Gentle Giant

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Gentle Giant
Ilustracja
Gentle Giant, Hamburg 1974
Rok założenia

1970

Rok rozwiązania

1980

Pochodzenie

Londyn,  Wielka Brytania

Gatunek

rock progresywny[1], rock eksperymentalny, jazz rock, hard rock

Aktywność

1970-1980

Wydawnictwo

Chrysalis, Vertigo, Columbia, Capitol, One Way, Alucard Music, DRT Entertainment

Byli członkowie
Gary Green, Kerry Minnear, Derek Shulman, Phil Shulman, Ray Shulman, Martin Smith, Malcolm Mortimore, John Weathers
Strona internetowa

Gentle Giant – brytyjska progresywna grupa rockowa, aktywna w latach 1970-1980. Obok The Nice, Yes, King Crimson i Emerson, Lake & Palmer wyznaczyła artystyczne granice gatunku, nigdy jednak nie osiągnęła sukcesu tej miary co tamte zespoły. Podobnie jak inne grupy z tego kręgu, muzycy z Gentle Giant charakteryzowali się techniczną wirtuozerią i innowacyjnością w podejściu do tworzenia muzyki oraz zastosowaniem szerokiego zakresu instrumentów akustycznych i elektronicznych. Skupiali się raczej na komponowaniu krótszych utworów, dbając o ich strukturalną i stylistyczną integralność. W muzyce Gentle Giant daje się zauważyć wyraźne wpływy muzyki poważnej, folkowej, jazzu oraz hard rocka. Charakterystyczną cechą dla stylu grupy jest szerokie wykorzystanie techniki kontrapunktu, rzadko stosowanej w muzyce rockowej nawet wśród zespołów progresywnych.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Początki[edytuj | edytuj kod]

Trzonem tego, co miało stać się jako Gentle Giant, tworzyli trzej bracia: Phil Shulman (ur. 27 sierpnia 1937), Derek Shulman (ur. 11 lutego 1947) i Ray Shulman (ur. 8 grudnia 1949, zm. 30 marca 2023)[2]. Bracia byli pochodzenia szkocko-żydowskiego. Phil i Derek urodzili się w Glasgow, w Szkocji[2], w dzielnicy Gorbals, która była wówczas osławionym slumsem. Rodzina przeniosła się do Portsmouth w Anglii, gdzie urodził się Ray[2]. Ich ojciec był muzykiem wojskowym, który stał się trębaczem jazzowym i kontynuował swoją pracę muzyczną w Portsmouth. Zachęcał swoich synów do nauki gry na różnych instrumentach, a Phil, Derek i Ray zostali multiinstrumentalistami. Na początku lat 60. Derek i Ray zainteresowali się graniem rhythm and bluesa i założyli razem zespół. Phil – początkowo pełniący rolę menadżera, aby opiekować się swoimi dużo młodszymi braćmi – w końcu sam został członkiem zespołu.

„[To był] dom pełen muzyków i instrumentów... Zacząłem uczyć się gry na trąbce, gdy miałem pięć lat, bo tam była, a potem, gdy miałem siedem lat, zacząłem grać na skrzypcach. Kazano nam ćwiczyć co najmniej godzinę dziennie, kiedy tak naprawdę chcieliśmy wyjść i pobawić się... W końcu i tak chciałem to zrobić... W ogóle nie byłem formalnie kształcony”.
— Ray Shulman o muzycznym wychowaniu braci Shulmanów[3]

Do 1966 roku zespół Shulmanów – początkowo pod nazwą The Howling Wolves, potem The Road Runners – przyjął nazwę Simon Dupree and the Big Sound i dążył bardziej w kierunku soul i pop. Jako główny wokalista i frontman, Derek Shulman przyjął pseudonim „Simon Dupree”, podczas gdy Phil grał na saksofonie i trąbce, a najmłodszy brat Ray na gitarze i skrzypcach (zarówno Ray, jak i Phil grali również na trąbce i śpiewali chórki dla grupy, która w czasie swojego istnienia krótko występowała z Reginaldem Dwightem (przyszłym Eltonem Johnem) jako pianistą, jak również nagrała singiel z Dudleyem Moore'em jako gość). Podpisując kontrakt z wytwórnią EMI, Simon Dupree and the Big Sound nagrali kilka singli, które nie odniosły sukcesu, po czym zostali popchnięci przez swój management i wytwórnię w stronę psychodelii. Zaowocowało to brytyjskim Top 10 hitem „Kites” jesienią 1967 roku (i wydaniem albumu Without Reservations później w tym samym roku).

Sukces sfrustrował braci Shulman, którzy uważali się za wykonawców białego soulu i uważali, że ich zmiana stylu była nieszczera i nieistotna. Derek Shulman nawet miał później określić „Kites” jako „totalne gówno”[3]. Opinię Shulmanów potwierdziły w ich oczach, kolejne komercyjne porażki singli będących kontynuacją „Kites”. Próbując uciec od swojego nowego wizerunku, wydali pod koniec 1968 roku singiel z podwójną stroną A pod inną nazwą jako The Moles – „We Are the Moles (parts 1 & 2)”. To spotęgowało ich kryzys tożsamości, bowiem singiel został później podchwycony przez plotkę, iż The Moles to w rzeczywistości The Beatles nagrywający pod inną nazwą i z Ringo Starrem jako głównym wokalistą. Plotka ta została ostatecznie obalona przez lidera Pink Floyd, Syda Barretta, który ujawnił, że za nagraniem stoi Simon Dupree and the Big Sound.

W 1969 roku bracia Shulman ostatecznie rozwiązali grupę, aby uciec od środowiska muzyki pop, które ich dobijało. Co zaskakujące, nie powrócili bezpośrednio do rhythm and bluesa i soulu, lecz wybrali bardziej skomplikowany kierunek. Ray Shulman powiedział później: „Wiedzieliśmy, że nie możemy kontynuować działalności z tymi muzykami, których mieliśmy wcześniej. Nie interesowali nas pozostali muzycy w zespole – niczego nie mogli wnieść. Musieliśmy ich uczyć, co mają robić. Stawało się to dość obciążające, podczas gdy mogliśmy grać na perkusji lepiej niż perkusista, a nawet na nagraniach robiliśmy coraz więcej overdubbingów. Stawało się to głupie mając taki zespół. Pierwszą rzeczą było znalezienie muzyków na wyższym poziomie”[3].

Powstanie Gentle Giant[edytuj | edytuj kod]

Derek Shulman (1977)

Gentle Giant powstał w 1970 roku, kiedy to bracia Shulman połączyli siły z dwoma innymi multiinstrumentalistami, Garym Greenem (gitara, mandolina, flet itd., ur. 20 listopada 1950) i Kerrym Minnearem (klawisze, wibrafon, wiolonczela itd., ur. 2 stycznia 1948), oraz perkusistą Martinem Smithem (ur. 17 grudnia 1946, zm. 2 marca 1997), który ten ostatni już wcześniej grał w Simon Dupree and the Big Sound[2]. Klasycznie wykształcony Minnear ukończył niedawno Royal College of Music z dyplomem z kompozycji i grał w zespole Rust. Z kolei Gary Green był właściwie bluesmanem i nigdy nie pracował z zespołem powyżej półprofesjonalnego poziomu, ale z łatwością przystosował się do wymagającej muzyki nowego zespołu. Bracia Shulman, w międzyczasie, zadomowili się w typowych dla siebie rolach multiinstrumentalistów – Derek na saksofonie i flecie, Ray na basie i skrzypcach, a Phil na saksofonie, trąbce i klarnecie (wszyscy trzej bracia grali też na innych instrumentach w zależności od potrzeb).

