Grążel drobny
_1200.jpg) Kwiat na początku kwitnienia | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | |||
| Klasa | |||
| Nadrząd |
grzybieniopodobne | ||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
grążel drobny | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Nuphar pumila (Timm) DC. 1821, Syst. Nat., 2 : 61 | |||
| Synonimy | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4] | |||
 | |||
Grążel drobny (Nuphar pumila (Timm) DC.) – gatunek byliny wodnej z rodziny grzybieniowatych (Nymphaeaceae).
Rozmieszczenie geograficzne[edytuj | edytuj kod]
Jako gatunek rodzimy występuje w Europie i Azji[5]. W Polsce osiąga południową granicę swego zasięgu i jest znacznie rzadszy od podobnego grążela żółtego. Występuje w rozproszeniu w północnej części niżu, częściej na Pomorzu Zachodnim, rzadziej na Pomorzu Wschodnim. W południowej Polsce opisano jego występowanie tylko na 2 stanowiskach na Śląsku; w okolicy Boguszyc i Pszczyny[6].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
- Pokrój
- Roślina bardzo podobna do grążela żółtego, zwłaszcza zmarniałego.
- Kłącze
- Cieńsze jak u grążela żółtego; 10-20 mm grubości i 20-70 cm długości.
- Liście
- Pływające i podobne do liści grążela żółtego, ale mniejsze - osiągają 5-15 cm długości i 4-13 cm szerokości (poza tym nasada bardziej rozszerzona i rzadsze nerwy drugiego rzędu). Posiadają długi, sięgający do 2,5 m ogonek liściowy. Liście podwodne są delikatne, okrągławe i mają zatokowaty brzeg (heterofilia).
- Kwiaty
- Obupłciowe, o średnicy 2-3 cm, z licznymi płatkami korony i 5 żółtozielonymi działkami kielicha (3-5 razy dłuższymi od płatków). Płatków 11 małych, łopatkowatych. Słupek składa się z 8-12 zrośniętych owocolistków, a jego znamię jest tarczowate, płaskie, z 8-12 promieniami dochodzącymi do ząbkowanego brzegu. Kwitnie od czerwca do września.
- Owoc
- Torebka o gruszkowatym kształcie, 2 razy mniejszy niż u grążela żółtego.
Biologia i ekologia[edytuj | edytuj kod]
Bylina, hydrofit. Zasiedla zbiorniki wód stojących o bardzo zróżnicowanej żyzności, ale preferuje podłoże torfowe. Wrażliwy na obecność wapnia w wodzie lub w podłożu. Tworzy swój własny zespół Nupharetum pumili, dla którego jest gatunkiem charakterystycznym[7].
Zmienność[edytuj | edytuj kod]
Tworzy mieszańca z grążelem żółtym o nazwie naukowej Nuphar × spenneriana Gaudin 1828, Fl. Helv., 3: 439.
Zagrożenia i ochrona[edytuj | edytuj kod]
Roślina objęta w Polsce ścisłą ochroną gatunkową. Zagrożona jest przez zanieczyszczenie i nadmierną gospodarczą i turystyczną eksploatację jezior i stawów, a także wskutek zarastania stawów przez szuwary[6].
Kategorie zagrożenia gatunku:
- Kategoria zagrożenia w Polsce według Czerwonej listy roślin i grzybów Polski (2006, 2016)[8][9]: VU (narażony na wyginięcie).
- Kategoria zagrożenia w Polsce według Polskiej Czerwonej Księgi Roślin[10]: VU (narażony na wyginięcie).
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-02-28] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2020-01-24] (ang.).
- ↑ J.-P. Lonchamp: Index Synonymique de la Flore de France (fr.). 1999. [dostęp 2007-12-11].
- ↑ Nuphar pumila, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).
- ↑ Nuphar pumila na Germplasm Resources Information Network [dostęp 2013-12-06].
- ↑ a b Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wyd., 2006. ISBN 978-83-7073-444-2.
- ↑ Władysław Matuszkiewicz, Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, ISBN 83-01-13520-4, OCLC 749271059.
- ↑ Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
- ↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
- ↑ Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Stanisław Bernatowicz, Paweł Wolny: Botanika dla limnologów i rybaków. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1974.
- Stanisław Kłosowski, Grzegorz Kłosowski: Rośliny wodne i bagienne. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2001. 83-7073-248-8.