Goszczanów
51°47′20″N 18°30′16″E/51,788889 18,504444| wieś | |
 Kościół św. Marcina i św. Stanisława Biskupa | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2022) |
793[2] |
| Strefa numeracyjna |
43 |
| Kod pocztowy |
98-215[3] |
| Tablice rejestracyjne |
ESI |
| SIMC |
0703575 |
Położenie na mapie gminy Goszczanów  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa łódzkiego  | |
Położenie na mapie powiatu sieradzkiego  | |
| 51°47′20″N 18°30′16″E/51,788889 18,504444[1]
| |
Goszczanów (daw. Goszczonów[4]) – wieś w Polsce, w województwie łódzkim, w powiecie sieradzkim, siedziba gminy Goszczanów.
Położenie[edytuj | edytuj kod]
Goszczanów leży na Nizinie Południowowielkopolskiej, na Wysoczyźnie Tureckiej, u podnóża Wału Malanowskiego, nad Swędrnią[5], około 29 km na wschód od Kalisza i około 27 km na północny zachód od Sieradza; historycznie położony jest w Kaliskiem, na historycznej ziemi sieradzkiej; do II rozbioru Polski (1793) leżał w powiecie sieradzkim[4] województwa sieradzkiego, po utworzeniu Księstwa Warszawskiego (1807) leżał w departamencie kaliskim, po utworzeniu Królestwa Polskiego (1815) leżał w województwie kaliskim.
Goszczanów położony jest w zachodniej części województwa łódzkiego, w odległości około 10 km na zachód od zbiornika retencyjnego Jeziorsko, przy drodze Turek – Błaszki. Przez miejscowość przepływa rzeka Swędrnia o długości 47,6 km, która jest prawobrzeżnym dopływem Prosny (dopływ III stopnia Odry). Źródłowy ciek Swędrni to rów odwadniający zmeliorowane, podmokłe i zatorfione łąki koło Lipicza w województwie łódzkim. Powierzchnia całkowita dorzecza Swędrni wynosi 544,0 km². Swędrnia uchodzi do Kanału Bernardyńskiego – prawego koryta Prosny – w 67 km jej biegu. Prawobrzeżnym dopływem Swędrni jest Żabianka. Część dorzecza Swędrni w pobliżu Kalisza (5 tys. ha) stanowi krajobraz chroniony Doliny rzeki Swędrni. Przedmiotem ochrony są tutaj m.in.: unikatowy w skali regionu naturalny krajobraz dolinny, bogactwo roślin (714 gatunków, w tym 19 chronionych), szerokie zróżnicowanie ekologiczne flory, udział gatunków reprezentujących różne elementy geograficzne, w tym dużo gatunków górskich oraz okazy pomnikowe dębów.
Części wsi[edytuj | edytuj kod]
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0703581 | Góry Strachanowskie | część wsi |
Historia[edytuj | edytuj kod]
Pierwsze wzmianki o miejscowości pojawiają się w 1136 roku w bulli papieża Innocentego II, w której arcybiskup gnieźnieński wymienia swe posiadłości. Własność abp. gnieźnieńskich aż do II rozbioru Polski. Parafia istniała już przed 1331 r., kiedy to Krzyżacy spalili wieś i kościół. Wieś od tego czasu stała się bardzo jednolita. Historycznie teren ten związany jest z Wielkopolską. W epoce oświecenia XVII-XVIII w. osadzono w okolicy Tatarów, zajmujących się hodowlą koni.
W 1832 roku wieś zmagała się z epidemią cholery.
W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Goszczanów. W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie sieradzkim.
