Geotermometria i geobarometria

Geotermometria i geobarometria – działy mineralogii zajmujące się badaniem przedziałów temperatury i ciśnienia, w których dany minerał może istnieć. W przypadku przekroczenia jego granic tworzy fazę nietrwałą, ulega przebudowie strukturalnej w inną odmianę polimorficzną, bądź politypową lub ulega całkowitemu rozkładowi. Umożliwia to określenie temperatury krystalizacji zespołów mineralnych (parageneza), na podstawie ustalenia składu fazowego tych zespołów przy zwróceniu uwagi na substancje tworzące odmiany polimorficzne wrażliwe na przekroczenie granicznych wartości ciśnienia i temperatury, oraz na produkty odmieszania roztworów stałych np. pertyty.

Termometry mineralogiczne oparte na przemianach polimorficznych – przykłady

Substancja	Nazwa minerału	układ krystalograficzny	Temperatura graniczna °C
Cu2S	chalkozyn chalkozyn-H	rombowy jednoskośny	<103 >103
Ag2S	akantyt argentyt	jednoskośny regularny	<179 179-586
HgS	cynober metacynnabaryt	trygonalny regularny	<344 >344
Na 3[AlF 6]	kryolit β-kryolit	jednoskośny regularny	<550 >550
SiO2	β-kwarc α-kwarc α-trydymit α-krystobalit	trygonalny heksagonalny heksagonalny regularny	<573 573-870 870-1470 >1470
K[AlSi3O8]	sanidyn – – mikroklin	jednoskośny trójskośny	ciągła zmiana temperatur od około 1000 do 400
K[AlSi2O6]	leucyt β-leucyt	tetragonalny regularny	<605 >605

Literatura uzupełniająca

• Bolewski A., Kubisz J., Żabiński W.: Mineralogia ogólna, Wydawnictwa Geologiczne, wydanie II, Warszawa 1981, ISBN 83-220-0096-0
• Bolewski A.: Mineralogia szczegółowa, Wydawnictwa Geologiczne, wydanie III, Warszawa 1982, ISBN 83-220-0151-7