Gwarek czczony
| ||
Gracula religiosa[1] | ||
Linnaeus, 1758 | ||
![]() Gwarek czczony w ogrodzie zoologicznym w Eberswalde | ||
Systematyka | ||
Domena | eukarionty | |
Królestwo | zwierzęta | |
Typ | strunowce | |
Podtyp | kręgowce | |
Gromada | ptaki | |
Podgromada | Neornithes | |
Nadrząd | ptaki neognatyczne | |
Rząd | wróblowe | |
Podrząd | śpiewające | |
Rodzina | szpakowate | |
Podrodzina | gwarki | |
Rodzaj | Gracula | |
Gatunek | gwarek czczony | |
Podgatunki | ||
| ||
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | ||
![]() |
Gwarek czczony[3], gwarek (Gracula religiosa) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny szpakowatych (Sturnidae), zamieszkujący południową Azję od Indii i Cejlonu po Malezję i Indonezję. Nie jest zagrożony wyginięciem.
Spis treści
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Po raz pierwszy gatunek opisał Karol Linneusz w 1758. Nowemu gatunkowi nadał nazwę Gracula religiosa. Jako miejsce pochodzenia holotypu wskazał Azję[4]; autorzy Handbook of the Birds of the World zawężają ten obszar do Jawy[5]. Systematyka w obrębie gatunku niejasna, kilka podgatunków (indica, robusta i enganensis) traktowanych jest przez niektóre ujęcia systematyczne jako odrębne gatunki[6][7][8][9]. Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny uznaje 7 podgatunków[6]. Autorzy Handbook of the Birds of the World wyróżniają jeszcze podgatunek G. r. miotera, mający występować wyłącznie na wyspie Simeulue[5].
Podgatunki i zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]
Gwarek czczony występuje w zależności od podgatunku[6][5]:
- G. r. peninsularis – wschodnio-środkowe Indie.
- G. r. intermedia – północne Indie do południowych Chin, Indochiny i Tajlandia.
- G. r. andamanensis – Coco, Andamany i Nikobary.
- G. r. religiosa – gwarek czczony[3] – Półwysep Malajski, Sumatra, Jawa, Borneo i pobliskie wyspy.
- G. r. batuensis – Wyspy Batu i Wyspy Mentawai (zachodnia część Sumatry).
- G. r. palawanensis – Palawan (zachodnie Filipiny).
- G. r. venerata – gwarek floreski[3] – Lombok do Aloru (Małe Wyspy Sundajskie).
- G. r. indica – gwarek malabarski[3] – południowo-zachodnie Indie, Sri Lanka
- G. r. robusta – gwarek wielki[3] – dwie wyspy u wybrzeża Sumatry – Banyak i Nias[10]
- G. r. enganensis – gwarek turkusowy[3] – wyspy Sumatry
Gwarki introdukowano na Florydę, Portoryko i Hawaje[5]. Populacja wprowadzona na Wyspę Bożego Narodzenia nie przetrwała[11]. Nie jest pewne pochodzenie gwarków czczonych na Wyspie Świętej Heleny. Wiadomym jest, że zbiegłe z niewoli gwarki są w stanie długo przeżyć na wolności[8].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Długość ciała wynosi 27–31 cm, masa ciała 161–229 g[5]. Większość upierzenia gwarków czczonych jest czarna, połyskliwa. Broda, gardło, szyja, płaszcz, grzbiet i brzuch wykazują fioletową opalizacją. Kuper i górna część piersi pokryte są brązowym nalotem, do tego mienią się na turkusowo, podobnie jak tył brzucha. Skrzydła czarne, jedynie barkówki i lotki II rzędu fioletowo połyskują. Lotki 3–9P mają u nasady białą plamę, zależnie od pióra różnie położone. Ogon krótki, czarny, o prostokątnym kształcie. Pod okiem obecny jest płat nagiej, żółtej skóry, wąsko oddzielony od płata ciągnącego się od tyłu oka po kark, gdzie przechodzą w przydatki głowowe. Dziób duży, mocno wygięty wzdłuż górnej krawędzi dzioba, zagięty na końcu. Ma barwę czerwoną, jedynie koniuszek jest żółty. Tęczówka brązowa. Nogi są stosunkowo mocno zbudowane; ubarwione żółto (odcień żółcieni chromowej). U osobników młodocianych nie występuje połysk na głowie i brzuchu, na grzbiecie jest natomiast mocno ograniczony[8].