„To było jak wielki lej, naprawdę. Wszyscy mieliśmy te różnorodne wpływy, czy to pop, klasyka, rock, jazz, czy cokolwiek innego, a my po prostu zebraliśmy się razem i stworzyliśmy to, co stworzyliśmy. Wiele zespołów grających wtedy rocka progresywnego tworzyło długie utwory, które w wielu przypadkach były tylko wypełniaczami, ale my nigdy nie staraliśmy się nikomu zaimponować naszymi talentami, może po prostu staraliśmy się zaimponować siebie nawzajem! To, co nam wydawało się po prostu inteligentnymi piosenkami, naprawdę poruszyło wielu ludzi, co nigdy nie przestaje mnie zadziwiać”.
— Derek Shulman o podejściu Gentle Giant do komponowania[4]

W nowym zespole znalazło się także trzech głównych wokalistów. Derek Shulman śpiewał w ciężkim rhythm and bluesowym stylu i generalnie zajmował się bardziej zorientowanymi rockowo wokalami; Phil Shulman zajmował się bardziej folkowymi lub jazzowymi piosenkami; a Kerry Minnear (który miał szczególnie delikatny głos) śpiewał lżejsze folkowe i kameralne klasyczne wokale. Minnear nie śpiewał na koncertach, z powodu jego niezdolności do synchronizacji głosu na odpowiednim poziomie dla nagłośnienia na żywo[5][6] (Derek i Phil Shulman śpiewali partie wokalne Minneara, gdy zespół grał na żywo). Według doniesień, Elton John bezskutecznie ubiegał się o stanowisko głównego wokalisty w nowo powstałej grupie[7].

Według książeczki, która była dołączona do ich pierwszego albumu, nazwa zespołu była odniesieniem do fikcyjnej postaci, „łagodnego olbrzyma”, który spotyka grupę muzyków i jest zachwycony ich muzyką. Postać ta przypomina te z renesansowych opowieści Françoisa Rabelaisiego[8][9].

Od początku Gentle Giant był zespołem szczególnie elastycznym ze względu na wyjątkowo szerokie umiejętności muzyczne jego członków. Na każdym albumie Gentle Giant zawierał w sumie czterdzieści sześć instrumentów – wszystkie z nich były grane przez członków grupy – a pięciu z sześciu członków śpiewało, co umożliwiało zespołowi pisanie i wykonywanie poszczególnych harmonii wokalnych i kontrapunktów. Podejście zespołu do pisania piosenek było równie zróżnicowane, łącząc wiele pomysłów i wpływów, niezależnie od tego, czy były one uważane za komercyjne czy nie.

Debiutancki album, Acquiring the Taste i Three Friends (Lata 1970-1972)[edytuj | edytuj kod]

Gary Green (1974)

Pierwszy album zespołu nosił tytuł Gentle Giant i ukazał się w 1970 roku nakładem Vertigo Records[2]. Łącząc w sobie wpływy rocka, bluesa, muzykę klasyczną i brytyjskiego soulu lat 60., Gentle Giant zebrał przychylne recenzje, choć był krytykowany za brzmienie i za nie najlepszą jakość nagrań[5][9].

Drugi album, Acquiring the Taste został wydany w 1971 roku. Pokazał zespół, który szybko się rozwijał. Był o wiele bardziej eksperymentalny i dysonansowy niż jego poprzednik. Acquiring the Taste został ukształtowany przede wszystkim poprzez szerokie wyszkolenie Kerry'ego Minneara w zakresie klasycznej i współczesnej muzyki poważnej. Pokazał również, że zespół poszerzył swoją i tak już imponującą paletę instrumentów (choć wiele lat później Derek Shulman przyznał, że „nagraliśmy [Acquiring the Taste] bez żadnego pomysłu na to, jak to będzie, zanim weszliśmy do studia. To był bardzo eksperymentalny album i wciąż nie mieliśmy ostatecznego kierunku”[3]). Poczucie ogromnego wyzwania, przed jakim stanął zespół, uwidoczniło się w notce do Acquiring the Taste, który zawierał szczególnie wzniosłą deklarację, nawet jak na standardy rocka progresywnego jak „poszerzyć granice współczesnej muzyki popularnej, ryzykując, iż stanie się bardzo niepopularna”[9][10]. Producent Tony Visconti rościł sobie prawo do autorstwa tej notki, jak i również „gigantycznej” historii towarzyszącej pierwszemu albumowi[11].

Po Acquiring the Taste z zespołu odszedł Martin Smith, w wyniku nieporozumień zarówno z Rayem, jak i Philem Shulmanem[12][13]. Zastąpił go Malcolm Mortimore (ur. 16 czerwca 1953).

Kolejnym nagraniem Gentle Giant był album Three Friends (1972). Był to pierwszy album koncepcyjny zespołu, oparty na temacie trzech chłopców, którzy „nieuchronnie zostają rozdzieleni przez przypadek, umiejętności i los”, gdy stają się dorośli. Na przestrzeni albumu, trzej przyjaciele przechodzą drogę od bycia szkolnymi kolegami z dzieciństwa do stania się, odpowiednio, robotnikiem drogowym, malarzem i pracownikiem biurowym. W tym procesie tracą umiejętność do nawiązywania relacji i zrozumienia stylu życia innych. Rozwój i losy każdej z postaci są muzycznie reprezentowane przez odrębne, zintegrowane style, od ciężkiego rhythm and bluesowego rocka po symfoniczną klasykę. Album zajął 197 miejsce na amerykańskiej liście przebojów[14].

W marcu 1972 roku Malcolm Mortimore uległ wypadkowi motocyklowemu[15]. Aby wypełnić zobowiązania koncertowe w kwietniu, Gentle Giant zatrudnił Johna „Pugwash” Weathersa (ur. 7 lutego 1947)[2] (ex-Grease Band, Wild Turkey, Graham Bond's Magic)[2]. Weathers był muzykiem bardziej wszechstronnym, który oprócz gry na perkusji również śpiewał oraz grał na instrumentach perkusyjnych i gitarze, co jeszcze bardziej poszerzyło możliwości instrumentalne Gentle Giant. Ze względu na przedłużającą się rekonwalescencję Mortimore'a[16], zespół zdecydował się oficjalnie zastąpić go Weathersem pod koniec kwietniowej trasy koncertowej w 1972 roku.

