Gubernia piotrkowska

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Gubernia piotrkowska
Петроковская губерния
gubernia
1867–1915
Ilustracja
Herb
Herb
Państwo

 Królestwo Polskie

Siedziba

Piotrków

Powierzchnia

12249,0 km²

Populacja (1910)
• liczba ludności


2 063 500[1]

• gęstość

171 os./km²

Szczegółowy podział administracyjny
Plan guberni piotrkowskiej
Liczba powiatów

8

Położenie na mapie Królestwa Polskiego
Położenie na mapie

Gubernia piotrkowska (ros. Петроковская губерния) – gubernia Królestwa Polskiego ze stolicą w Piotrkowie Trybunalskim.

Gubernia piotrkowska została utworzona w 1867 i funkcjonowała do wkroczenia wojsk niemieckich i austriackich podczas I wojny światowej.

Podział administracyjny[edytuj | edytuj kod]

Gubernia przez cały okres swojego istnienia, podzielona była na 8 ujezdów.

Lp. Ujezd Stolica ujezdu Powierzchnia,
wiorsta²
Liczba ludności
w 1897 roku[2]
1 Będziński Będzin (23 757 os.) 1 200,6 244 433
2 Brzeziński Brzeziny (7 648 os.) 981,6 99 625
3 Łaski Łask (4 229 os.) 1 232,7 117 685
4 Łódzki Łódź (314 020 os.) 825,1 430 305
5 Noworadomski Noworadomsk (12 392 os.) 1 856,8 129 839
6 Piotrkowski Piotrków (31 182 os.) 1 834,3 153 687
7 Rawski Rawa (6 412 os.) 1 141,4 69 573
8 Częstochowski Częstochowa (45 045 os.) 1 690,9 158 754


Gubernatorzy[3][edytuj | edytuj kod]

Wicegubernatorzy[4][edytuj | edytuj kod]

  • 1 stycznia/12 stycznia 1867–4 lutego/16 lutego 1872 – Władimir Priewłocki (1819–1874)
  • 10 marca/22 marca 1872–10 listopada/22 listopada 1883 – mjr Roman Essen (Reinhold von Essen) (1836–1895)
  • 24 listopada/6 grudnia 1883–6 czerwca/18 czerwca 1885 – Władimir Tchorżewski (1841–1905)
  • 6 czerwca/18 czerwca 1885–4 lipca/16 lipca 1885 – Aleksandr Sołncew (1833–1885)
  • 4 lipca/16 lipca 1885–26 lutego/10 marca 1891 – Iwan Podgorodnikow (1840–1911)
  • 26 lutego/10 marca 1891–16 stycznia/28 stycznia 1892 – vacat
  • 16 stycznia/28 stycznia 1892–3 grudnia/15 grudnia 1892 – Matwiej Michalewicz (1845–1908)
  • 3 grudnia/15 grudnia 1892–1 lipca/13 lipca 1899 – Boris Ozieriow (1853–1914)
  • 21 lipca/2 sierpnia 1899–20 września/2 października 1902 – Aleksander von Lüders-Weymarn (1856–1914)
  • 23 października/4 listopada 1902–24 września/6 października 1905 – płk Iwan Reinhardt (1864–1914)
  • 24 września/6 października 1905–marzec 1917 – gen.-mjr Fiodor Fortwengler (1862–?)

Wzmianki z r. 1887[edytuj | edytuj kod]

Gubernia obejmowała ujezdy (powiaty) bardzo uprzemysłowione, m.in. będziński, częstochowski, noworadomski czy łódzki.

Słownik geograficzny Królestwa Polskiego zawiera hasło o guberni: "Piotrkowska gubernia utworzona została w r. 1867 z części dawnych guberni: warszawskiej, kaliskiej i kieleckiej. Na obszarze Królestwa Polskiego stanowi ona długi lecz wąski pas, ciągnący się od płn.-wschodu ku płd.-zach., między gubernią kaliską od zachodu a radomską i kielecką od wschodu."

