Golnie
.jpg) Cerkiew Zaśnięcia Najświętszej Maryi Panny w Golniach (pocz. XX w.̠) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Obwód | |
| Rejon | |
| Sielsowiet | |
| Wysokość |
164 m n.p.m. |
| Populacja (2009) • liczba ludności |
|
| Nr kierunkowy |
1511 |
| Kod pocztowy |
231784 |
Położenie na mapie obwodu grodzieńskiego  | |
Położenie na mapie Białorusi  | |
| 53°18′06,8400″N 24°00′52,9200″E/53,301900 24,014700 | |
Golnie (biał. Гольні, Holni, ros. Гольни, Golni) – wieś na Białorusi, w obwodzie grodzieńskim, w rejonie brzostowickim, w sielsowiecie Olekszyce. Położona jest 42 km na południe od Grodna i 13 km od granicy polsko-białoruskiej. Znajduje się w niej parafialna[2] cerkiew prawosławna pw. Zaśnięcia Najświętszej Marii Panny, zbudowana w 1903 roku[3].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Do września 1939 roku[edytuj | edytuj kod]
W czasach zaborów w granicach Imperium Rosyjskiego, w guberni grodzieńskiej, w powiecie grodzieńskim. Od 1919 roku w granicach II Rzeczypospolitej. 7 czerwca 1919 roku, wraz z całym powiatem grodzieńskim, weszła w skład okręgu wileńskiego Zarządu Cywilnego Ziem Wschodnich – tymczasowej polskiej struktury administracyjnej[4]. Latem 1920 roku zajęta przez bolszewików, następnie odzyskana przez Polskę. 20 grudnia 1920 roku włączona wraz z powiatem do okręgu nowogródzkiego[5]. Od 19 lutego 1921 roku[6] w województwie białostockim, w powiecie grodzieńskim, w gminie Brzostowica Mała. W 1921 roku nazwę Golnie nosiły: wieś i folwark. Folwark obecnie jest oddzielną miejscowością. We wsi było 38 budynków mieszkalnych i 2 inne zabudowania zamieszkane. Według Powszechnego Spisu Ludności z 1921 roku wieś zamieszkiwało 235 osób, wszystkie były wyznania prawosławnego i deklarowały białoruską przynależność narodową[7].
Zbrodnia w Golniach 18 września 1939 roku[edytuj | edytuj kod]
W wyniku napaści ZSRR na Polskę we wrześniu 1939 roku miejscowość znalazła się pod okupacją radziecką. 18 września uzbrojona grupa białoruskich komunistów i kryminalistów, na której czele stał Józef Gawryluk, dokonała napaści na majątek Golnie. Jej celem było zamordowanie dzierżawcy Antoniego Kozłowskiego, znanego z polskiego patriotyzmu. Napad nie powiódł się, ponieważ w obronie Kozłowskiego zdecydowanie wystąpili mieszkańcy wsi Golnie, na czele z tamtejszym komitetem wioskowym. W wyniku oporu napastnicy zrezygnowali z planów zamordowania dzierżawcy. Zamiast tego, zdecydowali się aresztować go i doprowadzić na przesłuchanie. W tym czasie, w bliżej nieznanych okolicznościach, inni członkowie tej samej grupy zamordowali pozostające w majątku żonę i szwagierkę Kozłowskiego oraz dokonali rabunku mienia. Antoni Kozłowski, po powrocie z przesłuchania zastał na podwórku trupy członków rodziny i splądrowany dom, w wyniku czego doznał głębokiego szoku. Mieszkańcy Golni usiłowali udzielić mu pomocy – dokonali pochówku ofiar, położyli Kozłowskiego do łóżka i próbowali opiekować się nim. Wezwanie lekarza okazało się niemożliwe, ponieważ zarówno medyk z Brzostowicy Wielkiej, jak i z Żukiewiczów Małych byli wówczas aresztowani. W wyniku szoku Antoni Kozłowski zmarł. Istnieje również inna wersja, według której Antoni Kozłowski wraz z małżonką zostali zamordowani dzień wcześniej[8].
Od września 1939 roku[edytuj | edytuj kod]
2 listopada została włączona do Białoruskiej SRR. 4 grudnia 1939 roku włączona do nowo utworzonego obwodu białostockiego. Od czerwca 1941 roku pod okupacją niemiecką. 22 lipca 1941 roku włączona w skład okręgu białostockiego III Rzeszy. W 1944 roku ponownie zajęta przez wojska sowieckie i włączona do obwodu grodzieńskiego Białoruskiej SRR. Od 1991 roku w składzie niepodległej Białorusi.
Demografia[edytuj | edytuj kod]
Według spisu powszechnego z 1921 roku wieś zamieszkana była przez 235 osób, wyłącznie rzymskokatolickich Polaków. Folwark zamieszkany był przez 69 osób, także wyłącznie Polaków, z których 34 wyznawało judaizm, 29 prawosławie i 6 katolicyzm[7]. Jednak polski historyk dr hab. Marek Wierzbicki uważa, że wieś w rzeczywistości była zamieszkana przede wszystkim przez Białorusinów[8].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Liczby ludności miejscowości obwodu grodzieńskiego na podstawie spisu ludności wg stanu na dzień 14 października 2009 roku. (ros.).
- ↑ Храм Успения Пресвятой Богородицы д.Гольни. orthos.org. [dostęp 2021-02-12]. (ros.).
- ↑ Cerkiew Zaśnięcia NMP. radzima.org. [dostęp 2018-06-07]. (biał. • ang. • pol. • ros.).
- ↑ Dz. Urz. ZCZW z 1919 Nr 5, poz. 41
- ↑ Dz.U. z 1920 r. nr 115, poz. 760
- ↑ Dz.U. z 1921 r. nr 16, poz. 93
- ↑ a b Skorowidz… ↓, s. 32
- ↑ a b Wierzbicki 2007 ↓, s. 84
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych.. T. 5: Województwo białostockie. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1924, s. 154. [dostęp 2010-11-27].
- Marek Wierzbicki: Polacy i Białorusini w zaborze sowieckim. Stosunki polsko-białoruskie na ziemiach północno-wschodnich II RP pod okupacją sowiecką 1939–1941. Wyd. 2. Warszawa: Stowarzyszenie Kulturalne Fronda, 2007, s. 424, seria: Biblioteka historyczna Frondy. ISBN 978-83-88747-76-2.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Golnie na Mapie Taktycznej Polski z 1926 roku
- Golnie na Radzima.org. (biał. • ang. • pol. • ros.).
- Golnie na „Globusie Białorusi”. (ros.).
- Golnie, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 658.