Ekologia i zachowanie[edytuj | edytuj kod]
Środowiskiem życia gwarków czczonych są różnorodne obszary o wysokiej wilgotności i częstych opadach, szczególnie na skraju lasów wiecznie zielonych lub tych z drzewami częściowo zrzucającymi liście. Niekiedy odnotowywane są również w lasach z drzewami zrzucającymi liście. Przeważnie występują na wysokości 300–2000 m n.p.m., ale stwierdzano ich obecność i na poziomie morza. Występują również w dżungli, jednak rzadziej, niż na skrajach lasów, przecinkach czy w świetlistych lasach. Niekiedy odwiedzają namorzyny oraz tereny upraw, szczególnie jeśli wykorzystuje się tam kwitnące duże drzewa do zacieniania kawowców – na przykład na Małych Wyspach Sundajskich[8]. Gwarki czczone żywią się głównie owocami, jagodami i nasionami[8], jedzą również nektar, owady i inny niewielki pokarm zwierzęcy – nawet małe jaszczurki[5]. Z owoców wybierają najchętniej figi, choć zakres zjadanych przezeń owoców jest dość szeroki; zjadają jednak owoce nie większe, niż 2 cm średnicy. Zdarza im się szybko połykać kilka owoców, a później zwracać pestki. Spożywany nektar pochodzi z kwiatów Salmalia, Bombax, koralodrzewi (Erythrina), Grevillea i Helicteres isora. Jaszczurki i owady są jedzone głównie podczas odchowu młodych[8].
Lęgi[edytuj | edytuj kod]
W Indiach okres lęgowy trwa od kwietnia do lipca, w południowo-wschodniej Azji od września do lipca (w Tajlandii od stycznia do lipca, w Malezji od lutego do lipca)[5]. Gwarki czczone gniazdują w dziuplach w wysokich drzewach położonych co najmniej 10 m nad podłożem. Wybierają drzewa położone na skraju lasu, na przecinkach i izolowanych zadrzewieniach na obszarach upraw. W dziupli, przeważnie głębokiej na około 0,5 m, obydwa ptaki z pary budują proste gniazdo z niewielkich gałęzi, liści i piór. Zniesienie liczy 2 lub 3 jaja, rzadko jedno. Skorupka ma barwę niebieską, jasnoniebieską i niebieskozieloną, pokrywają ją czerwonobrązowe i czekoladowobrązowe plamki. Wysiadywanie trwa 13–17 dni, biorą w nim udział obydwa ptaki. Młode są karmione poprzez zwracanie pokarmu lub przynoszenie go w dziobie. Młode są w pełni opierzone po 25–28 dniach życia[8].
Status i ochrona[edytuj | edytuj kod]
IUCN uznaje gwarka czczonego za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern) od 2016 roku (stan w 2018)[12]. Dwa podgatunki są klasyfikowane jako osobne gatunki. Gwarek wielki (G. r. robusta) w 2016 i 2017 został sklasyfikowany jako gatunek krytycznie zagrożony wyginięciem (CR, Critically Endangered). Zagrożeniem dla tych ptaków jest nielegalny ich odłów celem umieszczenia w niewoli. Mogą być nawet bardziej pożądane przez kłusowników, niż gwarki czczone innych podgatunków ze względu na swój duży rozmiar[10]. Gwarek floreski (G. r. venerata) w 2016 został sklasyfikowany jako gatunek zagrożony wyginięciem (EN, Endangered)[13]. W 1992 wpisano gwarka czczonego do Załącznika III CITES, a w 1997 do Załącznika II. W Azji gwarki czczone to popularne ptaki ozdobne, cenione za zdolność do naśladowania dźwięków. W Indiach eksport gwarków został zakazany w 1972, jednak ptaki są nadal łapane, najpewniej na hadel wewnątrz kraju. W Mjanmie zabronione prawem jest łapanie, przetrzymywanie, nabywanie i sprzedaż gwarków; w 2005 oceniono jednak, że prawo to jest słabo egzekwowane. W 2002 i 2003 donoszono o eksportach gwarków z kraju. Na Sri Lance w 2005 zauważono pewną liczbę gwarków trzymanych jako zwierzęta domowe na terenach wiejskich, jednak nie stwierdzono międzynarodowego handlu. Podobna sytuacja miała miejsce w 2003 w Kambodży, gdzie trzymano gwarki jako zwierzęta domowe, zaobserwowano jedynie marginalny handel[11]. Szczególnie silne spadki liczebności odnotowano w Chinach, Malezji, Tajlandii i Indonezji[12].
