Grazymy
53°44′48″N 20°08′16″E/53,746667 20,137778| wieś | |
 Dawny pałac w Grazymach | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2022) |
148[2] |
| Strefa numeracyjna |
89 |
| Kod pocztowy |
11-036[3] |
| Tablice rejestracyjne |
NOL |
| SIMC |
0473603 |
Położenie na mapie gminy Gietrzwałd  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego  | |
Położenie na mapie powiatu olsztyńskiego  | |
| 53°44′48″N 20°08′16″E/53,746667 20,137778[1]
| |
Grazymy (dawniej niem. Grasnitz) – wieś w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim, w gminie Gietrzwałd. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego.
Nazwa wsi wywodzi się od imienia jednego z pierwszych właścicieli – Grasima. W miejscowości funkcjonuje Dom Pomocy Społecznej, przeznaczony jest dla 94 niepełnosprawnych intelektualnie dorosłych mężczyzn. Przebywają tu osoby z upośledzeniem umysłowym w stopniu głębokim, znacznym, umiarkowanym i lekkim na pobyt stały[4].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Wieś wspominana w dokumentach w II połowie XIII wieku. W czasach krzyżackich wieś pojawia się w dokumentach w roku 1352, podlegała pod komturię w Olsztynku, były to dobra rycerskie o powierzchni 10 włók[5]. W 1352 r. mistrz krzyżacki Winrich von Kniprode nadał braciom Jakubowi, Piotrowi, Grasimowi i Claukenowi (Jacop, Peter, Grasim, Clauken) 11 włók ziemi z prawem dziedziczenia, z sześcioma latami wolnymi od podatku (wolnizna). W XV wieku właścicielem Grazym był Hans von Grasnisse. W późniejszym czasie majątek ziemski o majątki: Łęguty, Dragolice, Łopkajny (Lopkajny) i Rapaty. W 1540 r. na 11 włókach gospodarzyli Fabian i Paul. Od 1544 r. wieś należała do rodziny Borck z Ramot. W 1639 r. do wsi należało 11 włók ziemi a właścicielem był Fabian Borck.
W 1937 roku majątek Grazymy obejmował łącznie w sumie 31 490 ha. Ostatnim właścicielem był Albrecht Stein von Kamienski. Od 1945 r. w pałacu mieścił się Dom Dziecka, a od roku 1956 Dom Dla Psychicznie i Nerwowo Chorych.
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są obiekty[6]:
- Pałac pierwotnie barokowy z fundacji rodziny Gröbenów z XVIII wieku[7], po pożarze odbudowany w 1924 roku w stylu neobarokowym z wykorzystaniem murów wcześniejszej budowli z 1794 roku. Obiekt został zbudowany na planie prostokąta i nakryty mansardowym dachem[8]. Budynek posiada dwa boczne ryzality, pomiędzy którymi od frontu znajduje się płytszy ryzalit zwieńczony trójkątnym szczytem. Rezydencja otoczona jest parkiem krajobrazowym, w którym znajduje się klasycystyczna oficyna pałacowa z I poł. XIX w. Zachowało się także całe założenie folwarczne z pierwszej połowy XIX wieku[9]. Ostatnim właścicielem był Albrecht von Stein.
- Grodzisko położone 0,5 km na południowy wschód od wsi. Posadowione na wzniesieniu, które opływa półkolem bezimienny strumień wypływający z jeziora. Obiekt ma lekko owalną, wydłużoną po linii północ-południe formę (wymiary 42x39 m). Wysokość wału w stosunku do skraju - wypiętrzonego w centralnej części - majdanu wynosi 2,5 - 3,5 m. Od strony północno-zachodniej grodziska wyraźnie czytelne są relikty suchej fosy o szerokości około 4 m i głębokości 1 m. W południowo-wschodniej części majdanu znajduje się kwadratowy (1,5x1,5 m) wkop, wykonany niedawno. Chronologia: wczesne średniowiecze (XI-XIII w.)[10].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Jan Dąbrowski, Siedem wieków Łukty, 600-lecie kościoła, 50-lecie parafii Matki Boskiej Częstochowskiej, Wydawnictwo WPW C. Porycki, P. Wasześcik Sp. J., Olsztyn 2007, ISBN 83-917924-6-3
- Historia (strona internetowa Domu Pomocy Społecznej [1], dostęp 14.05.2015)
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 168036
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-06].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 337 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Dom Pomocy Społecznej w Grazymach - Home [online], www.dpsgrazymy.pl [dostęp 2017-11-23] (pol.).
- ↑ Cz. Baszyński: Osadnictwo komturstwa ostródzkiego do połowy XV w. Zapiski historyczne, t. 25, 1960, str.: 103-118, za Ostróda. Z dziejów miasta i okolic. Pojezierze, Olsztyn, 1976, 448 str.
- ↑ Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków - stan na 31.12.2017 woj. warmińsko-mazurskie
- ↑ Tomasz Darmochwał, Marek Jacek Rumiński: Warmia Mazury, przewodnik. Białystok: Agencja TD, 1996. ISBN 83-902165-0-7 s. 53
- ↑ Piotr Skurzyński "Warmia, Mazury, Suwalszczyzna" Wyd. Sport i Turystyka - Muza S.A. Warszawa 2004 ISBN 83-7200-631-8 s. 240
- ↑ Jackiewicz-Garniec, Małgorzata: Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich: dobra utracone czy ocalone / Małgorzata Jackiewicz-Garniec, Mirosław Garniec. - Olsztyn : Wspólnota Kulturowa Borussia, 1999. – S. 118-120.
- ↑ M. J. Hoffmann, A. Mackiewicz, Średniowieczne założenia obronne powiatu ostródzkiego, Ostróda 2004
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Grazymy, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 799.