Octopus i odejście Phila Shulmana (Lata 1972-1973)[edytuj | edytuj kod]

„Na koncercie w Hollywood Bowl w Los Angeles wyszliśmy na scenę, a fani Sabbath krzyczeli ”wynocha, chcemy Sabbath”, a my właśnie przygotowywaliśmy się do zagrania „Funny Ways”. Wyciągnęliśmy wiolonczele i skrzypce, a tłum natychmiast zaczął krzyczeć, jednak stopniowo zaczynaliśmy się z tym pogodzić, kiedy ktoś rzucił na scenę bombę wiśniową. Phil Shulman upewnił się, że wszyscy przestaliśmy grać i powiedział, że musimy zejść ze sceny. Kiedy schodziliśmy ze sceny, Phil chwycił za mikrofon i powiedział do tłumu: „Jesteście bandą pieprzonych palantów!”, a wrzawa, która się wtedy podniosła, była ogromna! Do dziś tego nie zapomnę! Później zostaliśmy w jakiś sposób oczyszczeni z zarzutów, gdyż myśleliśmy, że już nigdy nie zagramy w Los Angeles po incydencie z bombą wiśniową, ale później na trasie Octopus byliśmy w stanie konsekwentnie wyprzedawać tam bilety, więc fanów coś zaskoczyło”.
— Derek Shulman o niepowodzeniu Gentle Giant w zdobyciu publiczności Black Sabbath 15 września 1972 roku[17]
Ray Shulman (1977)

Nowy skład Gentle Giant wydał Octopus pod koniec 1972 roku[2]. Tytuł albumu zespołu został nazwany przez żonę Phila Shulmana, Robertę, jako kalambur na „octo opus” (osiem dzieł muzycznych, odzwierciedlający osiem utworów na płycie). Zachował on wyraźnie szeroki i ambitnie zintegrowany styl Gentle Giant, a jednym z najważniejszych momentów jest skomplikowany wokalny utwór w stylu madrygału „Knots” (którego tekst jest zaczerpnięty z różnych wersów z książki R. D. Lainga o tym samym tytule). Album ten osiągnął miejsce 170 na amerykańskiej liście przebojów[14].

Wydanie Octopus jest powszechnie uważany za początek klasycznego okresu działalności Gentle Giant. W 2004 roku Ray Shulman skomentował: „To był prawdopodobnie nasz najlepszy album, może z wyjątkiem Acquiring the Taste. Zaczęliśmy od pomysłu napisania piosenki o każdym członku zespołu. Posiadanie koncepcji w głowie był dobrym punktem wyjścia do napisania. Nie wiem czemu, ale pomimo wpływu, jakie wywołały Tommy i Quadrophenia The Who, albumy koncepcyjne są z dnia na dzień postrzegane jako raczej tandetne i pretensjonalne”[13].

John „Pugwash” Weathers (1974)

Przed wyruszeniem w trasę promujący Octopus, zespół zagrał wyczerpującą serię koncertów jako support Black Sabbath, podczas który okazał się być bardzo niepopularny wśród większości fanów zespołu[18]. Derek Shulman wspominał: „To było prawdopodobnie najbardziej absurdalne połączenie grup w historii show businessu. W większości zostaliśmy wygwizdani na scenie”[4]. Po trasie Gentle Giant przeszedł najbardziej znaczącą zmianę w składzie, kiedy wypalony i zniechęcony Phil Shulman opuścił zespół po nieporozumieniach z braćmi w styczniu 1973 roku[2]. Derek Shulman przejął partie wokalne Phila na koncertach, stając się de facto głównym wokalistą Gentle Giant (niemniej Kerry Minnear nadal śpiewał w niektórych utworach na późniejszych płytach studyjnych).

„Dorastanie, rodzina, dwóch synów, urocza córeczka, żona, która stawała się coraz bardziej samotna... Nie było żadnej decyzji, to było z góry przesądzone. Moi bracia, szczerze mówiąc, nie odzywali się do mnie przez wiele lat po tym wydarzeniu, ponieważ powiedziałem: „To jest to, odchodzę. Muszę wrócić do mojej rodziny, muszę wrócić i być normalnym człowiekiem...”. Nie mówię, jak ważny (lub nieważny) byłem członkiem dla grupy, czy coś w tym stylu, ale moi bracia myśleli, że to był koniec zespołu. I to jest absurd. Kiedy pięciu-sześciu członków zespołu wciąż tam jest, a ja odchodzę – nie ma problemu. I tak się stało – kontynuowali działalność jeszcze przez siedem lat, koncertując po całym świecie i zdobywając wielkie uznanie jako bardzo dobry, pięcioosobowy zespół. Ale dla mnie to była jedyna rzecz, którą mogłem zrobić. To oczywiście coś mi odebrało, bo potem przez długie lata nie byłem w stanie słuchać muzyki”.
— Phil Shulman o swoich powodach odejścia z Gentle Giant, 2008[19]

Gary Green wspominał później: „Z tego co pamiętam, kiedy Phil ogłosił to pod koniec włoskiej trasy, powiedział, że opuszcza zespół. Nie mógł tego kontynuować. Było zbyt wiele stresu związanego z byciem w trasie i rodziną. Do tego bracia mieli trochę trudny okres. Są braćmi i kłócili się jak cholera, czasami do tego stopnia, iż myślałeś, że się pobiją. Choć myślę, że to była braterska miłość [śmiech]. Ale kiedy Phil powiedział, że odchodzi, wszyscy byliśmy jak wryci, „Och! Co zrobimy? Dobra, kupimy syntezator Mooga!”. To trochę banalne, nie mam na myśli tego w ten sposób. Musieliśmy coś zrobić”[20].

Gary Green: „John [Weathers] i ja naprawdę naciskaliśmy na to, żeby zespół kontynuował swoją działalność, ponieważ wyglądało na to, że zamierzamy się wycofać. A to wydawało się niedorzeczne – mieliśmy Kerry'ego w pełni sił i Raya, który pisał świetnie. Byliśmy naprawdę silni na żywo i mieliśmy stać się jeszcze silniejsi. Myślę, że staliśmy się silniejszym zespołem po odejściu Phila. I to nie jest wymierzone przeciwko Philowi. My dopiero wchodziliśmy na wyższy poziom jako muzycy”[20].

Ponad trzydzieści lat później, Phil Shulman ujawnił swoje powody odejścia w wywiadzie podcastowym z 2008 roku przeprowadzonym przez jego syna Damona i wnuka Elliota. W wywiadzie tym stwierdził, że jego główną motywacją do odejścia było to, że zdał sobie sprawę, iż styl życia muzyka koncertującego niszczy jego życie rodzinne. Dwie frakcje braci Shulman – z Philem po jednej stronie oraz Rayem i Derekiem po drugiej – ostatecznie rozwiązały swoje różnice i uzdrowiły swoje relacje, chociaż Phil nigdy nie dołączył ponownie do zespołu, ani nie powrócił do kariery muzyka. Ray Shulman pomagał później synowi Phila, Damonowi Shulmanowi, w tworzeniu jego własnej muzyki.

