Gargantuavis
| Gargantuavis | |||
| Buffetaut i Le Loeuff, 1998 | |||
 Kość miedniczna (MDE C3-525) | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| (bez rangi) | Ornithothoraces | ||
| (bez rangi) | Ornithuromorpha | ||
| Rodzaj |
Gargantuavis | ||
| Gatunki | |||
| |||
Gargantuavis – rodzaj dużego nielotnego ptaka żyjącego w późnej kredzie na terenach współczesnej Europy.
Historia odkryć[edytuj | edytuj kod]
W 1995 roku Éric Buffetaut i współpracownicy wstępnie opisali należący do dużego ptaka fragment synsakrum z Fox-Amphoux w Prowansji[1]. Trzy lata później Buffetaut i Jean Le Leouff na podstawie niekompletnej kości miednicznej obejmującej synsakrum i część kości biodrowej ustanowili gatunek Gargantuavis philoinos, do którego przypisali również stosunkowo krótką, masywną kość udową. Skamieniałości te pochodzą z Campagne-sur-Aude i Villespassans w Langwedocji[2]. W 2013 roku opisano odkryty w Cruzy duży, heteroceliczny (siodełkowaty) kręg szyjny, który także przypisano do Gargantuavis[3]. W 2015 roku doniesiono o odkryciu kolejnych dwóch synsakrów z zachowanymi fragmentami kości biodrowej na stanowisku w Fox-Amphoux. Jest to jak dotąd jedyne stanowisko, z którego znany jest więcej niż jeden okaz Gargantuavis (łącznie trzy)[4]. Dwa lata później opisano pierwszą skamieniałość tego ptaka spoza Francji – pochodzi ona z datowanych na późny kampan osadów w Laño w północno-zachodniej Hiszpanii[5].
Badania magnetostratygraficzne sugerują, że osady w Laño pochodzą z końca kampanu, podczas gdy w lokalizacji typowej w Fox-Amphoux – z wczesnego mastrychtu. Dane magnetostratygraficzne nie są na razie dostępne z pozostałych stanowisk, na których odkryto kości Gargantuavis, jednak najprawdopodobniej także powstały one w kampanie lub mastrychcie. Wszystkie tworzyły w późnej kredzie Wyspę Ibero-Armorykańską. Gargantuavis był prawdopodobnie taksonem endemicznym dla tej wyspy[6].
Budowa i systematyka[edytuj | edytuj kod]
Ogólną budową skamieniałości Gargantuavis przypominają szczątki lepiej poznanych nielotów z rodziny Gastornithidae, takich jak Gastornis, różnił się jednak od nich m.in. większą liczbą kręgów tworzących synsakrum – u Gargantuavis było to co najmniej 10 kręgów, podczas gdy u Gastornithidae – 8. Taksony te nie są ze sobą blisko spokrewnione, ponieważ Gastornithidae należą do Neornithes, a Gargantuavis zajmuje bardziej bazalną pozycję[7]. Kręgi tworzące synsakrum są ze sobą bardzo mocno zrośnięte, a rozróżnienie trzonów poszczególnych kręgów nie jest możliwe – liczbę kręgów można ustalić jedynie na podstawie liczby wyrostków poprzecznych[4][6].
W 2009 roku Gerald Mayr zacytował opinię Trevora Worthy’ego, według którego Gargantuavis może być w rzeczywistości pterozaurem. Miałyby na to wskazywać przednie położenie panewki stawu biodrowego i szeroka kość miedniczna. Mayr wskazał na fakt, że w miejscu odkrycia szczątków Gargantuavis, odnajdowano także skamieniałości pterozaurów z grupy Azhdarchidae[8]. Buffetaut zgodził się, że panewka stawu biodrowego jest położona we względnie przedniej pozycji (na wysokości trzeciego lub czwartego wyrostka poprzecznego synsakrum), zwrócił jednak uwagę, że u pterozaurów panewka nie jest położona przednio. Wskazał także, że wiele dużych wymarłych nielotnych ptaków – takich jak moa, Dromornithidae i Gastornithidae – miało szerokie miednice. Ponadto kość udowa jest znacznie krótsza i masywniejsza niż u dużych azdarchidów[9][10]. Także morfologia kręgu szyjnego z Cruzy potwierdza, że Gargantuavis jest ptakiem, a zaawansowane cechy, jak heterocelia, sugerują, że takson ten jest dość zaawansowanym przedstawicielem Ornithuromorpha, blisko spokrewnionym z Ornithurae. Budowa kręgu sugeruje, że rodzaj ten cechował się długą szyją i przypuszczalnie stosunkowo małą głową[3]. Co najmniej dziesięć kręgów krzyżowych może wskazywać, że Gargantuavis jest ptakiem bliżej spokrewnionym ze współczesnymi niż Enantiornithes[4]. Rozmiary szczątków wskazują, że osiągał on rozmiary zbliżone do kazuara lub strusia i ważył około 141 kg[2][6]. Pod względem morfologii szkieletu Gargantuavis najbardziej przypomina znacznie mniejszego nielota Patagopteryx[9]. Także histologia kości potwierdza ptasią naturę Gargantuavis[11].
