Gog i Magog

Gog i Magog – postać oraz kraina lub naród występujące w Biblii w kontekście apokaliptycznym. Przy końcu świata mają one najechać i spustoszyć Izrael. Nawiązania do Goga i Magoga obecne są także w mitologii i folklorze różnych krajów.

Historycznie chodzi prawdopodobnie o żyjącego w VII w. p.n.e. króla Lidii, Gygesa.

Relacja biblijna

Gog w Księdze Ezechiela jest apokaliptyczną postacią przybywającą z północy, władcą krainy Meszek i Tubal, która niszczy Izrael, ale potem zostaje sam pokonany przez Boga. Opis napaści Goga oraz jego klęski nawiązuje do „nieprzyjaciela z północy” przepowiadanego przez Jeremiasza oraz motywu klęski wrogów Izraela w górach obecnego u Izajasza.

Kraina Magog (Ez 38,2) oznacza prawdopodobnie akadyjskie mat Gog (ziemia Goga).

Gog i Magog pojawiają się ponownie w Nowym Testamencie w 20 rozdziale Apokalipsy świętego Jana, gdzie zostają zebrani przez Szatana, a ostatecznie rozbici przez Boga:

„I wyjdzie, aby uwodzić narody z czterech stron świata, Goga i Magoga, aby ich zgromadzić na bój.” (Ap 20, 8).

Same określenia pojawiają się również w innych miejscach Biblii:

• Gog – jeden z potomków Rubena: Synowie Joela: jego synem Szemajasz, jego synem Gog, jego synem Szimei,
• Magog – jeden z synów Jafeta w genealogiach Księgi Rodzaju oraz Księgi Kronik.

W Koranie

Gog i Magog występują również w Koranie (Sura 18:94).

Nawiązania kulturowe

Wątek ten za pośrednictwem syryjskiego cyklu legend o Aleksandrze Wielkim przedostał się do arabskiej literatury eschatologicznej. U geografów arabskich terminy Jāġūġ i Māġūġ oznaczały mało znane im ludy zamieszkujące północne krańce ekumeny, na obszarze środkowej i północnej Azji, jak i północnej Europy. Od przełomu IX i X wieku nazwa ta przeszła na Półwysep Skandynawski i jego mieszkańców. Z syryjskiego cyklu legend o Aleksandrze Wielkim pochodzi też podanie, że miał on zamknąć te groźne ludy za spiżową bramą.

Z kolei Marco Polo w Opisaniu świata wspomina, jakoby Aleksander Wielki zamknął za żelazną bramą ludy żyjące na północ od Armenii, identyfikując je z Kumanami. Być może jest to nawiązanie do arabskiej legendy o zamknięciu ludów Gog i Magog.

Figury Goga i Magoga w Melbourne

W Historii królów Brytanii Geoffreya z Monmouth występują olbrzymy z rodu Gogmagog, które zostały wytępione przez Brutusa, potomka Eneasza i przodka Brytyjczyków.

Do postaci Goga i Magoga nawiązano również w powieści Ania ze Złotego Brzegu autorstwa Lucy Maud Montgomery. Gog i Magog są dwiema porcelanowymi figurami psów, które Ania Shirley otrzymała od panny Patty podczas swoich studiów uniwersyteckich.

Do postaci Goga odwołuje się Jordanes – historyk i kronikarz gocki, nadworny pisarz gockiego króla Gunthigisa. W księdze spisanej ok. 551 r. O pochodzeniu i czynach Gotów (Getica), umieszcza powiedzenie „Gog iste Gothus est”, co należy rozumieć jako „Gog jest Gotem”, jako forma odwołania do biblijnego Goga.

W powieści Nigdziebądź, autorstwa Neila Gaimana, wspomina się Goga i Magoga jako gigantów.

W grze komputerowej studia New World Computing Inc. (Ubisoft) Heroes of Might & Magic 3 pojawia się zamek o nazwie Inferno, który reprezentuje zastępy piekielne; od 1-poziomowych Chochlików, przez Piekielne Ogary, aż po Gogi i ich ulepszoną wersję: Magogi; człekokształtne demony miotające w przeciwników kulami ognia. Te pierwsze przypominają nieco nagiego Foresta Withtakera, gdyby ten wybrał się na kilkudniowy melanż; zaś ich mocniejsza wersja to już naszpikowane kolcami i rogami jaszczurowate potwory, których kule ognia dodatkowo wybuchają, siejąc spustoszenie w oddziałach stojących w pobliżu atakowanych jednostek.

Polski zespół thrash metalowy, Dragon, wydał płytę pod tytułem Horda Goga (oraz jego anglojęzyczny odpowiednik Horde of Gog).

Poseł na Sejm RP Grzegorz Braun, podczas 66 posiedzenia sejmu w dniu 10 listopada 2022, nazwał „ciurami obozu Goga i Magoga” posłów partii Prawo i Sprawiedliwość, nawiązując w ten sposób do próby wywarcia nacisku na byłego prezydenta Francji Jacques’a Chiraca przez byłego prezydenta USA Georga W. Busha, który w 2003 r., w tenże sposób, w imię walki z terroryzmem islamskim próbował zebrać poparcie dla planowanej inwazji na Irak. G. W. Bush argumentował wówczas, że gdy spojrzał na Bliski Wschód, zobaczył „Goga i Magoga przy pracy” oraz wypełniające się proroctwa biblijne.

Do Goga i Magoga w kontekście nadchodzącej apokalipsy odwołuje się wielokrotnie postać Mariana Janusza Paździocha w odc. 328 serialu Świat według Kiepskich, Dwa tysiące dwanaście.

Bibliografia

• Paul Achtemeier (red. naukowa): Encyklopedia Biblijna. Wyd. trzecie poprawione. Warszawa: Oficyna Wydawnicza "Vocatio", 2004, s. 351, seria: Prymasowska Seria Biblijna. ISBN 83-7146-213-1. (pol.).
• Arne Sby Christensen: „Cassiodorus, Jordanes and the History of the Goths: Studies in a Migration Myth”, ISBN 87-7289-710-4 (strony 43-47)