In a Glass House i The Power and the Glory (Lata 1973-1975)[edytuj | edytuj kod]

Ray Shulman (1976)

Zespół już jako kwintet przegrupował się aby nagrać bardziej hardrockowy In a Glass House, który został wydany w 1973 roku przez WWA. Swój pierwszy koncert jako pięcioosobowy zespół zagrali w King Alfred's College w Winchesterze 4 marca 1973 roku[21]. In a Glass House to drugi wyrafinowany album koncepcyjny – nazwany zgodnie z aforyzmem, iż „ludzie, którzy mieszkają w szklanych domach nie powinni rzucać kamieniami” (angielski odpowiednik idiomu "kto sam nie jest bez winy, nie powinien potępiać innych") – był najbardziej najtrudniejszym w odbiorze dziełem zespołu. Album wyróżniał się także trójwymiarową okładką, wykorzystującą celofanową wkładkę (odtworzoną na reedycji CD Terrapin oraz na digipaku późniejszej reedycji CD Alucard). In a Glass House nigdy nie został wydany w USA[2], niemniej jednak był bardzo poszukiwany jako import.

Następny album, The Power and the Glory ukazał się w 1974 roku. Był to trzeci album koncepcyjny Gentle Giant, tym razem tematykę obejmowała władza i korupcja. Zespół napisał również osobny singiel o tym samym tytule. Według Dereka Shulmana, „WWA stwierdziło, „Teraz chłopcy, musicie być komercyjni, musicie stworzyć singiel. Teraz idźcie i napiszcie nam singla”. Więc zrobiliśmy trzy okropne numery. Ta piosenka jest najgorsza – „Macie to, chłopaki!” – poszliśmy do studia i oddaliśmy taśmy, kiedy wyszliśmy. Wypuścili, nawrzeszczeliśmy na nich, a oni oddali to z powrotem – wycofali z rynku” (singiel został później dodany do reedycji CD tego albumu). The Power and the Glory uplasował się na 78 miejscu na amerykańskiej liście przebojów[14].

Free Hand, Interview i koncertowy Playing the Fool (Lata 1975-1977)[edytuj | edytuj kod]

Gentle Giant, Oslo 1976

Niezadowoleni ze współpracy z WWA, Gentle Giant podpisali nowy kontrakt z Chrysalis Records[2], z którą pozostali do końca swojej kariery. Mimo że zespół wciąż pisał i wykonywał jedną z najbardziej złożoną muzykę rockową tamtego okresu, to właśnie w tym momencie zaczął szlifować i nieco upraszczać swoje piosenki, żeby dotrzeć do szerszej publiczności (szczególnie amerykańskiej). Ich starania okazały się na tyle skuteczne, że album Free Hand z 1975 roku trafił na 48 miejsce na amerykańskiej liście przebojów[14]. Silnie inspirowany muzyką renesansową, średniowieczną oraz jazz-rockiem album zawierał tematykę m.in. na temat utraconej miłości oraz zniszczonych związków, w tym rozpadu relacji zespołu z byłym menadżerem. Stał się on jednym z najbardziej popularnych i przystępnym albumem zespołu[2].

Następnym wydawnictwem Gentle Giant był Interview z 1976 roku – kolejny album koncepcyjny, tym razem oparty na wyimaginowanym wywiadzie z zespołem. Muzyka wyśmiewała stan przemysłu muzycznego oraz głupie pytania, które zadaje się gwiazdom rocka, aby stworzyć ich wizerunek marketingowy. Jak na ironię, to bardziej satyryczne i wywrotowe podejście ostatecznie podkopało pracę i artystyczną integralność zespołu. Derek Shulman przyznał później: „Myślę, że Interview był początkiem erozji. Myślę, że soki twórcze zaczęły trochę słabnąć... Myślę, że Interview był początkiem uświadomienia sobie, że teraz to jest biznes, a to też jest częścią tego, czym ten biznes się stał. W tym czasie zarządzałem zespołem, a biznes muzyczny stał się poważnym biznesem”[18]. Pomimo takiego podejścia, album nie powtórzył sukcesu poprzednika na amerykańskiej liście przebojów, plasując się na pozycji 137[14].

W tym czasie Gentle Giant stał się już uznanym zespołem koncertowym w Ameryce i Europie, który koncertował i dzielił sceny z takimi tuzami jak Sha Na Na czy wykonawcami rocka progresywnego jak Jethro Tull i Yes. Wirtuozerskie występy zespołu na żywo (z błyskawiczną wymianą instrumentów i wymagającymi zmianami aranżacji i tak już skomplikowanych utworów studyjnych) wywierały ogromne wrażenie na publiczności, co oznaczało, że Gentle Giant mógł się równać z niemal każdym zespołem na liście przebojów. Na jednym z koncertów w 1975 roku (w Detroit Cobo Hall) Gentle Giant skradł show zarówno Gary'emu Wrightowi (debiutującemu albumem Dream Weaver), jak i Rickowi Wakemanowi (występującemu z koncertową wersją The Myths and Legends of King Arthur and the Knights of the Round Table). W 1976 roku ta koncertowa strona zespołu została uwieczniona na albumie Playing the Fool[2] (1977; 89 miejsce na amerykańskiej liscie przebojów[14]), nagrana podczas europejskiej trasy Interview.

The Missing Piece i Giant for a Day! (Lata 1977-1979)[edytuj | edytuj kod]

Podczas gdy umiejętności Gentle Giant jako wykonawców pozostały niezmienione, ich twórczy szczyt miał już za sobą. Pod wpływem zmian w popularnym stylu (włączając w to rozwój punk rocka), a także presja ze strony wytwórni Chrysalis wymuszającą komercjalizację[9], zespół podjął wspólną decyzję o zmianie stylu pisania i wykonywania utworów w pogoni za szerszym rynkiem, szczególnie w Ameryce. Przez następne dwa lata zespół stopniowo porzucał wiele ze swoich skomplikowanych stylów, aby próbować pisać łatwiejszą w odbiorze muzykę pop i stworzyć przeboje.

The Missing Piece (nagrany w Holandii i wydany w 1977 roku) był albumem przejściowym, który odzwierciedlał to nowe podejście. Podczas gdy druga strona zawierała dłuższe i bardziej eklektyczne utwory przypominające wcześniejsze dokonania zespołu, pierwsza strona zawierała jawne przykłady pop rocka („I'm Turning Around”), blue-eyed soul („Mountain Time”), a nawet punk rocka („Betcha Thought We Couldn't Do It”). Trzy single („Two Weeks in Spain”, „Mountain Time” i „I'm Turning Around”) zostały wydane z tej płyty, ale nie stały się przebojami. Sam album radził sobie słabo na rynku, nie tylko nie zdobywając nowych fanów, ale też nie znajdując uznania wśród dotychczasowych miłośników zespołu. Album osiągnął 81 miejsce na amerykańskiej liście przebojów[14] i to był już ostatni amerykański sukces.