Paleobiologia i paleoekologia[edytuj | edytuj kod]
Tereny, na których żył Gargantuavis, są względnie dobrze poznane – spośród dziesiątków tysięcy odkrytych kości tylko kilka należy do tego taksonu, co może sugerować, że należał on do bardzo rzadkich zwierząt. Buffetaut i Le Loeuff spekulują, że może to być wskazówka, iż Gargantuavis był mięsożercą, ponieważ stałocieplni mięsożercy są w danych ekosystemach znacznie mniej liczni od roślinożerców. Autorzy nie wykluczają jednak, że Gargantuavis żył w siedliskach, w których mniejsze jest prawdopodobieństwo fosylizacji[9]. Może wskazywać na to fakt, że znane są głównie synsakra, które zwykle są jednymi z najtwardszych ptasich kości[4]. Analiza histologiczna kości udowej wskazuje, że początkowy etap wzrostu (około 70%) był szybki, później natomiast tempo wzrostu zwalniało. Badany osobnik żył co najmniej dziesięć lat i zbliżał się do osiągnięcia dojrzałości szkieletowej. Mikrostruktura kości Gargantuavis przypomina tę u współczesnych kiwi z rodzaju Apteryx i wymarłych moa z rodzaju Megalapteryx. Stosunkowo długo trwający wzrost może być adaptacją do występowania na wyspach[11]. Przy tak dużych rozmiarach, Gargantuavis prawdopodobnie składał bardzo duże jaja. W południowej Francji skamieniałe skorupki jaj są bardzo powszechne, ponieważ jednak nie zachowały się w nich zarodki, stwierdzenie, czy któreś z nich mogą należeć do Gargantuavis, jest niemożliwe[6].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Éric Buffetaut, Jean Le Loeuff, Patrick Mechin, Annie Mechin-Salessy. A large French Cretaceous bird. „Nature”. 377, s. 110, 1995. DOI: 10.1038/377110a0. (ang.).
- ↑ a b Éric Buffetaut, Jean Le Loeuff. A new giant ground bird from the Upper Cretaceous of southern France. „Journal of the Geological Society”. 155, s. 1–4, 1998. DOI: 10.1144/gsjgs.155.1.0001. (ang.).
- ↑ a b Éric Buffetaut, Delphine Angst. New evidence of a giant bird from the Late Cretaceous of France. „Geological Magazine”. 150 (1), s. 173–176, 2013. DOI: 10.1017/S001675681200043X. (ang.).
- ↑ a b c d Eric Buffetaut, Delphine Angst, Patrick Mechin, Annie Mechin-Salessy. New remains of the giant bird Gargantuavis philoinos from the Late Cretaceous of Provence (south-eastern France). „Palaeovertebrata”. 39 (2): e3, 2015. DOI: 10.18563/pv.39.2.e3. (ang.).
- ↑ Delphine Angst, Eric Buffetaut, José Carmelo Corral, Xabier Pereda-Suberbiola. First record of the Late Cretaceous giant bird Gargantuavis philoinos from the Iberian Peninsula. „Annales de Paléontologie”. 103 (2), s. 135–139, 2017. DOI: 10.1016/j.annpal.2017.01.003. (ang.).
- ↑ a b c d Eric Buffetaut, Delphine Angst: The giant flightless bird Gargantuavis philoinos from the Late Cretaceous of southwestern Europe: a review. W: Ashu Khosla, Spencer G. Lucas (red.): Cretaceous Period: Biotic Diversity and Biogeography. New Mexico Museum of Natural History and Science Bulletin 71: 45–50, 2016.
- ↑ Éric Buffetaut: Giant ground birds at the Cretaceous-Tertiary boundary: Extinction or survival?. W: Christian Koeberl, Kenneth G. MacLeod (red.): Catastrophic events and mass extinctions: impacts and beyond. GSA Special Papers 356: 303–306, 2002. ISBN 978-0-8137-2356-3. (ang.).
- ↑ Mesozoic Neornithes. W: Gerald Mayr: Paleogene Fossil Birds. Springer Verlag Berlin/Heidelberg, 2009, s. 19–23. DOI: 10.1007/978-3-540-89628-9. ISBN 978-3-540-89628-9. (ang.).
- ↑ a b c Éric Buffetaut, Jean Le Loeuff. Gargantuavis philoinos: Giant bird or giant pterosaur?. „Annales de Paléontologie”. 96 (4), s. 135–141, 2011 [2010]. DOI: 10.1016/j.annpal.2011.05.002. (ang.).
- ↑ Éric Buffetaut: Gargantuavis philoinos: giant bird or giant pterosaur?. W: Alexandra van der Geer, Athanassios Athanassiou (red.): 9th Annual Meeting of the European Association of Vertebrate Paleontologists. Heraklion, Crete, 14–19 June 2011. Natural History Museum of Crete. NCB Naturalis, 2011, s. 16–17. (ang.).
- ↑ a b Anusuya Chinsamy, Eric Buffetaut, Aurore Canoville, Delphine Angst. Insight into the growth dynamics and systematic affinities of the Late Cretaceous Gargantuavis from bone microstructure. „Naturwissenschaften”. 101 (5), s. 447–452, 2014. DOI: 10.1007/s00114-014-1170-6. (ang.).