Grizon mniejszy

Grizon mniejszy
	Galictis cuja
	(G.I. Molina, 1782)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	drapieżne
Rodzina	łasicowate
Podrodzina	łasice
Rodzaj	grizon
Gatunek	grizon mniejszy
Synonimy
	Mustela Cuja G.I. Molina, 1782; Galictis vittata: Nehring, 1886; Grison furax O. Thomas, 1907; Grison furax luteolus O. Thomas, 1907; Grisonella huronax O. Thomas, 1921; Galictis cuja: Cabrera, 1958;
	Mustela Cuja G.I. Molina, 1782; Galictis vittata: Nehring, 1886; Grison furax O. Thomas, 1907; Grison furax luteolus O. Thomas, 1907; Grisonella huronax O. Thomas, 1921; Galictis cuja: Cabrera, 1958;
Podgatunki
	G. c. cuja (G.I. Molina, 1782); G. c. furax (O. Thomas, 1907); G. c. huronax (O. Thomas, 1921); G. c. luteola (O. Thomas, 1907);
	G. c. cuja (G.I. Molina, 1782); G. c. furax (O. Thomas, 1907); G. c. huronax (O. Thomas, 1921); G. c. luteola (O. Thomas, 1907);
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	; Zasięg występowania Galictis cuja.
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Grizon mniejszy^[8] (Galictis cuja) – gatunek małego drapieżnego ssaka z podrodziny łasic w obrębie rodziny łasicowatych (Mustelidae), zamieszkujący Amerykę Południową. W Czerwonej Księdze IUCN oznaczono go jako gatunek najmniejszej troski.

Taksonomia

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1782 roku chilijski przyrodnik Juan Ignacio Molina, umieszczając nowy gatunek w rodzaju Mustela i nadając mu epitet gatunkowy cuja^[1]. Miejsce typowe to Chile^[9]^[10]^[11]^[12]. Holotyp zaginiony^[13]. W rodzaju Galictis został umieszczony w 1958 roku przez hiszpańskiego zoologa Ángela Cabrerę^[6].

Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World rozpoznają cztery podgatunków^[11]. Podstawowe dane taksonomiczne podgatunków (oprócz nominatywnego) przedstawia poniższa tabelka:

Podgatunek	Oryginalna nazwa	Autor i rok opisu	Miejsce typowe	Holotyp
G. c. furax	Grison furax	O. Thomas, 1907	São Francisco dos Campos, na wysokości 1580 m n.p.m., Minas Gerais, Brazylia^[14]^[13].	młodociany samiec (sygnatura BMNH:Mamm:1901.6.6.25) ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Londynie; okaz typowy zebrał 29 marca 1901 roku francuski botanik i kolekcjoner Alphonse Robert^[14].
G. c. huronax	Grisonella huronax	O. Thomas, 1921	„Mar del Plata”, Buenos Aires, Argentyna^[15]^[13].	dorosły samiec (sygnatura BMNH:Mamm:1912.2.17.6) ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Londynie; okaz typowy zebrał 4 czerwca 1911 roku W.A. Smithers^[15].
G. c. luteola	Grison furax luteolus	O. Thomas, 1907	Chulumani, na wysokości 1800 m n.p.m., Boliwia^[13]^[16].	dorosła samica (sygnatura BMNH:Mamm:1901.6.7.27) ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Londynie; okaz typowy zebrał 31 grudnia 1900 roku amerykański kolekcjoner Perry Oveitt Simons^[16].

Etymologia

Galictis: gr. γαλεη galeē lub γαλη galē ‘łasica’; ικτις iktis, ικτιδις iktidis ‘łasica’^[17].
cuja: chilijska nazwa cuya dla grizona mniejszego^[13].
furax: łac. furax, furacis ‘złodziejski’, od furari ‘ukraść’, od fur, furis ‘złodziej’^[18].
huronax: hiszp. hurón ‘fretka’^[19].
luteola: łac. luteolus ‘żółtawy’, od luteus ‘szafranowo-żółty’, od lutum ‘szafran’^[20].

Rozmieszczenie geograficzne

Grizon mniejszy występuje w Ameryce Południowej zamieszkując w zależności od podgatunku^[11]:

G. cuja cuja – zachodnia Argentyna i Chile
G. cuja furax – środkowa i wschodnia Brazylia, Paragwaj, północno-wschodnia Argentyna i Urugwaj
G. cuja huronax – środkowa i południowa Argentyna
G. cuja luteola – południowo-wschodnie Peru i zachodnia Boliwia

Morfologia

Długość ciała 28–50,8 cm, długość ogona 12–19,3 cm, długość tylnej stopy 5–7,5 cm, długość ucha 23 cm; masa ciała 1–2,5 kg^[10]^[21]^[13]. Wzór zębowy: I ${\tfrac {3}{3}}$ C ${\tfrac {1}{1}}$ P ${\tfrac {3}{3}}$ M ${\tfrac {1}{2}}$ = 34^[10].

Uwagi

↑ Kombinacja nazw.
↑ Pierwsze użycie obecnej kombinacji nazw.

