Gwardia Akademicka

Gwardia Narodowa Warszawska 1831

Gwardia Akademicka – polska formacja paramilitarna w powstaniu listopadowym. Formacja paramilitarna studentów Uniwersytetu Warszawskiego, służąca ochronie władz powstania (służba ochrony dyktatora).

Opis

Została utworzona 1 grudnia 1830 roku w Warszawie przez profesora Uniwersytetu Warszawskiego Krystyna Lacha Szyrmę, zlikwidowana przez gen. Jana Skrzyneckiego 26 lutego 1831 roku.

Rekrutowała się ze studentów i absolwentów, w wielu przypadkach zaangażowanych poprzednio w działalność konspiracyjną. Głównym zadaniem Gwardii Akademickiej była ochrona dyktatora Jozefa Chłopickiego oraz strategicznych punktów stolicy (gmachy urzędów państwowych). Gwardia Akademicka odgrywała również ważną rolę polityczną, angażując się początkowo w działania skierowane przeciwko części wybitnych przedstawicieli Towarzystwa Patriotycznego. Spektakularnym przejawem jej zaangażowania politycznego była próba linczu na Maurycym Mochnackim. Gwardia reprezentowała początkowo poglądy konserwatywne, utożsamiane z ideami ks. Adama Czartoryskiego, członka Rady Administracyjnej. Oprócz zadań ochronnych Gwardia Akademicka zajmowała się również działalnością policyjną i walką ze szpiegami.

Z czasem działalność Gwardii obróciła się przeciwko dotychczasowym sprzymierzeńcom – ks. Adamowi Czartoryskiemu i gen. Chłopickiemu, którym w wydawanych przez Formację pismach – zarzucano opieszałość wobec nieprzyjaciela. W wyniku konfliktu z dyktatorem 2 stycznia 1831 roku został odwołany dotychczasowy naczelnik i założyciel Gwardii – prof. płk Krystyn Lach Szyrma, na którego następcę wyznaczono ppłk. Piotra Łagowskiego. Polityczne uwikłania Gwardii doprowadziły z czasem do jej marginalizacji i zastąpienia jej przez inne jednostki, pełniące zadania ochronne – Gwardii Narodowej Warszawskiej i Krakusów. Pozostała kompania przyboczna złożona z gwardzistów wzięła udział w bitwie pod Olszynką Grochowską. Po jej rozwiązaniu weterani Gwardii znaleźli się w innych jednostkach wojskowych.

Gwardia Akademicka jako współorganizator obchodów ku czci dekabrystów 25 stycznia 1831 roku przyczyniła się walnie do rozpętania radykalnych nastrojów antycarskich i detronizacji Mikołaja I przez Sejm Królestwa Polskiego.

Naczelnicy i dowódcy Gwardii Akademickiej

• płk Krystyn Krystyn Lach Szyrma (1 grudnia 1830 – 2 stycznia 1831)
• ppłk/płk Piotr Ludomir Łagowski (9 stycznia 1831 – 2 lutego 1831)
• mjr Gabriel Siemoński (Kompania Przyboczna Naczelnego Wodza gen. dywizji ks. M. Radziwiłła) – do 26 lutego 1831 roku.

Kapelan Gwardii

• ks. Ignacy Szyndlarski.

Struktura organizacyjna Gwardii Akademickiej

1830 rok

• 15 kompanii
• liczebność kompanii – 55 gwardzistów

1831 rok

• 8 kompanii pieszych
• 1 kompania konna
• Etat – 800 osób
• 270 podoficerów

Umundurowanie i emblematy

• Sztandar Gwardii (Sztandar Uniwersytetu Warszawskiego)
• Umundurowanie – mundur studenta Uniwersytetu Warszawskiego (Uniwersytetu Królewsko-Aleksandrowskiego)

Pisma wydawane przez Gwardię Akademicką

• 8 numerów „Dziennika Gwardii Honorowej”
• Śpiewnik

gwardziści

• Jan Bartkowski - członek Sprzysiężenia Podchorążych, uczestnik "wyprawy sabuadzkiej" 1834 r., pamiętnikarz.
• Józef Czerski - członek Towarzystwa Demokratycznego Polskiego
• Hieronim Kajsiewicz – współzałożyciel i przełożony Zakonu Zmartwychwstańców

Pieśń Akademicka – autor Hieronim Kajsiewicz

• „Ojczyzna o pomoc woła, niech spoczną na chwilę muzy, ktokolwiek miecz dźwigać zdoła, niech wstrząsa tarczą Meduzy, Ojczyzna o pomoc woła”

Bibliografia

• Ochrona królewska i rządowa w Polsce. Biuro Ochrony Rządu http://netengine.pl/ory/zabory.html
• Dzieje Uniwersytetu Warszawskiego 1807-1915, pod redakcją Stefana Kieniewicza, Warszawa 1981.
• Chojnacki Władysław, Dąbrowski Jan, Krystyn Lach Szyra. Syn Ziemi Mazurskiej, Olsztyn 1971.
• H. Kajsiewicz, Pieśń akademicka, „Bard Oswobodzonej Polski”. T. 1: 1830, nr 8, s. 123–125, także w: tenże, Sonety i inne…, s. 85–86.