Mimo niepowodzenia komercyjnego, zespół kontynuował ten kierunek aż do końca, wydając w 1978 roku album Giant for a Day!, na którym styl rocka progresywnego zniknął na rzecz przyjaznego radiu soft rocka oraz kolejnych prób stworzenia hitów, niestety nieudanych. Aby zaprezentować bardziej bezpośrednią tożsamość grupy, Derek Shulman zaśpiewał prawie wszystkie utwory z tej płyty, a zespół porzucił swój konwencjonalny zestaw instrumentów smyczkowych, dętych, perkusyjnych i interakcji wokalnych na rzecz prostszego instrumentarium: gitara, bas, klawisze, perkusja i śpiew. Giant for a Day! był kolejnym najgorzej sprzedającym się albumem, który później został uznany przez zespół za twórczą pomyłkę. Derek Shulman ostatecznie zapamiętał go jako „naprawdę wydumany”[18], podczas gdy Kerry Minnear wyznał, że nie był pewien, czy coś wniósł na ten album (chociaż podjął próbę napisania utworu „It's Only Goodbye”).

Civilian (Lata 1979-1980)[edytuj | edytuj kod]

W 1979 roku Gentle Giant przeniósł się do Los Angeles, aby nagrać – jak się później okazało ostatni – album Civilian z 1980 roku. Była to płyta zawierająca krótkie rockowe piosenki z ogromnym wpływem new wave. Zachowując zminimalizowane instrumentalne podejście Giant for a Day!, zespół pozwolił sobie na znacznie więcej swobody w aranżacji i pracy nad wokalem niż na poprzednim albumie. Mimo uproszczenia, sposób pisania i wykonania piosenek bardziej przypominał wcześniejsze dokonania zespołu.

O ile Kerry Minnear twierdził, że jest znacznie bardziej zadowolony z tego albumu i zawartych w nim piosenek, o tyle Ray Shulman w końcu odrzekł: „Nienawidziłem robić [tej] ostatniej płyty, nienawidziłem być w to zamieszany”[22]. W 2005 roku Derek Shulman powiedział: „Civilian był zrobiony z mniejszą pasją niż niektóre inne albumy. Jak się okazało, jako zespół po prostu nie byliśmy dobrzy w byciu gwiazdami rocka czy popu. Chcieliśmy być tak bardzo popularni jak Genesis, Rush czy Yes. Z perspektywy czasu myślę czasami, że Gentle Giant został niesłusznie umieszczony w kategorii rocka progresywnego. Wiele z tego, co robiliśmy, było bardzo wymyślne, ale z pewnością nie robiliśmy tych długich skomplikowanych melodii, jak Yes czy Genesis”[4].

Rozpad zespołu[edytuj | edytuj kod]

„Mieliśmy spotkanie w Nowym Jorku, kiedy zaczęliśmy tutaj trasę. Spotkaliśmy się w Nowym Jorku, żeby się zebrać i potraktować to jako miejsce startu. Rozmawialiśmy o tym, co zamierzamy robić. Na tym spotkaniu Kerry i Derek oznajmili, że to będzie ich ostatnia trasa i że nie chcą już być w trasie. I rozumiesz to, oni mieli rodziny. Kerry’emu właśnie urodziło mu się dziecko, a Derek właśnie się ożenił. Ale powiedziawszy to, ja byłem żonaty i John [Weathers] też. Możesz zmienić te rzeczy; są sposoby, aby to obejść. Nie musisz koncertować. Nie wydaje mi się, żebyśmy jako [Gentle] Giant bardzo dużo koncertowali. Myślę, że mogliśmy pracować o wiele ciężej w trasie. Koncertowaliśmy może pięć lub sześć miesięcy w roku. Przez resztę roku nie koncertowaliśmy, co wydawało mi się trochę głupie, jeśli naprawdę chcesz zdobyć lub przebić rynek. Więc zróbmy to i wykorzystajmy ten pęd, który mamy. To wszystko wydawało mi się trochę dziwne. To było smutne”.
— Gary Green o rozpadzie Gentle Giant[20]

Latem 1980 roku Gentle Giant przestał istnieć[2]. W 2005 roku Derek Shulman wspominał, że „po prostu twórcze soki nie płynęły. Mieszkałem wtedy w Los Angeles, kiedy się rozpadliśmy. Nie byliśmy pewni, jaki kierunek obrać. Nie żałuję decyzji, którą podjęliśmy o rozwiązaniu zespołu i zrobiłbym to ponownie, gdybyśmy mieli robić to wszystko od nowa”[4]. Ray Shulman skomentował: „Zdecydowanie zapadła decyzja, że ta trasa będzie ostatnia. Kiedy już o tym wiedzieliśmy, bawiliśmy się dobrze. Zdecydowaliśmy się wtedy zakończyć, zamiast pozwolić, aby trwało to zbyt długo”[22]. W wywiadzie dla Mojo w 2000 roku, Kerry Minnear zapewnił, że rozłam „nie był spowodowany punkiem; był spowodowany tym, że muzycznie się pogubiliśmy”[23].

Opinia Gary'ego Greena na temat rozpadu jest nieco inna. W 2003 roku skomentował: „Moim osobistym zdaniem jest takie, że zespół rozpadł się, ponieważ Derek naprawdę chciał mieć hitowy album i myślę, że Ray też, a oni mieli dość. Byli muzykami dłużej niż ja i zasmakowali tego całkiem dobrze, kiedy byli w Simon Dupree [and the Big Sound], przynajmniej w Wielkiej Brytanii. I szukali tego samego w [Gentle] Giant. Mam wrażenie, że mogliśmy kontynuować działalność, tak jak zrobił PFM czy Yes, i nadal kontynuować. Gdybyśmy się tego trzymali, od którego zaczęliśmy, moglibyśmy nadal grać i zarabiać na życie. Ale było, mineło i teraz jest dobrze. Wydawało mi się to trochę głupie, żeby odcinać swoją kreatywność dla tego typu sprawy”[20].

Gentle Giant swój ostatni koncert zagrali w Roxy Theatre w West Hollywood w Kalifornii 16 czerwca 1980 roku[24].

Dalsze losy[edytuj | edytuj kod]

Po rozwiązaniu zespołu Derek Shulman rozpoczął udaną karierę w organizacyjnej stronie biznesu muzycznego (początkowo zajmował się promocją i rozwojem artystów w PolyGram, następnie A&R w Mercury Records[2], został prezesem Atco Records, po czym objął stanowisko prezesa Roadrunner Records. Obecnie jest właścicielem nowej firmy muzycznej 2Plus Music & Entertainment)[25]. Ray Shulman zajął się tworzeniem muzyki dla telewizji i reklamy, a następnie został producentem płyt (współpracował m.in. z Echo & the Bunnymen, The Sundays i The Sugarcubes), tworzeniem soundtracków do gier komputerowych, a także produkcją płyt DVD dla takich artystów jak Genesis i Queen. Zmarł 30 marca 2023 roku w wieku 73 lat po długiej chorobie[26][27].