Przypisy

↑ ^a ^b J.I. Molina: Saggio sulla storia naturale del Chili. Bolonia: Nella Stamperia de S. Tommaso d’ Aquino, 1782, s. 291. (wł.).
↑ A. Nehring. Beiträge zur Kenntniss der Galictis-Arten. „Zoologische Jahrbücher”. 1, s. 187, 1886. (niem.).
↑ Thomas 1907 ↓, s. 162.
↑ Thomas 1907 ↓, s. 163.
↑ O. Thomas. The “Huron” of the Argentine. „The Annals and magazine of natural history”. Ninth series. 8 (44), s. 213, 1921. (ang.).
↑ ^a ^b Á. Cabrera. Catalogo del los mamiferos de America del Sur. I (Metatheria – Unguiculata – Carnivora). „Revista del Museo Argentino de Ciencias Naturales "Bernardino Rivadavia" e Institutio Nacional de Investigación de las Ciencias Naturales”. 4 (1), s. 260, 1958. (hiszp.).
↑ K.K. Helgen K.K., M.M. Schiaffini M.M., Galictis cuja, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2015, wersja 2015.1 [dostęp 2015-07-17] (ang.).
↑ Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 156. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Galictis cuja. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2025-03-06].
↑ ^a ^b ^c S. Larivière & A.P. Jennings: Family Mustelidae (Weasels and relatives). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 1: Carnivores. Barcelona: Lynx Edicions, 2009, s. 636–637. ISBN 978-84-96553-49-1. (ang.).
↑ ^a ^b ^c C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 454. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Galictis cuja (G. I. Molina, 1782). [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.13) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2025-03-04]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f E. Yensen & T. Tarifa. Galictis cuja. „Mammalian Species”. 728, s. 1–8, 2003. DOI: 10.1644/728. (ang.).
↑ ^a ^b 1901.6.6.25. [w:] Data Portal [on-line]. Natural Museum History. [dostęp 2025-03-06]. (ang.).
↑ ^a ^b 1912.2.17.6. [w:] Data Portal [on-line]. Natural Museum History. [dostęp 2025-03-06]. (ang.).
↑ ^a ^b 1901.6.7.27. [w:] Data Portal [on-line]. Natural Museum History. [dostęp 2025-03-06]. (ang.).
↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 290, 1904. (ang.).
↑ The Key to Scientific Names ↓, furax [dostęp 2025-03-06] .
↑ hurón. Cambridge University Press & Assessment. [dostęp 2025-03-06]. (ang.).
↑ The Key to Scientific Names ↓, luteola [dostęp 2025-03-06] .
↑ Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 687. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

Bibliografia

O. Thomas. On Neotropical mammals of the genera Callicebus, [Grison], Reithrodontomys, Ctenomys, Dasypus and Marmosa. „The Annals and magazine of natural history”. Seventh series. 20 (116), s. 162, 1907. (ang.).
The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).

[kn-2] Kombinacja nazw.

[7] Pierwsze użycie obecnej kombinacji nazw.

[mol-1] J.I. Molina: Saggio sulla storia naturale del Chili. Bolonia: Nella Stamperia de S. Tommaso d’ Aquino, 1782, s. 291. (wł.).

[neh-3] A. Nehring. Beiträge zur Kenntniss der Galictis-Arten. „Zoologische Jahrbücher”. 1, s. 187, 1886. (niem.).

[CITEREFThomas1907[https://www.biodiversitylibrary.org/page/24254030_162]-4] Thomas 1907 ↓, s. 162.

[CITEREFThomas1907[https://www.biodiversitylibrary.org/page/24254031_163]-5] Thomas 1907 ↓, s. 163.

[tho21-6] O. Thomas. The “Huron” of the Argentine. „The Annals and magazine of natural history”. Ninth series. 8 (44), s. 213, 1921. (ang.).

[cab-8] Á. Cabrera. Catalogo del los mamiferos de America del Sur. I (Metatheria – Unguiculata – Carnivora). „Revista del Museo Argentino de Ciencias Naturales "Bernardino Rivadavia" e Institutio Nacional de Investigación de las Ciencias Naturales”. 4 (1), s. 260, 1958. (hiszp.).

[iucn-9] K.K. Helgen K.K., M.M. Schiaffini M.M., Galictis cuja, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2015, wersja 2015.1 [dostęp 2015-07-17] (ang.).

[miiz-10] Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 156. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[msw-11] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Galictis cuja. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2025-03-06].

[hmw-12] S. Larivière & A.P. Jennings: Family Mustelidae (Weasels and relatives). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 1: Carnivores. Barcelona: Lynx Edicions, 2009, s. 636–637. ISBN 978-84-96553-49-1. (ang.).

[icmw-13] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 454. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).

[mdd-14] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Galictis cuja (G. I. Molina, 1782). [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.13) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2025-03-04]. (ang.).

[ms-15] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f E. Yensen & T. Tarifa. Galictis cuja. „Mammalian Species”. 728, s. 1–8, 2003. DOI: 10.1644/728. (ang.).

[nhm1-16] 1901.6.6.25. [w:] Data Portal [on-line]. Natural Museum History. [dostęp 2025-03-06]. (ang.).

[nhm2-17] 1912.2.17.6. [w:] Data Portal [on-line]. Natural Museum History. [dostęp 2025-03-06]. (ang.).

[nhm3-18] 1901.6.7.27. [w:] Data Portal [on-line]. Natural Museum History. [dostęp 2025-03-06]. (ang.).

[pal-19] T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 290, 1904. (ang.).

[20] The Key to Scientific Names ↓, furax [dostęp 2025-03-06] .

[hur-21] urón. Cambridge University Press & Assessment. [dostęp 2025-03-06]. (ang.).

[22] The Key to Scientific Names ↓, luteola [dostęp 2025-03-06] .

[amw-23] Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 687. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[1]

[a]

[2]

[3]

[4]

[5]

[b]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]