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
We wsi na wzgórzu kościół św. Marcina i Stanisława z 1666 r. fundacji Adama Poniatowskiego h. Szreniawa, chorążego sieradzkiego, rozbudowany w XVIII i XIX w. Budowla barokowa, jednonawowa. Nawa nakryta stropem kolebkowym. Ołtarz główny barokowy, ołtarze boczne rokokowe z herbami: Korczak i Leszczyc na antepediach. Rzeźby: gotycka św. Jana Ewangelisty i św. Onufrego. Rokokowy krucyfiks w tęczy oraz drugi z XVII w., dwa krucyfiksy procesyjne barokowe. Cenne portrety z XIX w. przedstawiające Józefa Komorowskiego h. Korczak, posła na Sejm Królestwa Polskiego i żonę Dezyderię z Gurowskich. Płyty nagrobne Mikołaja Poniatowskiego z Poniatowa (zm. 1646) z łacińskim napisem. Misa mosiężna gotycka z pocz. XVI w. Szereg cennych elementów wyposażenia z XVIII w.
Budowę kościoła traktował fundator jako wotum w celu uproszenia powrotu syna z niewoli tureckiej. Syn ów, jak wieść niesie, pojmany w 1648 r. pod Zbarażem, zdołał zbiec z niewoli dzięki pomocy Sulejki i Fatimy – dwóch Turczynek, które uciekły z nim do dalekiej Polski. Fakt, że jedna tylko mogła być żoną rycerza, miał być przyczyną ich tajemniczej śmierci. W podziemiach kościoła, do których jest dostęp pod warunkiem uzyskania zgody ks. proboszcza, pokazuje się trumny z prochami Turczynek.
Na cmentarzu m.in. kaplica Unrugów z pobliskiej wsi Sulmów (a w niej tablica z napisem: „Tu spoczywa ś.p. Kazimierz Unrug poległy 3 V 1863 r.”), grobowce Sulimierskich – pomnik autorstwa Andrzeja Pruszyńskiego, Zaborowskich i mogiła żołnierzy poległych w czasie I wojny światowej (ośmiu dragonów z Austro-Węgiersko-Niemieckiej Armii, dowodzonej przez gen. Ignaza von Korde, wsławionego podczas obrony Sochaczewa w październiku 1914 r.).
Według rejestru zabytków Narodowego Instytutu Dziedzictwa[7] na listę zabytków wpisany jest obiekt:
- kościół parafialny pw. św. Marcina, 1660, nr rej.: kl.IV-73/88/53 z 22.12.1953
Gospodarka[edytuj | edytuj kod]
Dziś to wieś o charakterze rolniczym. Z roku na rok coraz więcej pojawia się firm o charakterze usługowym, tj. transport, budownictwo, usługi komunalne, przetwórstwo itp.
Turystyka[edytuj | edytuj kod]
Przez wieś prowadzi czerwony szlak „Powstańców 1863 r.” długości 52 km z Warty do Gruszczyc.
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 35343
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 327 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ a b Atlas historyczny Polski. Mapy szczegółowe XVI wieku. Stanisław Trawkowski (red.). T. 5: Województwo sieradzkie i województwo łęczyckie w drugiej połowie XVI wieku. Cz. 2: Komentarz, indeksy. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Historii Polskiej Akademii Nauk, 1998, s. 113. ISBN 83-86301-75-9. [dostęp 2022-01-17].
- ↑ Słownik krajoznawczy Wielkopolski. Włodzimierz Łęcki (przew. kom. red.). Warszawa–Poznań: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992, s. 74. ISBN 83-01-10630-1.
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ NID: Rejestr zabytków nieruchomych, województwo łódzkie. [dostęp 2008-09-19].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Kobierzycki J., Turczynki goszczanowskie, [w:] „Ziemia Sieradzka”, nr 8-10/1922.
- Ruszkowski A., Sieradz i okolice, Sieradz 2000.
- Biuletyn Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony środowiska – „Jakość wód powierzchniowych w zlewni rzeki Prosny na podstawie badań przeprowadzonych w latach 1992-2000”.
- TERYT
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Goszczanów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 752.
- Goszczanów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo, Warszawa 1900, s. 526.
| Siedziba gminy | |
|---|---|
| Sołectwa | |
| Miejscowości niesołeckie | |
| Integralne części wsi |
