Gródek (powiat hrubieszowski)
50°48′01″N 23°56′56″E/50,800278 23,948889| wieś | |
 Teren cmentarza prawosławnego i prawdopodobne miejsce po cerkwi | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Wysokość |
185 m n.p.m. |
| Liczba ludności (2021) | |
| Strefa numeracyjna |
84 |
| Kod pocztowy |
22-500[4] |
| Tablice rejestracyjne |
LHR |
| SIMC |
0889195[5] |
Położenie na mapie gminy wiejskiej Hrubieszów  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa lubelskiego  | |
Położenie na mapie powiatu hrubieszowskiego  | |
| 50°48′01″N 23°56′56″E/50,800278 23,948889[1]
| |
Gródek (Gródek Nadbużański, dawniej: Gródek Nadbużny) – wieś w Polsce położona w województwie lubelskim, w powiecie hrubieszowskim, w gminie Hrubieszów[5][6].
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0889203 | Gródek-Kolonia | część wsi |
Wieś jest sołectwem w gminie Hrubieszów[7]. Według Narodowego Spisu Powszechnego (III 2011) liczyła 319 mieszkańców i była piętnastą co do wielkości miejscowością gminy Hrubieszów[8].
Wierni Kościoła rzymskokatolickiego należą do parafii Ducha Świętego w Hrubieszowie[9].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Prowadzone od 1934 roku badania archeologiczne odkryły osadę kultury pucharów lejkowatych datowaną na okres 3100–2500 p.n.e. Wykopaliska prowadzono również na cmentarzysku kultury łużyckiej z początku I tysiąclecia p.n.e., gdzie wydobyto wiele popielnic z prochami zmarłych. Wznowione przez Andrzeja Kokowskiego z UMCS wykopaliska archeologiczne ujawniły gockie osadnictwo istniejące w Kotlinie Hrubieszowskiej ponad 200 lat z kilkoma cmentarzyskami i śladami znacznych osad, które zachowały ciągłość aż do przybycia Słowian[10]. Odkryto również pochówek wojownika w pełnym uzbrojeniu z okresu XI wieku.
Za relacją Długosza umiejscawiany jest w Gródku gród Wołyń (siedziba plemienia Bużan, która dała nazwę całej krainie na prawym brzegu górnego Bugu), pod którym w 1018 miała miejsce bitwa pomiędzy wojskami Bolesława Chrobrego i Jarosława Mądrego[11][12]. Gród został zniszczony przez najazd mongolski w 1241[12].
Wieś po raz pierwszy wzmiankowana w dokumencie fundacyjnym króla Władysława Jagiełły z 1400 kościoła p.w. Wniebowzięcia NMP i parafii w Hrubieszowie[13][12]. W II połowie XVI wieku należała do Łysakowskich, a w XVIII w. do Ciechowskich[12][11]. W 1578 wieś miała jedynie 2,5 łana (42 ha) gruntów uprawnych[12]. W 1725 powstał klasztor bazylianów[11] działający do 1787. Po jego likwidacji cerkiew monasterska pozostała czynna jako parafialna. Gródek zwiedzał Zorian Dołęga-Chodakowski, który także lokalizował tu gród Wołyń[14].
W 1847 miejscowość miała należeć do Joanny Gródeckiej[12]. Według spisu z 1827 liczyła 52 domy i 353 mieszkańców[11][12]. Na początku XIX w. cerkiew zastąpiono nowa świątynią, która działała jako unicka do kasaty eparchii chełmskiej w 1875, następnie do 1914 była parafialną cerkwią prawosławną.
Wg spisu z 1921 Gródek miał 79 domów oraz 486 mieszkańców, w tym 398 Ukraińców i 30 Żydów[12]. Władze II Rzeczypospolitej nie wyraziły zgody na ponowne otwarcie cerkwi, a w 1938 jej budynek rozebrano w toku akcji rewindykacyjno-polonizacyjnej[15][16]. Z cerkwią związany jest cmentarz prawosławny, użytkowany do końca II wojny światowej, a następnie porzucony w związku z wywiezieniem ludności tego wyznania[17].
W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa zamojskiego.
Szlaki turystyczne[edytuj | edytuj kod]
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 39337
- ↑ Wieś Gródek w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2023-02-03] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2023-02-03].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 346 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ a b c GUS. Wyszukiwarka TERYT
- ↑ a b Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Strona gminy, sołectwa [dostęp 2024-01-01]
- ↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
- ↑ Opis parafii na stronie diecezji
- ↑ Małgorzata Domagała: W okolicach Hrubieszowa żyli Goci. Archeologiczna sensacja zamienia się w muzeum. lublin.wyborcza.pl, 2022-11-06. [dostęp 2022-11-15].
- ↑ a b c d Gródek, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 817.
- ↑ a b c d e f g h Bondyra 1993 ↓.
- ↑ Hrubieszów, lub Rubieszów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 180.
- ↑ Atlas grodzisk wczesnośredniowiecznych z obszaru Polski. Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk, 2015. [dostęp 2022-11-15].
- ↑ Monaster bazyliański w Gródku Nadbużnym i jego cerkiew w XVIII-XX wieku, [w:] P. Sygowski, Studia z dziejów i tradycji metropolii kijowskiej XII–XX w. A. Gil (red.), Lublin: Instytut Europy Środkowo-Wschodniej, 2009, s. 182, 185–189.
- ↑ K. Grzesiak, Diecezja lubelska wobec prawosławia w latach 1918–1939, Wydawnictwo Archidiecezjalne Gaudium, 2010, s. 219,226, ISBN 978-83-7548-003-0.
- ↑ D. Kawałko, Cmentarze województwa zamojskiego, Zamość: Państwowa Służba Ochrony Zabytków, 1994, s. 72.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Andrzej Kokowski: Gródek nad Bugiem. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 1993. ISBN 83-227-0508-5.
- Gródek Nadbużny. W: Wiesław Bondyra: Słownik historyczny miejscowości województwa zamojskiego. Lublin-Zamość: 1993.
- Gródek, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 817.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Strona Sołectwa Gródek. grodek.gminahrub.vel.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-04-27)].
| Wsie |
|
|---|---|
| Kolonie | |
| Integralne części miejscowości |
|
