Hryhorij Wasiura

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
(Przekierowano z Grigorij Wasiura)
Hryhorij Wasiura
Григорій Васюра
ilustracja
SS-Untersturmführer SS-Untersturmführer
Pełne imię i nazwisko

Григорій Микитович Васюра

Data i miejsce urodzenia

2?/15 lutego 1915
Czehryń

Data i miejsce śmierci

2 października 1987
Mińsk

Przebieg służby
Formacja

Armia Czerwona
Schutzmannschaft
 Waffen-SS

Jednostki

118. batalion Schutzmannschaft
30 Dywizja Grenadierów SS

Stanowiska

dowódca plutonu,
szef sztabu batalionu

Główne wojny i bitwy

II wojna światowa

Późniejsza praca

zastępca dyrektora sowchozu

podpis
Odznaczenia
Srebrny Medal Narodów Wschodnich II klasy z mieczami Brązowy Medal Narodów Wschodnich Medal „Weteran pracy”
Multimedia w Wikimedia Commons

Hryhorij Mykytowycz Wasiura (ukr. Григорій Микитович Васюра, ros. Григорий Васюра, Grigorij Wasiura; ur. 2?/15 lutego 1915 w Czehryniu, zm. 2 października 1987 w Mińsku) – ukraiński lejtnant Armii Czerwonej, a następnie szef sztabu kolaboracyjnego 118. batalionu Schutzmannschaft w służbie III Rzeszy, zbrodniarz wojenny.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

II wojna światowa[edytuj | edytuj kod]

Był żołnierzem Armii Czerwonej w randze lejtnanta. Po ataku Niemiec na ZSRR dostał się do niemieckiej niewoli. W lutym 1942 roku zgłosił się na ochotnika na służbę niemiecką. Przeszedł szkolenie ideologiczne w specjalnym ośrodku w Wustrau, zorganizowanym przez Ministerstwo Rzeszy do spraw Okupowanych Terytoriów Wschodnich[1].

Szkolenie ukończył w październiku 1942 roku[1]. Następnie został przydzielony do 118. batalionu Schutzmannschaft[1], który złożony był w większości z Ukraińców[2]. Do stacjonującej w Kijowie jednostki dołączył w listopadzie 1942 roku. Wraz z innymi członkami batalionu wziął wtedy udział w masowych egzekucjach w Babim Jarze. Początkowo był dowódcą plutonu, jednakże już pod koniec grudnia 1942 roku został awansowany na stanowisko szefa sztabu batalionu[1]. Jako że niemiecki dowódca batalionu, mjr Erich Körner, był oficerem starszym wiekiem i słabego zdrowia, na co dzień działaniami jednostki kierował de facto Wasiura[3].

W grudniu 1942 roku batalion przerzucono na Białoruś z zadaniem zwalczania sowieckiej partyzantki[1]. Wasiura wziął udział w co najmniej sześciu operacjach przeciwpartyzanckich, podczas których zamordowano co najmniej 340 osób[4][a]. To on dowodził faktycznie pacyfikacją Chatynia, która w polityce historycznej ZSRR urosła później do rangi symbolu niemieckich zbrodni popełnionych podczas okupacji Białorusi[5]. Z zeznań świadków wynika, że dowodził również brutalnymi pacyfikacjami wsi Chmielewiczi, Koteli, Zarecze, Dalkowiczi, Nowa i Stara Wilejka, Osowa[6]. W Nowej Wilejce miał zarządzić wykorzystanie mieszkańców w charakterze „żywych tarcz”; popędzono ich drogą zaminowaną przez partyzantów[7].

Świadkowie zeznawali, że Wasiura nie tylko kierował działaniami batalionu, lecz osobiście torturował i mordował prawdziwych lub domniemanych zwolenników ruchu oporu oraz żydowskich uciekinierów schwytanych w lasach[4][8]. Świadkowie zeznawali, że na pewnej białoruskiej stacji kolejowej własnoręcznie zastrzelił młodocianego kieszonkowca. Znany był ponadto ze stosowania skrajnie surowych środków dyscyplinarnych. Był postrachem podkomendnych, których za różne przewinienia brutalnie bił i upokarzał. Świadkowie zeznali, że gdy pewnego razu kilku policjantów podjęło próbę dezercji i dołączenia do partyzantów, Wasiura pobił ich na oczach całego batalionu, a na koniec własnoręcznie zastrzelił[4].

118. batalion Schutzmannschaft stacjonował na Białorusi do lipca 1944 roku. Następnie został wycofany do Prus Wschodnich, gdzie scalono go z 115. batalionem Schutzmannschaft, tworząc 63. batalion Schutzmannschaft. Jednostka ta została następnie wcielona w skład 30 Dywizji Grenadierów SS, którą skierowano do Francji z zadaniem zwalczania tamtejszego ruchu oporu[9].

W służbie niemieckiej Wasiura awansował do stopnia porucznika. Został także dwukrotnie odznaczony Medalem Narodów Wschodnich (srebrnym i brązowym)[1][b].

Losy powojenne[edytuj | edytuj kod]

Po kapitulacji III Rzeszy powrócił wraz z żoną do rodzinnej miejscowości, twierdząc, że wojnę spędził w niemieckim obozie jenieckim. Później przyznał się do kolaboracji, utrzymywał jednak, że nie uczestniczył w żadnych zbrodniach wojennych. W 1952 roku został skazany na karę 25 lat pozbawienia wolności, jednakże już w 1955 roku zwolniono go z łagru na mocy amnestii[10].

