Goździk postrzępiony

Goździk postrzępiony
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	goździkopodobne
Rząd	goździkowce
Rodzina	goździkowate
Rodzaj	goździk
Gatunek	goździk postrzępiony
	Nazwa systematyczna
	Dianthus plumarius L.; Sp. pl. 1:411. 1753
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Goździk postrzępiony, goździk pierzasty (Dianthus plumarius L.) – gatunek rośliny wieloletniej należący do rodziny goździkowatych. Dziko rośnie tylko w środkowej i południowo-wschodniej Europie (Austria, Węgry, Czechy, Słowacja, Słowenia, południowa Polska). Naturalizowany w Nowej Zelandii, Kanadzie i Stanach Zjednoczonych^[3]. W Polsce występuje głównie na niżu i rzadko w niższych położeniach górskich. Roślina rzadka i chroniona, jest uprawiana jako ozdobna.

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Pokrój: Bylina tworząca gęste darnie o wysokości 15–30 cm. Cała roślina ma sinozielony kolor.
Łodyga: Wzniesiona, prosta i rozgałęziająca się. Tworzy kolanka, z których wyrastają liście.
Liście: Ulistnienie naprzeciwległe. Liście równowąskolancetowate, całobrzegie, ostro zakończone, bez przylistków, o szerokości 1–3,5 mm i długości 2–5 cm, jednonerwowe.
Kwiaty: W liczbie przeważnie kilku wyrastają na szczytach rozgałęzionej łodygi. Kielich sztywny, długości 20–28 mm i szerokości 3–4 mm, o działkach zrośniętych w rurkę, bladozielony lub różowy. Otoczony jest kilkoma łuskami podkwiatowymi. Korona kwiatu liczy 5 płatków ząbkowanych na szczytach (u odmian ogrodowych występują kwiaty pełne), w kolorze od białego do różowego, pociętych do 2/5 długości. Wewnętrzna część korony jest brodata w czerwonym kolorze. Słupek z dwoma szyjkami. Kwiaty wonne, przedprątne.
Owoc: Torebka otwierająca się 4-ząbkami. Nasiona miseczkowate.

Biologia i ekologia[edytuj | edytuj kod]

Zimotrwała Bylina. Kwitnie od maja do czerwca. Kwiaty zapylane przeważnie przez motyle.

Zmienność[edytuj | edytuj kod]

W opracowaniu The Plant List wyróżnia się podgatunki^[4]:

Dianthus plumarius subsp. lumnitzeri (Wiesb.) Domin
Dianthus plumarius subsp. praecox (Willd. ex Spreng.) Domin – w polskich opracowaniach pod nazwą goździk postrzępiony wczesny (Dianthus plumarius L. subsp. praecox (Kit.) Pawł.) występujący w Pieninach i Tatrach^[5].
Dianthus plumarius subsp. regis-stephani (Rapaics) Boksay

Oprócz typowej formy w uprawie istnieją jego mieszańce z innymi gatunkami^[6]. Odmiany ogrodowe Dianthus plumarius hort powstały ze skrzyżowania goździka postrzępionego z goździkiem sinym i goździkiem ogrodowym^[7].

Zagrożenia i ochrona[edytuj | edytuj kod]

Od 2014 roku roślina jest objęta w Polsce częściową ochroną gatunkową^[8]. Zakazy dotyczą także gospodarki rolnej, leśnej i rybackiej. W latach 1983–2014 gatunek znajdował się pod ochroną ścisłą^[9].

Zastosowanie i uprawa[edytuj | edytuj kod]

Uprawiany jako roślina ozdobna, zwykle na kwiat cięty, na rabatach lub w ogrodach skalnych. W uprawie występują wyłącznie odmiany ogrodowe. Posiadają one pełne kwiaty, jak goździk ogrodowy, zimotrwałość, którą odziedziczyły po goździku postrzępionym, oraz wczesną porę kwitnienia, charakterystyczną dla goździka sinego^[7].
Sposób uprawy: rozmnażany jest przeważnie z nasion, a także przez podział i sadzonkowanie. Wymaga słonecznych stanowisk i gliniasto-piaszczystych gleb.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Caryophyllales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-10-07] (ang.).
↑ Dianthus plumarius L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. [dostęp 2010-02-05].
↑ Dianthus plumarius L.. [w:] The Plant List [on-line]. [dostęp 2014-11-16]. (ang.).
↑ Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
↑ GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .
↑ ^a ^b Bolesław Chlebowski, Kazimierz Mynett: Kwiaciarstwo. Warszawa: PWRiL, 1983. ISBN 83-09-00544-X.
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz.U. z 2014 r. poz. 1409).
↑ Rozporządzenie Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 30 kwietnia 1983 r. w sprawie wprowadzenia gatunkowej ochrony roślin (Dz.U. z 1983 r. nr 27, poz. 134).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Caryophyllales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-10-07] (ang.).

[grin-3] Dianthus plumarius L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. [dostęp 2010-02-05].

[tpl-4] Dianthus plumarius L.. [w:] The Plant List [on-line]. [dostęp 2014-11-16]. (ang.).

[rutkowski-5] Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.

[E-6] GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .

[A-7] Bolesław Chlebowski, Kazimierz Mynett: Kwiaciarstwo. Warszawa: PWRiL, 1983. ISBN 83-09-00544-X.

[rozp2014-8] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz.U. z 2014 r. poz. 1409).

[rozp1983-9] Rozporządzenie Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 30 kwietnia 1983 r. w sprawie wprowadzenia gatunkowej ochrony roślin (Dz.U. z 1983 r. nr 27, poz. 134).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]