John Weathers grał na perkusji w walijskim zespole Man (do 1996 roku), a później w Wild Turkey Glenna Cornicka, ex-basisty Jethro Tull. Gary Green (po osiedleniu się w Ameryce, niedaleko Chicago) grał z różnymi zespołami z Illinois (m.in. Blind Dates, The Elvis Brothers, Big Hello i Mother Tongue) oraz gościł na nagraniach i koncertach Eddiego Jobsona i Divae. Gary Green zagrał również na gitarze na albumie Deeper Imaginings Paula Adamsa i Australijki Elizabeth Geyer, który został nominowany do nagrody Independent Music Awards za najlepszy album New Age roku 2019. Kerry Minnear powrócił do Wielkiej Brytanii i osiadł w Kornwalii, spędzając wiele lat poświęcając się muzyce gospel[18]. Obecnie prowadzi Alucard Music, organizację nadzorującą kwestie prawne i tantiemy dotyczące muzyki Gentle Giant.

Po okresie pracy w Gentle Giant, Phil Shulman wycofał się całkowicie z biznesu muzycznego[2]. Następnie pracował jako nauczyciel oraz w handlu detalicznym, a przed emeryturą prowadził sklep z pamiątkami w Gosport, Hampshire[18][28]. Przez krótki czas grał w zespole ze swoim synem Damonem Shulmanem i nagrał z nim kilka utworów. Kilka z nich (pod zbiorczym tytułem Then) to były tzw. utwory mówione (spoken word), w których wspominał o swoim wychowaniu w slumsach Glasgow. Jeden z tych utworów – „Rats” – ukazał się na solowym albumie Damona Shulmana In Pieces (2003) i można go usłyszeć jako audio stream na stronie internetowej Damona Shulmana i stronie MySpace (udostępnione w kwietniu 2008)[29][30]. Pierwszy perkusista Gentle Giant Martin Smith osiadł w Southampton i grał tam z różnymi zespołami. Zmarł 2 marca 1997 roku[31]. Drugi perkusista Gentle Giant, Malcolm Mortimore, kontynuował pracę jako odnoszący sukcesy perkusista sesyjny w dziedzinie rocka, jazzu i teatru[32].

Próby reaktywacji[edytuj | edytuj kod]

Pomimo tego, że wielu grup z kręgu rocka progresywnego ponownie łączyło się w trasy koncertowe, Gentle Giant konsekwentnie odmawiał ponownej reaktywacji. W 1997 roku fani Gentle Giant bezskutecznie próbowali namówić członków zespołu do ponownego występu. Powody podawane przez członków dla ich odmowy obejmują zajęte terminy, problemy zdrowotne, brak ćwiczeń na instrumentach oraz inne powody osobiste[33]. Zapytany o możliwy reunion w 1995 roku, Phil Shulman odpowiedział: „Prowadzimy teraz rozbieżne życie, różne style życia, różne postawy... Myślę, że to jest niemożliwe”[28]. W 1998 roku Ray Shulman zapewniał: „Dla mnie i Dereka zakłócenia w naszym obecnym życiu, nie widzę jak mogłoby to być tego warte. Byłoby to bardzo trudne. Cały proces trwałby bardzo długo i musiałbyś zrezygnować z tego, co robisz. Oboje mamy kariery niezależne od GG”[22].

Istniały dwa wspólne starania z udziałem od dwóch do czterech członków zespołu, z których żaden nie został uznany jako formalny reunion Gentle Giant.

Pierwszym z nich była współpraca czterech byłych członków Gentle Giant – Kerry'ego Minneara, Johna Weathersa, Gary'ego Greena i Phila Shulmana (który brał udział tylko jako autor tekstów). Grupa ta nagrała trzy nowe utwory w oparciu o stare dema Kerry'ego Minneara na boksie Scraping the Barrel z 2004 roku („Home Again”, „Moog Fugue” i „Move Over”). Członkowie zespołu nagrywali swoje partie osobno i nigdy nie spotkali się ponownie osobiście.

Drugi natomiast rozpoczął się w 2008 roku. W ramach częściowego reunionu Gentle Giant, powstał nowy zespół o nazwie Rentle Giant[34], który miał grać materiał Gentle Giant. W skład zespołu weszli byli członkowie: gitarzysta Gary Green i perkusista Malcolm Mortimore. Roger Carey grał na basie i wokalu, Andy Williams na gitarze, a John Donaldson na pianinie i instrumentach klawiszowych. Green udzielał się jako główny wokalista w niektórych utworach.

W marcu 2009 roku do Greena i Mortimore'a dołączył trzeci muzyk Gentle Giant Kerry Minnear, co w rezultacie Rentle Giant zmienił nazwę na Three Friends. Również w tym czasie do zespołu dołączył Mick Wilson, jako dedykowany główny wokalista. Po krótkiej trasie koncertowej ogłoszono, że Minnear odchodzi z zespołu z przyczyn osobistych, a Three Friends planuje kontynuować działalność jako sześcioosobowy zespół. W 2011 roku zespół opuścili Carey, Williams i Donaldson, a ich miejsce zajęli Lee Pomeroy na basie i Gary Sanctuary na klawiszach. W 2012 roku do zespołu dołączyła Charlotte Glasson dodając skrzypce, saksofon barytonowy, altowy i flet prosty, co umożliwiło grupie stworzenie brzmienia na żywo bliższego oryginalnym nagraniom. W tym składzie zespół odbył w 2012 roku trasę koncertową po Włoszech, Kanadzie i Stanach Zjednoczonych. W 2015 roku w skład zespołu wchodzili Green, Mortimore, Glasson, Neil Angilley i Jonathan Noyce. Od tego czasu nie występowali na żywo.

Teledysk do utworu „Proclamation” został umieszczony na YouTube 15 lipca 2020 roku. W teledysku wystąpili członkowie Gentle Giant: Gary Green, Kerry Minnear, Derek Shulman, Ray Shulman, Phil Shulman, John Weathers i Malcolm Mortimore. Wśród dodatkowych muzyków znaleźli się między innymi Jakko Jakszyk, Billy Sherwood (basista Yes), Steve Hackett, Lee Pomeroy, Rachel Flowers, Dan Reed (Dan Reed Network), Richard Hilton (Chic) i Mikey Heppner (Priestess). Teledysk został wyreżyserowany i zmontowany przez Noah Shulmana, a zmiksował jego wuj Ray Shulman[35].