W kolejnych latach został zastępcą dyrektora sowchozu „Wielikodymierskij” w rejonie browarskim. Wiódł stosunkowo dostatnie życie, otrzymywał nagrody za wzorową pracę. Z czasem zaczął przedstawiać się jako weteran walk z Niemcami, wygłaszał nawet pogadanki dla pionierów. Niemniej jego znajomi wspominali, że nigdy nie uczestniczył w obchodach Dnia Zwycięstwa; zamiast tego spotykał się z sześcioma innymi byłymi kolaborantami, którzy mieszkali w tej samej miejscowości[11].

Proces i śmierć[edytuj | edytuj kod]

Akta procesu Wasiury

Na początku lat 70. KGB rozpoczęło śledztwo wymierzone w byłych członków 118. batalionu Schutzmannschaft[12]. Przy tej okazji sowiecki wymiar sprawiedliwości ponownie zainteresował się osobą Wasiury. Początkowo został wezwany jako świadek w śledztwie przeciwko Wasilijowi Mieleszce – w czasie wojny dowódcy plutonu w 1. kompanii 118. batalionu. W czasie przesłuchania podawał się za ofiarę nazizmu. Mieleszko zeznał jednak, że Wasiura był w rzeczywistości jego przełożonym[1].

W listopadzie 1986 roku[11] rozpoczął się proces Wasiury przed sądem wojskowym w Mińsku[13]. W obawie przed ujawnieniem niewygodnych z punktu widzenia sowieckiej polityki historycznej i narodowościowej faktów o udziale ukraińskich kolaborantów w masakrze w Chatyniu, władze sowieckie zarządziły, by miał on charakter zamknięty. Cenzura wstrzymała także publikację artykułów na jego temat[14].

Korespondent dziennika „Izwiestija”, który obserwował proces, wspominał, że Wasiura przez długi czas zaprzeczał, aby był obecny w Chatyniu podczas pacyfikacji. Gdy jednak dowody okazały się przytłaczające, miał przyznać się na sali sądowej do odpowiedzialności za tę masakrę, krzycząc: „Tak, spaliłem wasz Chatyń!”[15]. Przyznał się także do udziału w innych operacjach przeciwpartyzanckich i pacyfikacyjnych oraz do uczestnictwa w organizowaniu wywózek na roboty przymusowe do Rzeszy[16].

Wyrokiem z 26 grudnia 1986 roku został uznany winnym stawianych mu zarzutów i skazany na karę śmierci. Wyrok wykonano 2 października 1987 roku w więzieniu na Zamku Piszczałowskim[15].

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Tylko między marcem a sierpniem 1943 roku 118. batalion Schutzmannschaft wziął udział w operacjach przeciwpartyzanckich „Hornung”, „Draufgänger”, „Cottbus”, „Hermann” i „Wandsbeck”. Patrz: Rudling 2011 ↓, s. 204.
  2. ↑ Medal brązowy otrzymał za udział w operacji „Hermann”, medal srebrny – podczas pobytu batalionu w Lidzie. Patrz: Rudling 2011 ↓, s. 207–208.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c d e f g Rudling 2011 ↓, s. 207.
  2. ↑ Rudling 2011 ↓, s. 202–203.
  3. ↑ Rudling 2011 ↓, s. 203.
  4. ↑ a b c Rudling 2011 ↓, s. 209.
  5. ↑ Kuberski 2020 ↓, s. 529, 531.
  6. ↑ Rudling 2012a ↓, s. 100–111.
  7. ↑ Rudling 2012a ↓, s. 104.
  8. ↑ Rudling 2012a ↓, s. 111.
  9. ↑ Rudling 2011 ↓, s. 205.
  10. ↑ Rudling 2012b ↓, s. 44.
  11. ↑ a b Rudling 2011 ↓, s. 208.
  12. ↑ Rudling 2011 ↓, s. 206.
  13. ↑ Rudling 2012b ↓, s. 45.
  14. ↑ Rudling 2012b ↓, s. 44–45.
  15. ↑ a b Rudling 2012b ↓, s. 42.
  16. ↑ Rudling 2012b ↓, s. 55.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Hubert Kuberski: Zniszczenie Chatynia podczas wiosennej kampanii „Bandenbekämpfung” na Łohojszczyźnie. W: Tadeusz Gawin (red.): Polacy na Białorusi od powstania styczniowego do XXI wieku. T. IV: Rok 1920 na tle przełomów politycznych XX wieku. Warszawa: Studium Europy Wschodniej Uniwersytetu Warszawskiego, 2020. ISBN 978-83-61325-81-9.
  • Per Anders Rudling. Terror and Local Collaboration in Occupied Belarus: The case of Schutzmannschaft Battalion 118. Part One: Background. „Historical Yearbook”. VIII, 2011. Romanian Academy, Nicolae Iorga History Institute. ISSN 1584-854X. (ang.). 
  • Per Anders Rudling. Terror and Local Collaboration in Occupied Belarus: The case of Schutzmannschaft Battalion 118. Part Two: War Criminality. „Historical Yearbook”. IX, 2012. Romanian Academy, Nicolae Iorga History Institute. ISSN 1584-854X. (ang.). 
  • Per Anders Rudling. The Khatyn Massacre in Belorussia: A Historical Controversy Revisited. „Holocaust and Genocide Studies”. 26 (1), 2012. (ang.). 
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Hryhorij_Wasiura&oldid=73515761”