Goethyt

Goethyt
Goethyt – skupienie nerkowate
Właściwości chemiczne i fizyczne
Inne nazwy	getyt
Skład chemiczny	hydroksotlenek żelaza(III) FeO(OH)
Twardość w skali Mohsa	5–5,5
Łupliwość	doskonała, jednokierunkowa
Układ krystalograficzny	rombowy
Gęstość minerału	4,0–4,4 g/cm³
Właściwości optyczne
Barwa	brunatna w różnych odcieniach (czerwonobrązowa lub czarnobrązowa do czarnej)
Rysa	brunatna
Połysk	metaliczny lub matowy

Goethyt (getyt) – pospolity i szeroko rozpowszechniony minerał. Jego nazwa pochodzi od nazwiska niemieckiego poety J.W. Goethego.

Właściwości

Rzadko tworzy kryształy, przeważnie występuje w skupieniach zbitych, ziarnistych, ziemistych, nerkowatych, groniastych. Jest minerałem kruchym, przeświecającym. Jest to minerał stanowiący ważny składnik limonitu i laterytu. Często spotykany w utworach osadowych, gdzie tworzy czasami złoża rudy żelaza pochodzenia morskiego, jeziornego lub bagiennego m.in. żelaziak brunatny (limonit), ruda bagienna, ruda jeziorna. Niekiedy powstaje pod darnią na podmokłych łąkach jako ruda darniowa.

Różnie wykształcone odmiany goethytu bywają określane odrębnymi nazwami, zbędnymi z punktu widzenia mineralogii.

Odmiany goethytu ze względu na skupienie

• oollity limonitowe z koncentryczną skorupkową budową jako minetta, eksploatowane były w Lotaryngii (Luksemburg).
• kryształy igiełkowo wykształcone znane są z Kornwalii.
• kuliste skupienia kasztanowobrunatne lub ochrowożółte skupienia o aksamitnej powierzchni występują w niemieckim Siegerlandzie.

Występowanie

Goethyt powstaje w wyniku utlenienia faz żelaza niklowego oraz powstaje z roztworów hydrotermalnych, względnie jako produkt dehydratacji limonitu. Występuje razem z limonitem w strefie utleniania minerałów żelaza. Jest bardzo rozpowszechnionym minerałem odgrywającym niegdyś dużą rolę jako ruda żelaza.

Miejsca występowania: USA – Kolorado, okolice Jeziora Górnego, Utah; Wielka Brytania – Kornwalia; Niemcy – Schwarzwald; Czechy – Jáchymov, Przybram; Słowacja – Rudňany; Algieria; Maroko; Kanada; Rosja.

W Polsce jest bardzo rozpowszechniony. Interesujące okazy można spotkać w Górach Świętokrzyskich, w regionie śląsko-krakowskim (Olkusz i Sławków) i na Dolnym Śląsku (Stanisławów, Wieściszowice). Okazy w postaci naskorupień można zaobserwować na ścianach odkrywki kopalni „Czerwona” k. Starachowic.

Występuje także na Marsie.

Zastosowanie

• pospolita ruda żelaza.
• niektóre odmiany wykorzystuje się jako filtry do oczyszczania gazu.
• jest poszukiwany przez kolekcjonerów.

Bibliografia

• Podręczny Leksykon Przyrodniczy. Minerały i kamienie szlachetne.
• Atlas mineralogii.
• Leksykon Przyrodniczy. Minerały.
• R. Hochleitner: Minerały i kryształy.
• W. Heflik, L. Natkaniec-Nowak: Minerały Polski.