W książce „Rys geografii Królestwa Polskiego” z 1887 roku odnajdujemy następujący opis guberni piotrkowskiej:

„Gubernia Piotrkowska graniczy od północy z gub. Warszawską i Kaliską; od zachodu z gub. Kaliską (rz. Warta); od południo-zachodu – ze Szlązkiem; od wschodu z gub. Kielecką i Radomską (rz. Pilica). Dzieli się na 8 powiatów a mianowicie: Piotrkowski, Rawski, Brzeziński, Łódzki, Łaski, Częstochowski, Nowo-Radomski, Będziński. Położenie guberni, szczególniej w części północnej, jest płaskie, w południowych dopiero powiatach: Częstochowskim i Będzińskim, występują wzgórza, jak np. w okolicy Częstochowy i Olsztyna. Grunta niezbyt urodzajne szczególniej w Rawskiem, o czem świadzczy także przysłowie, które mówi, że tam:

Las – to leszczyna,
Wróbel – to zwierzyna
Ryby – to karaski,
A grunt pszenny – piaski.

I rzeczywiście, najwięcej jest gruntów piaszczystych szczególniej w powiatach: Piotrkowskim, Nowo-Radomskim, Brzezińskim, Rawskim; grunta znowu gliniaste ciągną się pobrzeżem Pilicy, a także po linii równoległej do kierunku drogi żelaznej, począwszy od Piotrkowa do Koluszek; ztąd przyjmują kierunek północno-zachodni i dochodzą do Zgierza (pow. Łódzki). O ile jednak przemysł rolniczy nie mógł znaleźć odpowiednich okoliczności dla swojego rozwoju, o tyle za to przemysł stoi w gub. Piotrkowskiej najwyżej ze wszystkich gubernij Królestwa Polskiego. Szczególniej nim się odznacza miasto Łódź. W całej guberni przeważa przemysł bawełniany i wełniany. Ludność gub. Piotrkowskiej ma 837,928 mk., czyli na 1 milę, przy obszarze 222,5 m., wypada 3316,5. Fabryk posiada najwięcej z całego Królestwa, bo aż 12,976 (zaliczono tu wszakże piekarnie, których jest w gub. 490); robotników w nich jest 60,516, a wartość produkcyi wynosi 76,592,459 rs. Lasy przetrzebione, jednak zajmują jeszcze przestrzeń blizko 50 mil. Gubernia Piotrkowska ma dosyć udogodnioną komunikacyę. Przez sam środek guberni przechodzi droga żel Warszawsko-Wiedeńska przez powiaty: Brzeziński, Piotrkowski, Nowo-Radomski, Częstochowski i Będziński. Przez powiaty Brzeziński i Łódzki (do Łodzi) dochodzi odnoga drogi Warszawsko-Wiedeńskiej pod nazwiskiem drogi Farbyczno-Łódzkiej. – od stacyi Koluszki. Nareszcie przez powiat Brzeziński przechodzi gałąź drogi żel. Iwanogrodzko-Dąbrowskiej od Bzina (gub. Radomska, pow. Konecki) do Koluszek. Wody gub. Piotrkowskiej spływają głównie do dwu rzek: Pilicy i Warty. Te jednak pod względem komunikacyi wielkiej przysługi nie oddają, gdyż Pilica jest spławna dopiero od Sulejowa a Warta w granicach gub. Piotrkowskie wcale nie spławna."

Miasta[edytuj | edytuj kod]

Ulica Piotrkowska w Łodzi, ok. 1896
Nowy Rynek w Częstochowie, przełom XIX i XX wieku

Lista miast guberni na podstawie danych z carskiego spisu powszechnego z 1897 roku:

miasto populacja
1. Łódź 314 020
2. Częstochowa 45 045
3. Piotrków 31 182
4. Pabianice 26 765
5. Będzin 23 757
6. Tomaszów 21 005
7. Zgierz 19 108
8. Nowo-Radomsk 12 392
9. Brzeziny 7 648
10. Rawa 6 412
11. Łask 4 229

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Andrzej Gawryszewski: Ludność Polski w XX wieku. Warszawa: Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. Stanisława Leszczyckiego PAN, 2005, s. 18. ISBN 83-87954-66-7.
  2. Демоскоп Weekly. demoscope.ru. [dostęp 2018-10-02]. (ros.).
  3. Gubernator i wicegubernator w Królestwie Polskim po 1867 roku, [w:] A. Górak, J. Kozłowski, K. Latawiec, Słownik biograficzny gubernatorów i wicegubernatorów w Królestwie Polskim (1867–1918), Lublin 2014, s. 43.
  4. Gubernator i wicegubernator w Królestwie Polskim po 1867 roku, [w:] A. Górak, J. Kozłowski, K. Latawiec, Słownik biograficzny gubernatorów i wicegubernatorów w Królestwie Polskim (1867–1918), Lublin 2014, s. 43–44.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]