Grzybożerki

Grzybożerki
	Bolitophagini
	Kirby, 1837
	Okres istnienia: eocen–dziś PreꞒ Ꞓ O S D C P T J K Pg N Q
	; Bolitophagus reticulatus
	; Rhipidandrus paradoxus
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	stawonogi
Gromada	owady
Rząd	chrząszcze
Podrząd	chrząszcze wielożerne
Nadrodzina	czarnuchy
Rodzina	czarnuchowate
Podrodzina	Tenebrioninae
Plemię	grzybożerki
Synonimy
	Bolitophagidae Kirby, 1837; Bolitophaginae Kirby, 1837; Boletophagidae Agassiz, 1846; Heledonadae Gistel, 1856; Eutomides Lacordaire, 1866; Rhipidandri LeConte, 1862;
	Bolitophagidae Kirby, 1837; Bolitophaginae Kirby, 1837; Boletophagidae Agassiz, 1846; Heledonadae Gistel, 1856; Eutomides Lacordaire, 1866; Rhipidandri LeConte, 1862;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Grzybożerki^[1] (Bolitophagini) – plemię chrząszczy z rodziny czarnuchowatych i podrodziny Tenebrioninae. Obejmuje około 170 opisanych gatunków.

Morfologia

Chrząszcze o ciele mocno wysklepionym, w zarysie podługowato-owalnym z równoległymi bokami, rzadziej okrągławym. Na wierzchu ciała występują guzki, wzgórki lub ostre żeberka^[2].

Głowa jest hipognatyczna, o nadustku na przednim brzegu prosto ściętym do lekko wykrojonego, szwie czołowo-nadustkowym zwykle wgłębionym, a oczach dużych, owalnych i mniej lub bardziej wykrojonych na przedzie występami policzków. Często na głowie obecna jest para rogów lub guzków. Osadzone w bruździe pod oczami czułki zbudowane są z jedenastu, a rzadko z dziesięciu członów. Trzy lub cztery początkowe człony są prawie walcowate do paciorkowatych, natomiast człony począwszy od szóstego lub siódmego stają się ku szczytowi coraz większe; ostatni człon jest zaokrąglony lub ścięty. Głaszczki szczękowe mają człon czwarty prawie walcowatego kształtu^[2].

Przedplecze ma rozpłaszczone i piłkowane krawędzie boczne oraz nierzadko dysponuje parą rogów lub guzków. Tarczka ma tarczowaty kształt. Silnie wysklepione pokrywy mają grubo punktowane rzędy oraz ziarenkowane, guzkowane lub żeberkowate międzyrzędy. Epipleury są dobrze wykształcone i w przedniej części rozszerzone. Wyrostek międzybiodrowy przedpiersia jest szeroki i sterczący ku tyłowi. Odnóża mają uda na spodzie z szerokimi żłobkami, służącymi do chowania goleni. Te z kolei są zwykle zaopatrzone w trzy żeberka na zewnętrznej powierzchni, a niekiedy mają wystający kąt zewnętrzno-wierzchołkowy. Na szczytach goleni obecne mogą być ostrogi. Gęsto od spodu porośnięte szczecinkami i zwieńczone niezmodyfikowanymi, silnymi pazurkami stopy zbudowane są z pięciu członów w przypadku przedniej i środkowej pary, a z czterech członów w przypadku tylnej pary^[2].

Na spodzie odwłoka widocznych jest pięć sternitów porozdzielanych błonami międzysegmentalnymi. Pierwszy z nich wypuszcza ku przodowi trójkątny wyrostek międzybiodrowy^[2].

Ekologia i występowanie

Owady saproksyliczne i mykofagiczne. Wszystkie stadia rozwojowe występują w nadrzewnych owocnikach grzybów bezblaszkowych, zwłaszcza w zdrewniałych owocnikach hub. Dany owocnik służy tym owadom zwykle aż do całkowitego pożarcia go od środka^[2].

Przedstawiciele plemienia rozmieszczeni są na całym świecie, ale około 80% gatunków występuje w krainie orientalnej. W Palearktyce plemię reprezentuje około 20 gatunków^[2].

