Gwanako andyjskie
| Lama guanicoe[1] | |||
| (P.L.S. Müller, 1776) | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
gwanako andyjskie | ||
| Synonimy | |||
|
| |||
| Podgatunki | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
| |||
Gwanako andyjskie[5], gwanako[6][7], guanako[6] (Lama guanicoe) – gatunek ssaka z rodziny wielbłądowate (Camelidae). Żyje w niewielkich stadach w Andach i w Patagonii.
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1776 roku niemiecki zoolog nadając mu nazwę Camelus guanicoe[2]. Holotyp pochodził z Patagonii, w Argentynie[8]. Okaz typowy nie został określony[9]. Podgatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1913 roku szwedzki przyrodnik Einar Lönnberg nadając mu nazwę Lama huanachus cacsilensis[3]. Okaz typowy pochodził z peruwiańskiej strefy andyjskiej zwana Cacsile (Region Puno)[10]. Okaz typowy znajdował się w Naturhistoriska riksmuseet w Sztokholmie[11].
Historycznie rozpoznano cztery podgatunki, ale ostatnie badania molekularne z użyciem sekwencji cytochromu b mtDNA wykazały że istnieją dwa podgatunki: populacje peruwiańska i północnochilijska zawarte w cacsilensis i pozostałość kladu zawarta w guanicoe[8]. Potrzebna jest znacząca rewizja biogeograficzna tych dwóch podgatunków, zwłaszcza analiza i klasyfikacja populacji w ujęciu regionalnym i ekosystemowym[8]. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World rozpoznają dwa podgatunki[8].
Etymologia[edytuj | edytuj kod]
- Lama: peruwiańska nazwa llama dla lamy, od keczuańskiej nazwy llama dla lam[12].
- guanaco: hiszpańska nazwa guanako dla gwanako, od keczuańskiej nazwy wanaku dla gwanako[13].
- cacsilensis: strefa andyjska Cacsile, Region Puno, Peru[3][10].
Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]
Gwanako andyjskie występuje w stanie naturalnym w Ameryce Południowej zamieszkując w zależności od podgatunku[8]:
- L. guanicoe guanicoe – Boliwia, Chile, zachodnia Argentyna (od Jujuy do południowej Patagonii), Ziemia Ognista i wyspa Navarino.
- L. guanicoe cacsilensis – północne Peru do północnego Chile (8°–22° szerokości geograficznej południowej).
Introdukowany z Argentyny na wyspę Staats (Falklandy) pod koniec lat 30. XX wieku[8].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Długość ciała (bez ogona) 190–215 cm, długość ogona 23–27 cm, wysokość w kłębie 90–130 cm; masa ciała 90–140 kg[14]. Długa, płowa sierść na grzbiecie i bokach, krótsza, jasna na brzuchu. Kończyny smukłe, szyja długa, cienka, ogon bardzo krótki, zaokrąglony i puszysty. Sierść w różnych odcieniach brązu – na grzbiecie długa, ciemniejsza, na brzuchu krótka, wyraźnie jaśniejsza. Noworodki osiągają ciężar ciała średnio 13 kg (7–15 kg)[14].
Ekologia[edytuj | edytuj kod]
Pożywienie[edytuj | edytuj kod]
Rośliny trawiaste, krzewy i porosty.
Siedlisko[edytuj | edytuj kod]
Gwanako andyjskie występuje na rozległych przestrzeniach. Zwierzę to zamieszkuje zazwyczaj suche tereny, szczególnie w pobliżu zwrotnika na południe od równiny Gran Chaco. Gwanako andyjskie występuje również na sawannach i półpustynnych terenach.
Życie w stadzie[edytuj | edytuj kod]
Gwanako andyjskie żyje w małych stadach, liczących najwyżej 20–30 osobników. Jeden samiec pełni funkcję przewodnika i opiekuna takiej grupy.
Rozmnażanie[edytuj | edytuj kod]
Po okresie ciąży trwającym 11 miesięcy samica rodzi jedno młode, które karmi mlekiem przez 4 miesiące.
Status zagrożenia[edytuj | edytuj kod]
W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii (ang. least concern „najmniejszej troski”)[4].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Lama guanicoe, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
- ↑ a b P.L.S. Müller: Des Ritters Carl von Linne’ vollständigen Natursystems Supplements- und Register-Band über alle sechs Theile oder Classen des Thierreichs. Cz. Supplements. Nürnberg: Gabriel Nicolaus Raspe, 1776, s. 50. (niem.)
- ↑ a b c A.J.E. Lönnberg. Notes on guanacos. „Arkiv för Zoologi”. 8 (19), s. 8, 1913 (ang.).
- ↑ a b R.B. Baldi i inni, Lama guanicoe, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016 [online], wersja 2022-1 [dostęp 2022-09-12] (ang.).
- ↑ Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 169. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.)
- ↑ a b K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 101, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
- ↑ Zygmunt Kraczkiewicz: SSAKI. Wrocław: Polskie Towarzystwo Zoologiczne - Komisja Nazewnictwa Zwierząt Kręgowych, 1968, s. 81, seria: Polskie nazewnictwo zoologiczne.
- ↑ a b c d e f C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 384. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.)
- ↑ C.S. Scherer, Os Camelidae Lamini (Mammalia, Artiodactyla) do Pleistoceno da América do Sul: aspectos taxonômicos e filogenéticos, [w:] Praca doktorska [online], Porto Alegre: Universidade Federal do Rio Grande do Sul, 2006, s. 200 (port.).
- ↑ a b B.A. González, R.E. Palma, B. Zapata & J.C. Marín. Taxonomic and biogeographical status of guanaco Lama guanicoe (Artiodactyla, Camelidae). „Mammal Review”. 36 (2), s. 157–178, 2006. DOI: 10.1111/j.1365-2907.2006.00084.x (ang.).
- ↑ R. Lydekker: Catalogue of the ungulate mammals in the British Museum (Natural History). Cz. 4: Artiodactyla, families Cervidæ (deer), Tragulidæ (chevrotains), Camelidæ (camels and llamas), Suidæ (pigs and peccaries), and Hippopotamidæ (hippopotamuses). London: The Trustees, 1915, s. 304. (ang.)
- ↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 363, 1904 (ang.).
- ↑ G. Perry: Arcana, or, The museum of natural history: containing the most recent discovered objects. Embellished with coloured plates, and corresponding descriptions. With extracts relating to animals, and remarks of celebrated travellers; combining a general survey of nature. London: Printed by George Smeeton for James Stratford, 1811, s. ryc. 68. (ang.)
- ↑ a b W. Franklin: Family Camelidae (Camels). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 2: Hoofed Mammals. Barcelona: Lynx Edicions, 2011, s. 235–236. ISBN 978-84-96553-77-4. (ang.)