Gryziel stepowy
| ||
| Atypus muralis[1] | ||
| Bertkau, 1890 | ||
 Okaz sfotografowany w Tyrolu Południowym | ||
| Systematyka | ||
| Domena | eukarionty | |
| Królestwo | zwierzęta | |
| Typ | stawonogi | |
| Podtyp | szczękoczułkowce | |
| Gromada | pajęczaki | |
| Rząd | pająki | |
| Podrząd | Opisthothelae | |
| Infrarząd | ptaszniki | |
| Rodzina | gryzielowate | |
| Rodzaj | Atypus | |
| Gatunek | gryziel stepowy | |
Gryziel stepowy (Atypus muralis) – gatunek pająka z rodziny gryzielowatych (Atypidae). Jeden z trzech gatunków gryzielowatych występujących w Europie.
Budowa[edytuj | edytuj kod]
Gryziel stepowy osiąga nieco mniejsze rozmiary od pozostałych europejskich przedstawicieli rodzaju Atypus[2] – samce mierzą 9–10 mm długości, podczas gdy samice – 12–20 mm[3]. Odróżnia go od nich również budowa kądziołków przędnych, które są czterosegmentowe[2].
Biologia i ekologia[edytuj | edytuj kod]
Występuje głównie na nasłonecznionych, skąpo porośniętych, stromych zboczach. Jest gatunkiem ciepłolubnym, zasiedlającym otwarte zbiorowiska kserotermiczne, zwłaszcza stepowe[3].
Gryziele stepowe żyją w koloniach liczących od kilkudziesięciu do wielu milionów pająków. Żyją w pojedynczych norach o długości 10–80 cm, z częścią łowną o długości 8–25 cm i średnicy około 1 cm[2][3].
Pająk ten żywi się owadami i innymi niewielkimi bezkręgowcami, takimi jak dwuparce i pareczniki, rzadziej ślimaki. Poluje, wchodząc do części łownej podziemnych norek, wyłożonych oprzędem, i tam czatuje na ofiary. Gdy jedna z nich nastąpi na oprzęd, pająk chwyta ją i wciąga do nory, a następnie łata dziurę[2][3].
Rozmieszczenie geograficzne[edytuj | edytuj kod]
Gatunek ten występuje w środkowej i południowo-wschodniej Europie oraz w Azji. Przez Polskę, Niemcy i Ukrainę przebiega północna granica jego zasięgu, co wiąże się z zasiedlaniem terenów stepowych. W Polsce najczęściej spotykany na południowym wschodzie, choć znane są izolowane populacje w Polsce północnej[3].
Ochrona[edytuj | edytuj kod]
Gryziel stepowy, podobnie jak wszyscy przedstawiciele gryzielowatych w Polsce, podlega ochronie prawnej[4], jest też wpisany do Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt z kategorią EN (zagrożony wyginięciem). Głównym zagrożeniem jest niszczenie siedlisk, zwłaszcza pozyskiwanie ich pod uprawę[3].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Atypus muralis, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
- ↑ a b c d Christoph Hörweg, tłum. Marek Żabka: Gryziel zachodni – Atypus affinis Eichwald, 1830. Europejski pająk roku 2013. European Society of Arachnology. [dostęp 22 maja 2014].
- ↑ a b c d e f Izabela Hajdamowicz: Atypus muralis Bertkau, 1890. W: Polska Czerwona Księga Zwierząt – Bezkręgowce [on-line]. Instytut Ochrony Przyrody PAN. [dostęp 22 maja 2014].
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 12 października 2011 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt: Dz.U. z 2011 r. nr 237, poz. 1419.