Styl muzyczny[edytuj | edytuj kod]

Muzyka Gentle Giant była w większości komponowana przez Kerry'ego Minneara i Raya Shulmana, z dodatkowymi pomysłami muzycznymi wnoszonymi przez Dereka Shulmana (który był również znany z tworzenia całych utworów). Teksty były pisane głównie przez Phila Shulmana i Dereka Shulmana (Kerry Minnear napisał kilka tekstów). Po odejściu Phila Shulmana po wydaniu albumu Octopus – późniejsze teksty były pisane głównie przez Dereka Shulmana, z pomocą Kerry'ego Minneara. Jak na standardy rocka progresywnego, muzyka Gentle Giant jest powszechnie uważana za szczególnie złożoną i wymagającą. Dzieli ona kilka aspektów z muzyką innych zespołów rocka progresywnego, w tym:[36]

Zauważono jednak, że pomimo stosunkowo złożonego początkowego brzmienia, muzyka Gentle Giant jest w rzeczywistości dość tradycyjna pod względem harmonii i zawiera stosunkowo niewiele złożonych akordów. Podobnie jak większość rocka progresywnego z lat 70., kompozycje Gentle Giant są bliższe neoklasycyzmowi z początku XX wieku niż współczesnej muzyce klasycznej (niektóre utwory Gentle Giant, takie jak „Black Cat”, „Experience” i „So Sincere”, wykorzystują bardziej skomplikowaną modernistyczną harmonię)[36]. Ogólnie rzecz biorąc, zespół polegał na nagłych i nieoczekiwanych zwrotach kompozycyjnych, aby pobudzić publiczność, w tym:[36]

  • polifonię
  • hoketus
  • nietypowe progresje akordów
  • rozbijanie i przerabianie tonalne schematów początkowo prostych akordów (z akordami subtelnie zmieniającymi się z powtórzenia na powtórzenie)
  • przyspieszanie i zwalnianie czasu trwania tematów muzycznych
  • szybkie i częste zmiany tonacji (czasem w obrębie jednego taktu)
  • podział linii wokalnych pomiędzy różnych wokalistów (w tym rytmy naprzemienne)
  • zręczne operowanie przejściami między sekcjami (np. hard rockowy riff gitarowy natychmiast zastąpiony średniowiecznym chórem)

Reedycje[edytuj | edytuj kod]

Od 1990 roku zainteresowanie Gentle Giant wzrosło, powstały nowe fankluby, nowe wydania koncertów i wcześniej nieopublikowanych materiałów, a także kilka tribute albumów. Prawa do katalogu zespołu są rozproszone pomiędzy wiele firm, z których nie wszystkie są chętne do wznawiania albumów w odpowiedni sposób. W szczególności pierwsze cztery albumy nie doczekały się jeszcze definitywnych wydań CD. Na przykład, tytułowy utwór Acquiring the Taste (1971) zaczyna się z dzwiękowym defektem, pochodzącym prawdopodobnie z uszkodzonej taśmy-matki, na wszystkich obecnych wydaniach kompaktowych i winylowych. Kompilacja Edge of Twilight z 1996 roku zawiera poprawioną wersję utworu. Sprzeczne dowody donoszą, że ten defekt istnieje na oryginalnym wydaniu winylowym albumu z 1971 roku, gdzie początkowa nuta „wygina się” w górę, gdy taśma nabiera prędkości – prawdopodobnie był to błąd inżynieryjny.

W lipcu 2004 roku pierwszy album został ponownie wydany przez niemiecką wytwórnię Repertoire; w grudniu 2005 roku ukazał się Acquiring the Taste (1971); w grudniu 2006 roku ukazał się Octopus (1972) w mini-sleeve z oryginalną okładką Rogera Deana, a w grudniu 2007 roku Repertoire wydała Three Friends (1972) w mini-sleeve z oryginalnym projektem brytyjskiego wydania. Mimo że nie są one szeroko rozpowszechnione, reedycje te były chwalone za jakość produkcji i remastering. Wcześniej wszystkie cztery pierwsze albumy zostały wznowione przez wytwórnię Universal Japan.

W 2005 roku, z okazji 35-lecia rocznicy zespołu, firma Dereka Shulmana, DRT Entertainment, wydała serię zremasterowanych i specjalnie zapakowane płyt CD późniejszych albumów. Wszystkie zawierały niewydane utwory koncertowe (o różnej jakości) jako bonusy. Wiele z tych albumów (przede wszystkim In a Glass House) było wcześniej trudno dostępne w Ameryce Północnej bez możliwości importu. Wznowione albumy to: In a Glass House (1973), The Power and the Glory (1974), Free Hand (1975), Interview (1976), The Missing Piece (1977), Playing the Fool (1977, koncertowy) i Giant for a Day! (1978).

W latach 2009-2010 rozpoczęto serię reedycji na CD z bonusami w formie cyfrowej do pobrania. W wywiadzie z 2009 roku Derek Shulman poinformował również, że trwają prace nad filmem animowanym opartym na albumie The Power and the Glory (do tej pory nie doszedł on do skutku). W 2011 roku odnaleziono oryginalne taśmy z nagraniami płyt Three Friends (1972) i Octopus (1972), a Alucard Music wznowił każdy z nich z koncertowymi bonusami. Każdy z albumów został zremasterowany przez Raya Shulmana i Francisa Kervorkiana (obaj pracowali nad zremasterowanymi wersjami z 2009 roku).

Free Hand (1975) i Interview (1976) zostały wznowione w 2012 roku na CD/DVD oraz winylu. CD/DVD zawiera wcześniej niepublikowany miks kwadrofoniczny. Specjalny miks 4.1 Surround Sound (audiofile zauważają, że jest to DTS 96/24 i Dolby Digital 48 kHz/24bit) został zaadaptowany z oryginalnych miksów kwadrofonicznego. Członkowie zespołu napisali nowe notki na obu albumach.

Wydany w 2012 roku I Lost My Head – The Chrysalis Years to 4-płytowy zestaw wszystkich albumów Gentle Giant wydanych w ramach Chrysalis Records z dodatkowymi utworami, w tym sesjami dla Johna Peela, 7-calowymi miksami, utworami koncertowymi, stronami „B” itp.

W 2014 roku, The Power and the Glory (1974) został ponownie wydany jako zestaw CD/DVD z nowymi miksami Stevena Wilsona (z Porcupine Tree) z wielośladowych masterów. DVD zawiera nowe miksy 48 kHz/24-bit Stereo LPCM, DTS 96 kHz/24-bit 5.1 i Dolby AC3 5.1, a także transfer 96 kHz/24-bit LPCM oryginalnego miksu studyjnego z 1974 roku[37].

W 2017 roku ukazał się box Three Piece Suite. Zawierała ona reedycje trzech pierwszych albumów: Gentle Giant, Acquiring the Taste oraz Three Friends. Utwory te zostały ponownie zmiksowane przez Stevena Wilsona z dostępnych taśm wielośladowych. Niektóre utwory z pierwszych trzech płyt nie zostały włączone do zestawu, ponieważ wieloślady do tych konkretnych utworów zaginęły. Zestaw był dostępny jako CD z ponownie zmiksowanymi utworami oraz jako dysk Blu-ray. Na dysku Blu-ray znalazły się wersje 96/24 Stereo LPCM i DTS-HD 5.1 Surround Sound zremiksowanych utworów, dodatkowe bonusy, wersje instrumentalne niektórych utworów oraz oryginalne miksy albumów w nienagannym stanie. Na ścieżkach 5.1 Surround znalazły się również nowe animacje wideo. Wydanie to zostało zapakowane jako pojedynczy digipak z dwoma dyskami, 16-stronicową książeczką, nową oprawą graficzną i zostało zatwierdzone przez zespół do wydania.

