Gołąb brunatny
| Columba eversmanni[1] | |
| Bonaparte, 1856 | |
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Infragromada | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Podrodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
gołąb brunatny |
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |
 | |
Gołąb brunatny[3] (Columba eversmanni) – gatunek średniej wielkości wędrownego ptaka z rodziny gołębiowatych (Columbidae). Występuje w środkowej części Azji, a zimuje na południu tego kontynentu. Narażony na wyginięcie.
Taksonomia
[edytuj | edytuj kod]Po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego gatunek ten opisał Karol Lucjan Bonaparte w 1856 na łamach Comptes rendus hebdomadaires des séances de l’Académie des sciences. Nowemu gatunkowi nadał nazwę Columba eversmanni[4], podtrzymywaną obecnie przez Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC)[5]. Holotyp pochodził z zachodniej lub centralnej Azji. Gołąb brunatny blisko spokrewniony jest z siniakiem (C. oenas) i gołębiem somalijskim (C. oliviae)[6]. Jest to gatunek monotypowy[5][6]. Zasięgi występowania gołębia brunatnego i somalijskiego są całkowicie odrębne, zasięg siniaka pokrywa się z tym gołębia brunatnego w jego wschodniej części. Te trzy gatunki wywodzą się od wspólnego przodka żyjącego stosunkowo niedawno[7].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Długość ciała wynosi 25–31 cm, masa ciała 183–234 g[6]. Upierzenie jasnoszare o wzorze raczej łuskowanym. Czoło, ciemię i kantarek winnobrązowe. Grzbiet i pokrywy podskrzydłowe mają zmienną barwę, od białokremowej po szarawą, przy czym grzbiet jest nieznacznie jaśniejszy. Nie występuje wyraźnie zaznaczony ciemny pas na sterówkach. Czarne paski skrzydłowe krótkie i ograniczone do wewnętrznych pokryw skrzydłowych większych, niekiedy zachodzą na lotki III rzędu. Ciemnozielono-fioletowo-brązowa opalizacja piór na boku szyi obejmuje również niższą część gardła. U osobników dorosłych tęczówka jest żółtawa, dziób i skóra wokół oka żółte. Osobniki młodociane mają tęczówkę o brązowym odcieniu[6].
Zasięg występowania
[edytuj | edytuj kod]Obszary lęgowe gołębi brunatnych rozciągają się na terenie środkowej Azji, od Jeziora Aralskiego po Tienszan i dalej na południe po północno-wschodni Iran oraz północny i zachodni Afganistan. Zimowiska położone są w południowo-wschodnim Iranie, w Pakistanie i północno-zachodnich Indiach[6]. BirdLife International szacuje zasięg występowania na 3,05 mln km²[8]. Migracja z terenów lęgowych następuje w październiku i w listopadzie, zaś z zimowisk gołębie brunatne wracają w kwietniu[7].
Ekologia i zachowanie
[edytuj | edytuj kod]Środowiskiem życia gołębi brunatnych są stepy i przyległe niziny na średnich szerokościach geograficznych, pojawiają się nawet na pustyniach[6]. W zimie pojawiają się na otwartych terenach upraw, chętnie odwiedzają plantacje morw (Morus)[7], odpoczywają również w zgrupowaniach topoli, mango i Vachellia nilotica[9]. Odnotowywane były do 1500 m n.p.m. Nie oddalają się zbytnio od źródeł wody[7]. Żerują na ziemi, zjadają nasiona, również kukurydzy i innych zbóż na ścierniskach[6]. Prawdopodobnie niechętnie się odzywają, niewiele głosów udokumentowano[6]. Bywają towarzyskie, zwłaszcza w zimie, gdy widywano duże stada[7]. Gołębie brunatne przebywają w małych grupach lub stadach[9].
Lęgi
[edytuj | edytuj kod]Okres lęgowy trwa od kwietnia do sierpnia. Gniazda umieszczone są w szczelinach skalnych w klifach, norach krasek zwyczajnych (Coracias garrulus)[6], spróchniałych drzewach, a niekiedy w zniszczonych budynkach. Brak informacji o zalotach. Gniazdo nie ma wyściółki. Zniesienie liczy 2 jaja o białej skorupce[7].
Status zagrożenia
[edytuj | edytuj kod]IUCN uznaje gołębia brunatnego za gatunek narażony na wyginięcie (VU, Vulnerable; stan w 2022)[8]. Status nadano ze względu na przypuszczalny spadek liczebności i zmniejszenie się zasięgu występowania. Dawniej zagubione ptaki docierały do europejskiej części Rosji[7]. Liczebność populacji szacuje się na 10–20 tysięcy dorosłych osobników[2].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Columba eversmanni, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b Columba eversmanni, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Systematyka i nazwa polska za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Columbinae Leach, 1820 – gołębie (wersja: 2022-05-16). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2022-11-26].
- ↑ Karol Lucjan Bonaparte. Additions et corrections au coup d’œil sur l’odre des Pigeons. „Comptes rendus hebdomadaires des séances de l’Académie des sciences”. 43, s. 838, 1856. (fr. • łac.).
- ↑ a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v12.2). [dostęp 2022-11-26]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i Baptista, L.F., Trail, P.W., Horblit, H.M., de Juana, E., Boesman, P. & Garcia, E.F.J.: Yellow-eyed Pigeon (Columba eversmanni). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (red.). Handbook of the Birds of the World Alive. [on-line]. 2019. [dostęp 2019-02-26].
- ↑ a b c d e f g David Gibbs, Eustace Barnes, John Cox: Pigeons and Doves. A guide to the Pigeons and Doves of the world. Londyn: Christopher Helm, 2010, s. 22, 175, 184–185. ISBN 978-1-8734-0360-0.
- ↑ a b Yellow-eyed Pigeon Columba eversmanni. BirdLife International. [dostęp 2022-11-26].
- ↑ a b Salim Ali & S. Dillon Ripley: Handbook of the Birds of India and Pakistan. Wyd. 2. T. 3. Stone Curlews to Owls. Delhi: Oxford University Press, 1981, s. 128–129.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Zdjęcia i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).