Gazania lśniąca

Gazania lśniąca
	; Gazania lśniąca
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	astrowce
Rodzina	astrowate
Podrodzina	Vernonioideae
Rodzaj	gazania
Gatunek	gazania lśniąca
	Nazwa systematyczna
	Gazania × splendens Hend. & A.A.Hend.; Ill. Bouquet 1: t. 29, f. 1 (1859)
	Multimedia w Wikimedia Commons

Gazania lśniąca^[4] (Gazania × splendens Hend. & A.A.Hend.) – określenie zbiorowe mieszańców uprawnych z rodzaju gazania z rodziny astrowatych. Zaliczane tu rośliny powstały w wyniku skrzyżowania kilku gatunków pochodzących z Afryki Południowej^[5]. Nazwę jej utworzono od nazwiska włoskiego uczonego Th. Von Gaza, który żył w 1478 w Rzymie^[6]. W wielu krajach świata rośliny te są uprawiana jako roślina ogrodowa^[6].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Pokrój: Bylina o wysokości do 30 cm^[7]. Pędy silnie skrócone, rozgałęzione, u dołu płożące, zakończone pękiem wzniesionych liści^[5]. Każdy pęd zakończony jest koszyczkiem kwiatowym osadzonym na długiej szypułce. Z kątów liści pędów głównych wyrastają pędy drugiego rzędu, które rozgałęziają się dalej^[5].
Liście: Liście wydłużone, łopatkowate, niekiedy na wierzchołku pierzaste, niemal całobrzegie, długości 10-15 cm – roślina wytwarza odziomkową różyczkę liści^[6]. Na spodniej stronie są białawe, kutnerowato owłosione, z wierzchu błyszczące, ciemnozielone^[6].
Kwiaty: Zebrane w koszyczki kwiatowe o średnicy 8 cm. Złożone są z barwnych kwiatów języczkowych, osadzonych w 1-3 brzeżnych okółkach i żółtych kwiatów rurkowych, zajmujących środek kwiatostanu. Kwiaty języczkowe mają u nasady czarną lub brunatną plamę, na której znajduje się poprzeczna, wąska żółta plamka lub kreska. Ciemne nasady kwiatów języczkowych otaczają jakby pierścieniem środkową, płaską tarczę kwiatów rurkowych. Kwiaty języczkowe są żółte, pomarańczowe, różowe lub miedzianoszkarłatne^[5] oraz w kolorach pośrednich. Koszyczki pojedyncze, rzadko podwójne. Kwitnie od końca czerwca do późnej jesieni. Kwiaty otwierają się tylko w pełnym słońcu, między godziną 10 a 16^[6]. W dni pochmurne i dżdżyste koszyczki są zamknięte^[5].

Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]

Jest uprawiana jako roślina ozdobna. Nadaje się na rabaty kwiatowe. Dzięki temu, że jej różyczki liściowe zwarcie pokrywają ziemię, może też być uprawiana jako roślina okrywowa. Można ją też uprawiać w pojemnikach na balkonach, w altanach, itp., w dobrze oświetlonych miejscach. Obecnie rzadko już uprawia się formy typowe gatunku, większość nowych odmian ozdobnych to mieszańce kilku gatunków południowoafrykańskich.

Uprawa[edytuj | edytuj kod]

W Polsce ze względu na klimat jest uprawiana jako roślina jednoroczna. Wymaga stanowiska w pełnym słońcu, zaś podłoże powinno być raczej suche, piaszczyste i przepuszczalne^[7]. Gazanie należy kupować w maju i sadzić bezpośrednio do gruntu. Sadzonki powinny być duże o zdrowych liściach. Małe sadzonki ze "zwiędłymi" liśćmi zwykle słabo się przyjmują i późno kwitną. W czasie suszy rośliny potrzebują podlewania. Kwitnie od czerwca do października. Użycie zeolitu w podłożu wpływa na zwiększenie wytwarzania pąków kwiatowych przez gazanię^[8].

Gazania zimuje w temperaturze od 5 do 10°C^[9].

Odmiany uprawne[edytuj | edytuj kod]

Odmiany dzielone są na grupy^[9]:

'Gazo' - odmiany z kwiatami o czystych barwach, obficie kwitnące.
- 'Clear Orange' - pomarańczowe kwiaty
- 'Clear Yellow' - żółte kwiaty
- 'Clear Vanilla' - żółte kwiaty
'Talent' - odmiany posiadające ozdobne, szare liście, których kwiaty zamykają się na noc.
- 'White' - białe kwiaty z żółtym środkiem
- 'Rose Shades' - różowe kwiaty
- 'Red Shades' - rdzawe kwiaty
'Kiss' - odmiany wczesnokwitnące, uprawiane również w pojemnikach.
- 'Mahogany' - mahoniowe kwiaty
- 'Bronze Star' - brązowe płatki z żółtą końcową i zielonym pierścieniem wokół złotego środka
- 'Frosty' - z białym nalotem na liściach
- 'Lemon Shades' - cytrynowożółte kwiaty
- 'White Flame' - boki płatków wybarwione kontrastowo do paska przecinającego środek płatka
'Mini-Star' - karłowate odmiany gazanii, osiągające do 20 cm wysokości. Uprawiane w doniczkach. Występują w kolorach: białym, różowym, żółtym, pomarańczowym i brązowym.
- 'Tangerine' - płatki i środek jednolicie pomarańczowe

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).
↑ Gazania × splendens Hend. & A.A.Hend.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-07-09].
↑ Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 88. ISBN 978-83-925110-5-2.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e K. Oszkinis: Kwiaty od A do Z. Warszawa: PWRiL, 1979. ISBN 83-09-00039-1.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e J. Krejča, J. Klimo: Kwiaty letnie. Warszawa: PWRiL, 1977.
↑ ^a ^b GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .
↑ A.A. Dobrowolska A.A., P.P. Żurawik P.P., Zeolite as a component of substrate in cultivation of ornamental plants-catharanthus roseus (L.) g. don and Gazania rigens var. rigens (L.) gaertn, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie, 2016 .
↑ ^a ^b AgnieszkaA. Lach AgnieszkaA., Gazania lśniąca (Gazania rigens) - uprawa, zimowanie, odmiany. [online], Opracowano na podstawie: U. Puczel, Kwiaty jednoroczne i dwuletnie, Wydawnictwo działkowiec, Warszawa 2007, str. 48., Poradnik Ogrodniczy [dostęp 2019-01-29] .

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).

[powo-3] Gazania × splendens Hend. & A.A.Hend.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-07-09].

[gawrys-4] Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 88. ISBN 978-83-925110-5-2.

[kwiatyAZ-5] K. Oszkinis: Kwiaty od A do Z. Warszawa: PWRiL, 1979. ISBN 83-09-00039-1.

[kwiatyLetnie-6] J. Krejča, J. Klimo: Kwiaty letnie. Warszawa: PWRiL, 1977.

[E-7] GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .

[8] A.A. Dobrowolska A.A., P.P. Żurawik P.P., Zeolite as a component of substrate in cultivation of ornamental plants-catharanthus roseus (L.) g. don and Gazania rigens var. rigens (L.) gaertn, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie, 2016 .

[:0-9] AgnieszkaA. Lach AgnieszkaA., Gazania lśniąca (Gazania rigens) - uprawa, zimowanie, odmiany. [online], Opracowano na podstawie: U. Puczel, Kwiaty jednoroczne i dwuletnie, Wydawnictwo działkowiec, Warszawa 2007, str. 48., Poradnik Ogrodniczy [dostęp 2019-01-29] .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]