Muzycy[edytuj | edytuj kod]

Ostatni skład[edytuj | edytuj kod]

Byli członkowie[edytuj | edytuj kod]

Intrumentarium[edytuj | edytuj kod]

Oś czasu[edytuj | edytuj kod]

Dyskografia[edytuj | edytuj kod]

Albumy studyjne[edytuj | edytuj kod]

Albumy koncertowe[edytuj | edytuj kod]

  • Playing the Fool (1977)
  • Gentle Giant in Concert (1994)
  • Out of the Woods: The BBC Sessions (1996)
  • The Last Steps (1996)
  • Out of the Fire: The BBC Concerts (1998)
  • Live Rome 1974 (2000)
  • In'terview in Concert (2000)
  • In a Palesport House (2001)
  • Experience (2002)
  • Artistically Cryme (2002)
  • Endless Life (2002)
  • The Missing Face (2002)
  • Prologue (2003)
  • Playing the Cleveland (2004)
  • Live in New York 1975 (2005)
  • Live in Santa Monica 1975 (2005)
  • Live in Stockholm '75 (2009)
  • King Alfred's College (Winchester 1971) (2009)
  • Live at the Bicentennial (2014)

Albumy kompilacyjne[edytuj | edytuj kod]

  • Giant Steps – The First Five Years (1975)
  • Pretentious – For The Sake Of It (1977)
  • Champions Of Rock (1996)
  • Edge of Twilight (1996)
  • Under Construction (1997)
  • Scraping the Barrel (2004)
  • I Lost My Head – The Chrysalis Years (2012)
  • Memories of Old Days (2013)
  • Three Piece Suite (2017)
  • Unburied Treasures (2019)

Filmografia[edytuj | edytuj kod]

  • Giant on the Box (DVD, 2004)
  • Giant on the Box – Deluxe Edition (DVD + CD, 2005)
  • GG at the GG – Sight and Sound in Concert (DVD + CD, 2006)

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Gentle Giant | AllMusic
  2. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p Colin Larkin: The Virgin Encyclopedia of Popular Music. Wyd. Concise. Virgin Books, s. 514–5. ISBN 1-85227-745-9.
  3. ↑ a b c d Zig-Zag magazine interview, 1975. Blazemonger.com. [dostęp 2014-09-20].
  4. ↑ a b c d Derek Shulman Speaks On All Things Gentle Giant, interview on Sea Of Tranquillity music website by Pete Pardo, June 19, 2005 – retrieved May 23, 2009. Seaoftranquility.org, 2005-06-19. [dostęp 2011-08-10].
  5. ↑ a b Gentle Giant (1970-1971) – notka biograficzna. za-progiem.blogspot.com. [dostęp 2012-10-10].
  6. ↑ Frequently asked questions - Gentle Giant Home Page [online], gentlegiantmusic.com [dostęp 2021-08-01].
  7. ↑ Sir Elton John – Biography on Bio. Thebiographychannel.co.uk. [dostęp 2011-08-10].
  8. ↑ Gentle Giant (Super Star) – The Gentle Giant Home Page. Blazemonger.com. [dostęp 2011-08-10].
  9. ↑ a b c d GENTLE GIANT. NA KRAWĘDZI ZMIERZCHU [online], Inrock, 31 marca 2019 [dostęp 2021-09-10] (pol.).
  10. ↑ według notki na okładce albumu "Acquiring the Taste"
  11. ↑ (źródło: "Bowie Bolan and the Brooklyn Boy" [książka], Visconti)
  12. ↑ Zigzag Magazine interview with Gentle Giant. Blazemonger.com. [dostęp 2014-09-20].
  13. ↑ a b Ray Shulman interviewed in Q Classic, The Ultimate Collectors Edition, "Pink Floyd & The Story of Prog Rock", 2004. Blazemonger.com. [dostęp 2014-09-20].
  14. ↑ a b c d e f g Gentle Giant [online], billboard.elpee.jp [dostęp 2022-11-23] (ang.).
  15. ↑ Malcolm Mortimore page on Gentle Giant homepage. Blazemonger.com. [dostęp 2011-08-10].
  16. ↑ Gentle Giant Tour History. ggconcerts.on-reflection.org/, 2014-12-28.
  17. ↑ Derek Shulman interview in Sea of Tranquillity
  18. ↑ a b c d e Interview with Derek Shulman on Gentle Giant homepage. Blazemonger.com. [dostęp 2014-09-20].
  19. ↑ Podcast4. damonshulman.co.uk, 25 lutego 2009.
  20. ↑ a b c d 'Gary Green of Gentle Giant' – interview by Jeff Melton for Expose Magazine, 2003. Expose.org. [dostęp 2014-09-20].
  21. ↑ *** Part Three *** [online], ggconcerts.on-reflection.org [dostęp 2022-02-08].
  22. ↑ a b c 20th Century Guitar interview with Ray Shulman. Blazemonger.com. [dostęp 2014-09-20].
  23. ↑ Mojo interview with Kerry Minnear. Blazemonger.com. [dostęp 2014-09-20].
  24. ↑ Gentle Giant Tour History. ggconcerts.on-reflection.org/. [dostęp 2014-12-28].
  25. ↑ Musician Magazine interview with Derek Shulman. Blazemonger.com. [dostęp 2014-09-20].
  26. ↑ a b Gentle Giant’s Ray Shulman Dead At 73 [online], Stereogum, 2 kwietnia 2023 [dostęp 2023-04-03] (ang.).
  27. ↑ a b Natasha Scharfpublished, Gentle Giant's Ray Shulman dead at 73 [online], louder, 1 kwietnia 2023 [dostęp 2023-04-03] (ang.).
  28. ↑ a b Interview with Phil Shulman on Gentle Giant homepage. Blazemonger.com. [dostęp 2014-09-20].
  29. ↑ Rats.mp3. damonshulman.co.uk, 25 lutego 2009.
  30. ↑ Damon Shulman – General Info. www.myspace.com, 12 marca 2011.
  31. ↑ Martin Smith page. Blazemonger.com. [dostęp 2014-09-20].
  32. ↑ Malcolm Mortimore – Discog. [dostęp 2020-04-15].
  33. ↑ Frequently asked questions - Gentle Giant Home Page [online], gentlegiantmusic.com [dostęp 2021-12-08].
  34. ↑ Three Friends (band) - Gentle Giant Home Page [online], gentlegiantmusic.com [dostęp 2021-12-09].
  35. ↑ Dom Lawson: Gentle Giant reunite for new version of Proclamation. Prog, 13 July 2020.
  36. ↑ a b c Music of Gentle Giant 2002 [online], web.archive.org, 10 marca 2008 [dostęp 2021-12-08] [zarchiwizowane z adresu 2008-03-10].
  37. ↑ Steven Wilson remixes 'The Power and the Glory'. Stevewilsonhq.com. [dostęp 2014-09-20].
  38. ↑ Ted, MADABOUTASIA.com: The Shulberry [online], MADABOUTASIA.com, 16 października 2006 [dostęp 2021-12-09] [zarchiwizowane z adresu 2012-03-07].

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Gentle_Giant&oldid=72230079”