Getto tarnowskie
Getto tarnowskie – utworzone i prowadzone przez nazistowskie Niemcy getto przeznaczone dla ludności żydowskiej istniejące w Tarnowie, w Polsce, w latach 1942–1943.
Początki represji[edytuj | edytuj kod]
9 listopada 1939 Niemcy zdewastowali i spalili wszystkie domy modlitw, w tym dwie największe synagogi w mieście (Starą i Nową). W 1941 rozpoczęli przymusowe koncentrowanie w Tarnowie ludności żydowskiej z okolicznych wsi i miasteczek. Wskutek tego w mieście jej liczba wzrosła z 25 tysięcy do 40 tysięcy osób. W marcu 1941 Żydzi mieszkający przy ulicach Krakowskiej i Wałowej otrzymali nakaz opuszczenia swoich lokali i przeniesienia się do utworzonej przez okupanta tzw. dzielnicy żydowskiej położonej we wschodniej części Tarnowa. Obszar ten obejmował głównie teren dzielnicy Grabówka. W lecie 1941 okupanci niemieccy zakazali opuszczania tego terenu, a 15 października 1941 nakazali oddanie wszystkich piecyków i ciepłej odzieży i zażądali zapłacenia kontrybucji w kwocie pół miliona złotych. Począwszy od 8 grudnia 1941 niemiecka policja i wojsko rozpoczęły masowe mordy na ludności żydowskiej w Tarnowie[1].
| Okres | Liczba zabitych[a] | Miejsce |
|---|---|---|
| czerwiec 1942 | 3000 | Rynek i okoliczne ulice |
| czerwiec 1942 | 1500 | cmentarz żydowski |
| czerwiec 1942 | 6000 | las Buczyna w Zbylitowskiej Górze pod Tarnowem |
| czerwiec 1942 | 3500 | obóz śmierci w Bełżcu |
| wrzesień 1942 | 6500 | obóz śmierci w Bełżcu |
| listopad 1942 | 2000 | obóz śmierci w Bełżcu |
| wrzesień 1943 | 8000 | obóz w Szebniach i Płaszowie |
| Razem | 30 500 |
Getto[edytuj | edytuj kod]
19 czerwca 1942 w Tarnowie na mocy zarządzenia landrata Alfreda Kipkego utworzono ogrodzone getto, którego komendantem został Oskar Blache. Przed zamknięciem ulic getta rejestracja wykazała 16 tysięcy osób w wieku od 14 do 50 lat. Zgodnie z rozkazem dowódcy SS, Krugera, tarnowskie getto miało być jednym z pięciu w dystrykcie krakowskim obok Krakowa, Bochni, Rzeszowa i Przemyśla[1]. Likwidacja getta rozpoczęła się 2 września 1943[2]. Do miasta przybył Hauptsturmführer SS, Amon Göth, komendant Obozu Pracy w Krakowie-Płaszowie[1]. Dzielnica żydowska została otoczona. Nastąpiły ostatnie wywózki i mordy. 9 lutego 1944 ogłoszono, że Tarnów został „Judenrein”[1][3].
Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]
Od 1995 corocznie, w połowie czerwca, w rocznicę masowych mordów i utworzenia getta odbywają się w Tarnowie i okolicy Dni Pamięci Żydów Galicyjskich Galicjaner Sztetl[4]. Organizuje je Muzeum Ziemi Tarnowskiej w Tarnowie, Komitet Opieki nad Zabytkami Kultury Żydowskiej w Tarnowie oraz władze miasta i gminy Tarnów. W ramach obchodów odbywają się wystawy, wspólne modlitwy, koncerty oraz zwiedzanie z przewodnikiem miejsc związanych z zagładą i z historią tarnowskich Żydów[5].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Liczby wymordowanych osób podane są w przybliżeniu.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e Janusz Kozioł, Zagłada tarnowskich Żydów, „Galicyjski Tygodnik Informacyjny TEMI” (24 (1922)), 14 czerwca 2017, ISSN 0208-7007.
- ↑ Getto w Tarnowie. [dostęp 2015-12-25].
- ↑ Muzeum Okręgowe w Tarnowie: Getto w Tarnowie – A Słońce świeciło i wstydziło się. [dostęp 2015-12-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-12-26)].
- ↑ Galicjaner Sztetl, „Tarnowski Kurier Kulturalny” [dostęp 2017-06-18].
- ↑ Muzeum Okręgowe w Tarnowie [online], muzeum.tarnow.pl [dostęp 2017-06-18].