W kulturze[edytuj | edytuj kod]

W mitologii indyjskiej gwarki czczone uchodzą za ptaki święte. Według wierzeń indyjskich w ich ciała wstępują dusze zmarłych. Są to popularne zwierzęta domowe, przez mieszkańców Indii uczone powtarzania świętych słów. Są również symbolem wierności i miłości małżeńskiej. Za ptaki stanowe uznano je w stanach Chhattisgarh i Meghalaya. O gwarkach czczonych wspomina zbiór bajek Pańćatantra – gwarki i papugi są zamykane w klatkach, gdyż wypowiadają słowa, natomiast niemądre czaple cieszą się wolnością, bo ich milczenie jest kluczem do sukcesu[14]. O gwarku czczonym wspomniał Claudius Aelianus w O właściwościach zwierząt. Na subkontynencie indyjskim miały żyć ptaki, które były wielkości szpaka, podobnie do nich pokrywało je wiele barw, były inteligentniejsze od papug i nie mogły znieść pobytu w niewoli woląc głodować, niż jej się poddać. Mieli je spotkać starożytni Macedończycy, którzy osiedlili się w okolicach Bucefalii i Cyropolis[15]. Gwarki czczone były przedstawiane na znaczkach pocztowych: w Indonezji (1993, 2010, 2015), Laosie (1995), Tajwanie (2000), Tanzanii (2001), Tajlandii (1967), Wietnamie (1978)[16].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Gracula religiosa, w: Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ BirdLife International 2012, Gracula religiosa [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016 [online], wersja 2015-4 [dostęp 2016-04-11] (ang.).
- ↑ a b c d e f P. Mielczarek, M. Kuziemko: Podrodzina: Mainatinae Lesson, 1831 - gwarki (wersja: 2018-06-24). W: Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 29 sierpnia 2018].
- ↑ Karol Linneusz: Systema Naturae. 1758, s. 108.
- ↑ a b c d e f g Craig, A., Feare, C. & Christie, D.A.: Common Hill Myna (Gracula religiosa). W: del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2018. [dostęp 30 sierpnia 2018].
- ↑ a b c F. Gill, D. Donsker: Nuthatches, Wallcreeper, treecreepers, mockingbirds, starlings & oxpeckers (ang.). IOC World Bird List: Version 8.2, 25 czerwca 2018. [dostęp 28 sierpnia 2018].
- ↑ A. Craig, Ch. Feare: Family Sturnidae (Starlings). W: J. del Hoyo, A. Elliott, D.A. Christie: Handbook of the Birds of the World. Cz. 14: Bush-shrikes to Old World Sparrows. Barcelona: Lynx Edicions, 2009, s. 714. ISBN 978-84-96553-50-7. (ang.)
- ↑ a b c d e f g Ch. Feare, A. Craig: Starlings and Mynas. Londyn: Christopher Helm, 1998, s. 143–145. ISBN 0-691-00496-X. (ang.)
- ↑ P.C. Rasmussen, J.C. Anderton: Birds of South Asia: The Ripley Guide. Cz. 2. Waszyngton i Barcelona: Smithsonian Inst. and Lynx Edicions, 2005. ISBN 84-87334-67-9. (ang.)
- ↑ a b Butchart, S., Ekstrom, J., Martin, R, Pilgrim, J., Stattersfield, A., Westrip, J., Symes, A. 2017, Gracula robusta [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2017 [online], wersja 2018-1 [dostęp 2018-08-30] (ang.).
- ↑ a b Gracula religiosa. W: AC22 Doc. 10.2 [on-line]. CITES. [dostęp 30 sierpnia 2018].
- ↑ a b Common Hill Myna Gracula religiosa. BirdLife International. [dostęp 29 sierpnia 2018].
- ↑ Butchart, S., Ekstrom, J., Martin, R, Pilgrim, J., Stattersfield, A. & Westrip, J. 2017, Gracula venerata [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016 [online], wersja 2018-1 [dostęp 2018-08-30] (ang.).
- ↑ Praveen Chopra: Vishnu’s Mount: Birds In Indian Mythology And Folklore. Notion Press, 2017.
- ↑ Gregory McNamee: Aelian's On the Nature of Animals. Trinity University Press, 2012, s. 140, 178.
- ↑ Gracula religiosa: Stamp catalog › Countries List. ColNet. [dostęp 30 sierpnia 2018].