Gruzełek cynobrowy

Gruzełek cynobrowy

Sporodochia na buku
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	workowce
Klasa	Sordariomycetes
Rząd	rozetkowce
Rodzina	gruzełkowate
Rodzaj	gruzełek
Gatunek	gruzełek cynobrowy
Nazwa systematyczna
Nectria cinnabarina (Tode) Fr. Summa veg. Scand., Section Post. (Stockholm): 388 (1849)

Sporodochia

Perytecja

Gruzełek cynobrowy (Nectria cinnabarina (Tode) Fr.) – gatunek grzybów należący do rodziny gruzełkowatych (Nectriaceae).

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Nectriaceae, Hypocreales, Hypocreomycetidae, Sordariomycetes, Pezizomycotina, Ascomycota, Fungi.

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1791 r. Heinrich Julius Tode nadając mu nazwę Sphaeria cinnabarina. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1849 r. Elias Fries, przenosząc go do rodzaju Nectria.

Synonimów naukowych jest ok. 60. Niektóre z nich:

• Cucurbitaria cinnabarina (Tode) Grev. 1825
• Cucurbitaria ochracea (Grev. & Fr.) Kuntze 1898
• Nectria amygdalina (P. Karst.) Mussat 1900
• Sphaeria cinnabarina O.G. Costa 1857
• Tubercularia purpurata (Corda) Sacc. 1886
• Tubercularia vulgaris Tode 1790.

Nazwa polska występuje np. w opracowaniu B. Gumińskiej i W. Wojewody.

Morfologia i rozmnażanie

Owocnik

Na obumierających pędach grzyb tworzy liczne, jaskrawopomarańczowe brodawki o średnicy 2–3 mm. Są to sporodochia, w których bezpłciowo powstają zarodniki konidialne. Później obok sporodochiów tworzą się karminowoczerwone perytecja o średnicy 3,5–5 mm. Powstają w nich na drodze płciowej askospory.

Zarodniki

Konidia są jednokomórkowe, bezbarwne, o kształcie cylindryczno-eliptycznym i rozmiarach 5-7 × 2–3 μm. Askospory mają rozmiar 12–20 × 4,5–6,5 μm.

Cykl rozwojowy

Zimują sporodochia, grzybnia i perytecja. Wiosną konidia i askospory dokonują infekcji pierwotnej. W okresie wegetacyjnym infekcji wtórnej dokonują tylko konidia. Roznoszone są przez wiatr i deszcz.

Gatunki podobne

Jest wiele podobnych gatunków gruzełków. Odróżnienie niektórych gatunków gruzełka jest niemożliwe bez mikroskopu. Gruzełek leszczynowy (Nectria coryli) występuje głównie na leszczynie, rzadziej na topolach i wierzbach i ma poduszeczki ciemnoczerwone, później czarne. Gruzełek sosnowy (Nectria pinea) występuje na drzewach iglastych, gruzełek krwisty (Nectria sanguinea) występuje najczęściej na buku, rzadziej na innych drzewach liściastych i ma poduszeczki karminowoczerwone lub szkarłatne.

Występowanie

Poza Antarktydą występuje na wszystkich kontynentach, a także na wielu wyspach. W Europie Środkowej jest bardzo pospolity.

Występuje przez cały rok na drzewach liściastych różnych gatunków. Pokrywa często duże powierzchnie świeżo powalonych pni, opadłych gałęzi. Nie ma szczególnych wymagań siedliskowych. Występuje w lasach, zaroślach, parkach, sadach.

Znaczenie

Jest saprotrofem i pasożytem okolicznościowym drzew i krzewów liściastych. Rozwija się na gałęziach i konarach zasychających, osłabionych przez mróz lub wcześniej zaatakowanych przez inne pasożyty. Przy ciepłej i deszczowej pogodzie może atakować także zdrowe drzewa i krzewy. Infekuje głównie przez rany. Czasami może wniknąć do rośliny przez korzenie. Jest to możliwe wtedy, gdy korzeń drzewa styka się ze znajdującym się w glebie i opanowanym przez patogen drewnem liściastym. Mogą to być np. stare korzenie, części przerośniętych przez patogen gałęzi. Jego grzybnia przenika z nich do żywego drzewa i jego wiązkami przewodzącymi dostaje się do pnia.

U roślin sadowniczych powoduje obumarcie pędów. Kora w miejscu jego występowania brunatnieje, zapada się i pojawiają się na niej nekrotyczne plamy. W plamach tych patogen przerasta do drewna, co powoduje jego brunatnienie i sinienie.

Ochrona

Zapobieganie polega na usuwaniu i paleniu obumierających gałęzi oraz zabezpieczaniu ran drzew za pomocą specjalnych maści sadowniczych lub farby emulsyjnej z dodatkiem fungicydów o działaniu układowym.