Przejdź do zawartości

Gorzkoborowik żółtopory

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Gorzkoborowik żółtopory
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

grzyby

Typ

podstawczaki

Klasa

pieczarniaki

Rząd

borowikowce

Rodzina

borowikowate

Rodzaj

gorzkoborowik

Gatunek

gorzkoborowik żółtopory

Nazwa systematyczna
Caloboletus calopus (Pers.) Vizzini
Index Fungorum 146: 1 (2014)
Wyraźnie widoczna siateczka na całym trzonie
Młody owocnik z widocznym cytrynowożółtym hymenoforem i siateczka na trzonie.
Starszy owocnik o oliwkowożółtym hymenoforze z wyraźnie widocznymi siniejącymi rurkami w miejscach zgniecenia
Młode owocniki. Grzyb po przekrojeniu robi się niebieskozielony

Gorzkoborowik żółtopory (Caloboletus calopus (Pers.) Vizzini) – gatunek grzybów z rodziny borowikowatych (Boletaceae)[1].

Systematyka i nazewnictwo

[edytuj | edytuj kod]

Pozycja w klasyfikacji: Boletus, Boletaceae, Boletales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi (według Index Fungorum)[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w roku 1801 Persoon nadając mu nazwę Boletus calopus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w roku 2014 Alfredo Vizzini, przenosząc go do nowo utworzonego rodzaju Caloboletus[1].

Synonimy:

  • Boletus calopus Pers. 1801
  • Boletus lapidum J.F. Gmel. 1792
  • Boletus olivaceus Schaeff. 1774
  • Caloboletus calopus var. ruforubraporus (Bertéa & Estadès) Blanco-Dios 2015
  • Dictyopus calopus (Pers.) Quél. 1886
  • Dictyopus olivaceus (Schaeff.) Quél. 1886
  • Tubiporus calopus (Pers.) Maire 1937[2].

Alina Skirgiełło nadała w 1939 r. polską nazwę tego gatunku borowik grubotrzonowy, jednak Władysław Wojewoda w 2003 r. zaproponował nazwę borowik żółtopory, uważając ją za bardziej właściwą. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten ma też inne nazwy: goryczak, wścieklak i grzyb grubotrzonowy gorzki[3]. Po przeniesieniu gatunku do rodzaju Caloboletus polska nazwa stała się niespójna z nazwą naukową. W 2021 Komisja ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów Polskiego Towarzystwa Mykologicznego zarekomendowała używanie nazwy gorzkoborowik żółtopory[4].

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]
Kapelusz

Średnica 3–15 cm, u młodych okazów półkulisty, potem łukowaty. Brzeg długo podwinięty. Barwa jasnobrązowa lub szarooliwkowa. Powierzchnia zamszowa[5].

Rurki

Długie, przy trzonie wycięte zatokowato, na młodych okazach są cytrynowożółte, na starszych ciemniejsze – oliwkowe. Pory rurek okrągłe, drobne, po zgnieceniu sinieją[6].

Trzon

Wysokość 7–14 cm, grubość 2–4,5 cm. Mocny i gruby, początkowo beczułkowaty, potem staje się walcowaty lub maczugowaty. Górą żółty, dołem karminowoczerwony. Cały pokryty jest siateczką delikatnych linii. Pod kapeluszem jest ona biała, na środku czerwona, u dołu brązowa[5].

Miąższ

Kremowy, koło nasady trzonu różowawy. Po przecięciu zmienia kolor na niebieskozielony. W smaku gorzki, zapach słaby, kwaskowaty[6].

Wysyp zarodników

Ochrowooliwkowy. Zarodniki gładkie o średnicy 12–14 × 4–6 μm[7].

Gatunki podobne

Podobny jest modroborowik ponury (Suillellus luridus), ale ma rurki pomarańczowoczerwone i nie ma czerwonego trzonu. Podobnie ubarwione kapelusze mają krwistoborowik szatański (Rubroboletus satanas) i gorzkoborowik korzeniasty (Caloboletus radicans)[5].

Występowanie

[edytuj | edytuj kod]

Występuje w Ameryce Północnej, Europie i Japonii[8]. W Europie Środkowej jest dość rzadki. Ostatnio jednak jego liczebność wzrosła, prawdopodobnie dzięki zmniejszeniu się ilości związków siarki w powietrzu[9].

Występuje przeważnie w górskich świerczynach i lasach liściastych, na kwaśnych glebach, głównie pod świerkami, dębami i bukami. Owocniki pojawiają się latem i jesienią[9]. Występuje nierównomiernie; w niektórych okolicach jest rzadki, w innych pospolity. W Polsce występuje częściej na południu, szczególnie w niższych położeniach górskich[7].

Znaczenie

[edytuj | edytuj kod]

Grzyb mykoryzowy[3]. Grzyb niejadalny, według niektórych uznawany za lekko trujący. Może spowodować poważne zaburzenia ze strony układu pokarmowego, pojawiające się po około 20 minutach po spożyciu i trwające do 2 dni[10].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2015-10-24] (ang.).
  2. Species Fungorum [online] [dostęp 2015-10-24] (ang.).
  3. a b Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 76, ISBN 83-89648-09-1.
  4. Rekomendacja nr 1/2021 Komisji ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów Polskiego Towarzystwa Mykologicznego [online], Komisja ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów, 20 lutego 2021.
  5. a b c Pavol Škubla, Wielki atlas grzybów, Poznań: Elipsa, 2007, s. 127, ISBN 978-83-245-9550-1.
  6. a b Till R.Lohmeyer, Ute Kũnkele, Grzyby. Rozpoznawanie i zbieranie, Warszawa 2006, s. 45, ISBN 83-85444-65-3.
  7. a b Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda, Grzyby i ich oznaczanie, Warszawa: PWRiL, 1985, s. 279, ISBN 83-09-00714-0.
  8. Występowanie gorzkoborowika żółtoporego na świecie (mapa) [online], Discover Life Maps [dostęp 2014-08-01].
  9. a b Andreas Gminder, Atlas grzybów. Jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej, 2008, s. 73, 78, ISBN 978-83-258-0588-3.
  10. Leksykon grzybów, Firma Księgarska Jacek i Krzysztof Olesiejuk – Inwestycje, 2006, ISBN 3-89836-604-9.