Gazownia na Woli
52°13′41″N 20°57′53″E/52,228056 20,964722 nr rej. 884 z 13.05.1975 i A-482 z 29.08.2005[1]
| |
 Budynki, w których znajdowały się zbiorniki na gaz | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Adres | |
| Rozpoczęcie budowy |
1886 |
| Ukończenie budowy |
1888 |
| Odbudowano |
1945 |
Położenie na mapie Warszawy  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |
| 52°13′41″N 20°57′53″E/52,228056 20,964722
| |
Gazownia na Woli[2] – dawny zakład produkcji gazu należący do Gazowni Miejskiej m.st. Warszawy, znajdujący się przy ul. Kasprzaka 25, w dzielnicy Wola w Warszawie.
Historia
[edytuj | edytuj kod]W 1856 Komitet Gazowy podpisał z Niemieckim Kontynentalnym Towarzystwem Gazowym w Dessau umowę koncesyjną na budowę gazowni. Wynikiem zawarcia umowy jako pierwsza była gazownia przy ul. Ludnej na Powiślu. W latach 1886–1888 zbudowano znacznie większą gazownię przy ul. Dworskiej (obecna ul. Kasprzaka), z dostępem do bocznic kolejowych[3]. W 1892 uruchomiono przy niej destylarnię smoły[4].
W 1925 gazownia stała się własnością miasta, które utworzyło spółkę pod nazwą Gazownia Miejska m.st. Warszawy[5][6].
W roku 1970 gazownia zakończyła produkcję gazu z węgla, po czym do roku 1978 wytwarzany był gaz miejski jako produkt mieszania gazu ziemnego z gazem z rozkładni. Od roku 1978 w Warszawie dostarczany jest tylko gaz ziemny[7].
W skład zespołu dawnej Gazowni, położonego między ulicami Kasprzaka i Prądzyńskiego, wchodzą: budynki produkcyjne, dwa budynki, w których znajdowały się zbiorniki na gaz, wieża ciśnień, remiza strażacka, wozownia, a także budynki biurowe i mieszkalne[8]. Jest on zarządzany przez Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo (z wyjątkiem dwóch budynków, w których znajdowały się zbiorniki na gaz, będące własnością prywatną)[9].
W latach 1975 i 2005 zachowane obiekty wchodzące w skład zespołu gazowni zostały wpisane do rejestru zabytków[1].
W dawnym budynku aparatowni i tłoczni gazu, która wiele lat temu służyła sprężaniu gazu i przesyłaniu go kolektorami do odbiorców, działa Muzeum Gazowni Warszawskiej. Zostało ono otwarte w 1977, w związku z jubileuszem 120-lecia Gazowni Warszawskiej[10], a 13 października 2022 otwarte ponownie, po modernizacji[11].
Galeria
[edytuj | edytuj kod]-
Gazownia w 1932 -
Zbiorniki na gaz ok. 1926 -
Wieża ciśnień -
Fragment wystawy stałej w Muzeum Gazowni Warszawskiej
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków (księga A) – stan na 30 września 2024 roku. Woj. mazowieckie (Warszawa). [w:] Narodowy Instytut Dziedzictwa [on-line]. nid.pl. s. 77. [dostęp 2025-01-18].
- ↑ Michał Krasucki: Warszawskie dziedzictwo postindustrialne. Warszawa: Fundacja Hereditas, 2011, s. 252. ISBN 978-83-931723-5-1.
- ↑ Monika Brodowska, Paweł Brudek, Wojciech Traczyk: Spacerownik po Woli. 20 tras tematycznych. Urząd Dzielnicy Wola m.st. Warszawy, 2016, s. 15. ISBN 978-83-911262-7-1.
- ↑ Jan Stanisław Bystroń: Warszawa. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1977, s. 270.
- ↑ Marian Gajewski: Urządzenia komunalne Warszawy. Zarys historyczny. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1979, s. 132. ISBN 83-06-00089-7.
- ↑ Stanisław Misztal: Rozwój i lokalizacja przemysłu Warszawy międzywojennej [w:] Warszawa II Rzeczypospolitej 1918−1939. Zeszyt 2. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970, s. 44.
- ↑ Historia gazownictwa → Gaz miejski → Warszawa. gazownictwopolskie.pl. [dostęp 2015-02-05].
- ↑ Michał Krasucki: Warszawskie dziedzictwo postindustrialne. Warszawa: Fundacja Hereditas, 2011, s. 254. ISBN 978-83-931723-5-1.
- ↑ Michał Krasucki: Warszawskie dziedzictwo postindustrialne. Warszawa: Fundacja Hereditas, 2011, s. 256. ISBN 978-83-931723-5-1.
- ↑ Krzysztof Jabłoński i in.: Warszawa: portret miasta. Warszawa: Arkady, 1984, s. strony nienumerowane (Kronika odbudowy, budowy i rozbudowy 1945−1982). ISBN 83-213-2993-4.
- ↑ Otwarcie Muzeum Gazowni Warszawskiej. Wstęp wolny. – Muzeum Gazowni Warszawskiej [online], muzeum.pgnig.pl [dostęp 2022-10-17].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Zeszyty wolskie – Architektura przemysłowa warszawskiej Woli XIX/XX w. Materiały z sesji naukowej zorganizowanej przez Muzeum Woli i Towarzystwo Opieki nad Zabytkami. Zeszyt nr 4, Warszawa, październik 2002, s. 78-83.
- Strona internetowa Muzeum Gazowni Warszawskiej https://muzeum.pgnig.pl/