Taksonomia i ewolucja

Takson ten wprowadził w 1837 roku William Kirby w randze osobnej rodziny Bolitophagidae^[3]. Współcześnie klasyfikowany jest jako plemię obejmujące około 170 opisanych gatunków^[2] zgrupowanych w 22 rodzajach^[2]^[4]:

Afrobyrsax Ardoin, 1973
Atasthalomorpha Miyatake, 1964
Atasthalus Pascoe, 1871
Boletoxenus Motschulsky, 1858
Bolitolaemus Gebien, 1921
Bolitonaeus Lewis, 1894
Bolitophagiella Miyatake, 1964
Bolitophagus Illiger, 1798 – grzybiec
Bolitotherus Candèze, 1861
Bolitotrogus Miyatake, 1964
Byrsax Pascoe, 1860
Eleates Casey, 1886
Eledona Latreille, 1796 – nigrzybka
Eledonoprius Reitter, 1911
Lanhsia Shibata, 1980
Megeleates Casey, 1895
Microatasthalus Ando, 2010
Microbolitonaeus Grimm, 2014
Parabolitophagus Miyatake, 1964
†Proteleates Wickham, 1914
Rhipidandrus LeConte, 1862
Sumbawia Gebien, 1925

Zapis kopalny grupy sięga wstecz do eocenu^[5].

Przypisy

↑ Włodzimierz Dzieduszycki, Maryan Łomnicki: Muzeum imienia Dzieduszyckich we Lwowie. Lwów: Pierwsza Związkowa Drukarnia we Lwowie, 1886, s. 174.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Boo Hee Jung, Su Yeon Kim, Jin Ill Kim. Taxonomic review of the tribe Bolitophagini in Korea (Coleoptera: Tenebrionidae: Tenebrioninae). „Entomological Research”. 37 (3), s. 190-196, 2007. DOI: 10.1111/j.1748-5967.2007.00111.x.
↑ WilliamW. Kirby WilliamW., The Insects. Order Coleoptera, [w:] J.J. Richardson (red.), Fauna boreali-Americana; or the zoology of the northern parts of British America: containing descriptions of the objects of natural history collected on the late northern land expeditions, under command of Captain Sir John Franklin, RN. Part 4, Norwich: J. Fletcher, 1837, s. 236 .
↑ tribus Bolitophagini Kirby, 1837. [w:] BioLib.cz [on-line]. [dostęp 2025-03-11].
↑ Vitalii I. Alekseev, Andris Bukejs, Elżbieta Sontag. A new fossil species of Bolitophagini (Coleoptera: Tenebrionidae) from Baltic amber suggests the genus Eledonoprius Reitter is persistent in the Western Palaearctic since the Tertiary. „Zootaxa”. 4750 (3), s. 418–424, 2020. DOI: 10.11646/zootaxa.4750.3.7..

[dł-1] Włodzimierz Dzieduszycki, Maryan Łomnicki: Muzeum imienia Dzieduszyckich we Lwowie. Lwów: Pierwsza Związkowa Drukarnia we Lwowie, 1886, s. 174.

[jkk-2] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Boo Hee Jung, Su Yeon Kim, Jin Ill Kim. Taxonomic review of the tribe Bolitophagini in Korea (Coleoptera: Tenebrionidae: Tenebrioninae). „Entomological Research”. 37 (3), s. 190-196, 2007. DOI: 10.1111/j.1748-5967.2007.00111.x.

[Kirby-3] WilliamW. Kirby WilliamW., The Insects. Order Coleoptera, [w:] J.J. Richardson (red.), Fauna boreali-Americana; or the zoology of the northern parts of British America: containing descriptions of the objects of natural history collected on the late northern land expeditions, under command of Captain Sir John Franklin, RN. Part 4, Norwich: J. Fletcher, 1837, s. 236 .

[biolib-4] tribus Bolitophagini Kirby, 1837. [w:] BioLib.cz [on-line]. [dostęp 2025-03-11].

[abs-5] Vitalii I. Alekseev, Andris Bukejs, Elżbieta Sontag. A new fossil species of Bolitophagini (Coleoptera: Tenebrionidae) from Baltic amber suggests the genus Eledonoprius Reitter is persistent in the Western Palaearctic since the Tertiary. „Zootaxa”. 4750 (3), s. 418–424, 2020. DOI: 10.11646/zootaxa.4750.3.7..

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]