Gepard perski
| „Acinonyx jubatus ssp. venaticus”[1] | |
| Griffith, 1821 | |
_01_(cropped).jpg) Gepard perski o imieniu Delbar | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Podrodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek | |
| Podgatunek |
gepard perski |
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |
 | |
| Zasięg występowania | |
 Występowanie geparda perskiego oznaczono na zielono (jasnozielony-występowanie w czasach historycznych, ciemnozielony-dystrybucja obecnie) | |
Gepard azjatycki, Gepard perski, Gepard irański (Acinonyx jubatus venaticus)[3] – podgatunek geparda, ssaka z rodziny kotowatych (Felidae).
Do dzisiaj przeżyły tylko w Iranie, w czasach historycznych gepardy perskie występowały od Półwyspu Arabskiego i Bliskiego Wschodu po tereny dzisiejszego Pakistanu i Indii.Gepard azjatycki żyje obecnie na otwartych pół-pustynnych terenach środkowo-wschodniego Iranu[4]. Obecnie są krytycznie zagrożone wyginięciem.
Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]
Gepard Perski jest nieco mniejszy od swego afrykańskiego kuzyna. Długość ciała geparda perskiego wynosi ok. 113–140 centymetrów, zaś ogon służący do zachowania równowagi osiąga długość od 60–84 centymetrów[5]. Ma on również nieco jaśniejsze futro oraz dłuższe nogi od gepardów zamieszkujących „Czarny ląd”[6]. Samce są nieco większe od samic. Są najrzadszym podgatunkiem gepardów[4].
Relacje z ludźmi na Bliskim Wschodzie[edytuj | edytuj kod]
W starożytności gepardy perskie były oswajane na Bliskim Wschodzie i w Indiach, gdzie służyły jako zwierzęta na polowania, z powodu braku wrogości wobec ludzi (gepardy jako jedyne wielkie koty nie atakują człowieka). Pierwsze źródła w postaci elamickich rzeźb wskazują, że koty te oswajane były już w II tysiącleciu p.n.e. dla najważniejszych kapłanów lub urzędników. Cały proces oswajania Geparda trwał około roku, dopóki zwierzę było gotowe do polowania z ludźmi. Te wielkie koty były wykorzystywane jako zwierzęta gończe w renesansowych Włoszech, chociaż na pewno nie było to masowe zjawisko[7].
Relacje z ludźmi w Indiach[edytuj | edytuj kod]
Gepardy Azjatyckie były powszechnie znane w Indiach, od czasów cywilizacji doliny Indusu (znaleziono tam wiele figurek i płaskorzeźb przedstawiających gepardy perskie). Trzeci cesarz mogołów Akbar posiadał wiele oswojonych gepardów, które służyły mu do polowania na liczne gazele. W wyniku masowych polowań gepardy perskie ostatecznie wymierają niedługo po lub przed odzyskaniem przez Indie niepodległości w 1947 bądź 1948 roku.Gepard perski jest jedynym dużym kotem wymarłym w Indiach z powodu działalności człowieka w czasach historycznych.
Wymieranie geparda irańskiego[edytuj | edytuj kod]
Jeszcze na początku XX wieku gepard perski wędrował od Izraela aż po Indie. Jednak w wyniku masowych polowań na cenne futra oraz z powodu porywania małych gepardów na polowania, populacja gepardów w Indiach znacznie się zmniejszyła.
Ostatniego geparda perskiego na subkontynencie Indyjskim zabito niedługo po wyzwoleniu Indii z rąk Brytyjskich w 1947 bądź w 1948 roku[8].
_02.jpg)
W Jemenie ostatni osobnik został zauważony w 1963 roku, niedaleko granicy z Omanem,zaś ostatni przedstawiciele byli widziani na półwyspie Synaj w 1946 roku, a populacja w Turcji wymarła jeszcze w XIX wieku.
Działania na rzecz ochrony Geparda w Iranie[edytuj | edytuj kod]
Mimo iż wiele gepardów umiera zarówno od wypadków drogowych, jak i z powodu suchego klimatu Iranu, w Krainie Persów działają organizacje chroniące różnorodność fauny Iranu jak np. niezależne Iranian Cheetah Society chroniące zwierzęta z Iranu, z gepardem perskim jako sztandarowym gatunkiem[9]. Ponad to w 2014 roku Irańska reprezentacja piłki nożnej ogłosiła, iż ich stroje będą ozdobione wizerunkiem geparda perskiego, aby zwiększyć świadomość o ochronie owego drapieżnika[10]. Co gorsza w 2017 roku program UNDP finansujący ochronę geparda wygasł i nie ma być odnowiony[11]. Obecnie w Iranie żyje tylko od 50 do 100 gepardów[12].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ „Acinonyx jubatus ssp. venaticus”, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ „Acinonyx jubatus ssp. venaticus”, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Asiatic Cheetah – Encyclopedia of Life [online], eol.org [dostęp 2020-01-17].
- ↑ a b Mohammad Farhadinia i inni, Asiatic Cheetahs in Iran: Decline, Current Status and Threats [online], 1 listopada 2017, s. 55–69 [dostęp 2020-01-17].
- ↑ CatSG: Asiatic cheetah [online], www.catsg.org [dostęp 2020-01-17].
- ↑ Asiatic Cheetah [online], endangeredlist.org [dostęp 2020-01-17].
- ↑ Obraz „Pochód Trzech Króli”, na jednym fragmencie widać jeźdźca z gepardem na koniu.
- ↑ How Did India Lose The Cheetah? [online], WorldAtlas [dostęp 2020-01-17] (ang.).
- ↑ Iranian Cheetah Society | to save wildlife [online] [dostęp 2020-01-17] (ang.).
- ↑ Asiatic Cheetah Returns To Team Melli Kit – PersianLeague.Com (Iran Football League) [online], www.persianleague.com [dostęp 2020-01-17] (ang.).
- ↑ Gepardom perskim grozi zagłada [online], www.rp.pl [dostęp 2020-01-17] (pol.).
- ↑ Robin McKie, Asiatic cheetahs on the brink of extinction with only 50 left alive, „The Observer”, 16 grudnia 2017, ISSN 0029-7712 [dostęp 2020-01-19] (ang.).