ARA Veinticinco de Mayo (1943)
 ARA "Veinticinco de Mayo" w 1979 | |
| Klasa |
lotniskowiec (lekki) |
|---|---|
| Typ | |
| Historia | |
| Stocznia | |
| Położenie stępki |
3 grudnia 1942 |
| Wodowanie |
30 grudnia 1943 |
 Royal Navy
| |
| Nazwa |
HMS Venerable |
| Wejście do służby |
17 stycznia 1945 |
| Wycofanie ze służby |
1 kwietnia 1948 |
 Koninklijke Marine
| |
| Nazwa |
Hr.Ms. Karel Doorman |
| Wejście do służby |
28 maja 1948 |
 Armada de la República Argentina
| |
| Nazwa |
ARA Veinticinco de Mayo |
| Wejście do służby |
8 sierpnia 1969 |
| Wycofanie ze służby |
1 lutego 1997 |
| Los okrętu |
złomowany |
| Dane taktyczno-techniczne | |
| Wyporność | |
| Długość |
211 m |
| Szerokość |
24,4 m |
| Zanurzenie |
5,6 m |
| Napęd | |
| 4 turbiny parowe o mocy 40 000 KM napędzające 2 śruby | |
| Prędkość |
24 węzły |
| Uzbrojenie | |
| 12 dział 40 mm (od 1958) | |
| Wyposażenie lotnicze | |
| 18-24 samolotów i śmigłowców | |
| Załoga |
1300 |
ARA Veinticinco de Mayo lub 25 de Mayo, poprzednio HMS Venerable i Karel Doorman – brytyjski lotniskowiec lekki typu Colossus z okresu II wojny światowej, służący następnie w marynarce Holandii i Argentyny. Wszedł do służby w Royal Navy w styczniu 1945 roku jako HMS „Venerable”. Służył na Dalekim Wschodzie w końcówce II wojny światowej. W 1948 roku sprzedany Holandii, gdzie od 1948 roku służył jako Hr.Ms. „Karel Doorman”, a następnie w 1969 roku sprzedany do Argentyny, gdzie służył od tej pory jako ARA „Veinticinco de Mayo” (nazwa zapisywana także jako „25 de Mayo”). Brał udział w wojnie o Falklandy-Malwiny. Wycofany ze służby czynnej w 1988 roku, a ostatecznie skreślony w 1997 roku.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Budowę ósmego z serii lekkich lotniskowców typu Colossus dla marynarki brytyjskiej pod nazwą „Venerable” została zamówiona w stoczni Cammell Laird w Birkenhead 7 sierpnia 1942 roku[2]. Stępkę pod budowę okrętu położono 3 grudnia 1942 roku, a budowę prowadzono pod numerem stoczniowym 1126[2]. Budowa przebiegała wyjątkowo szybko jak na taki okręt i kadłub wodowano 30 grudnia 1943 roku[2]. 27 listopada 1944 roku rozpoczęły się odbiorcze próby morskie[3].
Początkowe uzbrojenie stanowiły 24 automatyczne armaty przeciwlotnicze kalibru 40 mm w sześciu poczwórnych stanowiskach oraz i 32 działka przeciwlotnicze 20 mm Oerlikon Mk II w 11 podwójnych stanowiskach Mk XIIA i 10 pojedynczych Mk VIIS/M[3]. W lipcu 1945 roku w Sydney wymieniono działka 20 mm na 12 pojedynczych armat 40 mm Boforsa[3].
Okręt wszedł do służby w Royal Navy 17 stycznia 1945 roku, nosząc znak taktyczny R 63[3]. 1 marca 1945 roku został okrętem flagowym 11. Dywizjonu Lotniskowców (11th Aircraft Carrier Squadron) kontradmirała Harcourta[2]. Zaokrętowano na nim grupę lotniczą z samolotów torpedowo-bombowych Fairey Barracuda Mk. II z 814 Dywizjonu i Vought Corsair Mk. IV z 1851. Dywizjonu[3]. Po okresie wstępnego szkolenia załogi i docierania mechanizmów, 12 marca 1945 roku okręt skierowano na Daleki Wschód, przez Morze Śródziemne i Kanał Sueski[3]. Po drodze ćwiczył z Flotą Śródziemnomorską na Malcie i dopiero w czerwcu dotarł do Trincomalee na Cejlonie, wchodząc w skład Brytyjskiej Floty Pacyfiku[4]. 22 lipca przeszedł do Sydney, gdzie wzmocniono uzbrojenie przeciwlotnicze oraz wymieniono samoloty Barracuda na myśliwsko-rozpoznawcze Fairey Firefly Mk. I[3]. Kontradmirał Harcourt zmienił wówczas okręt flagowy na HMS „Indomitable”[2]. HMS „Venerable” wziął udział w samej końcówce działań wojennych II wojny światowej. W związku z kapitulacją Japonii, 15 sierpnia 1945 roku wypłynął z Australii w składzie Task Group 112, przeznaczonej do zajęcia Hongkongu (wraz z lotniskowcem „Indomitable”)[4]. Zespół dotarł pod Hongkong 29 sierpnia, a 30 sierpnia samoloty lotniskowca wzięły udział w ataku na japońskie motorówki samobójcze zgromadzone w zatoce Lammas Bay[3][a]. Samoloty lotniskowca prowadziły patrole bojowe[2]. Lotniskowiec osłaniał następnie zajęcie Koulunu[4].
Od października 1945 aż do lutego 1947 roku służył głównie do repatriacji jeńców wojennych, ludności cywilnej oraz transportu wojsk na obszarze Dalekiego Wschodu, między Hongkongiem, Singapurem, Indiami, Cejlonem i Holenderskimi Indiami Wschodnimi[4]. Przechodził w tym czasie remonty w Sydney i Singapurze[4]. W lutym 1947 roku wypłynął do Europy, powracając do Plymouth 26 marca, po czym w kwietniu został wycofany do rezerwy[4].
Służba w Holandii[edytuj | edytuj kod]
_(2158_008694).jpg)
_aan_dek_van_het_vliegkampschip_Hr.Ms._Karel_Doorman_(R81)_(2158_017744).jpg)
1 kwietnia 1948 roku okręt został sprzedany Holandii, gdzie wszedł do służby 28 maja tego roku jako Hr.Ms. „Karel Doorman”, noszący imię na cześć admirała Karela Doormana, poległego w bitwie na Morzu Jawajskim, jako drugi okręt po wypożyczonym lotniskowcu eskortowym HMS „Nairana”[5]. Cena za okręt wynosiła 27 milionów guldenów oraz dalsze 38 milionów guldenów za doprowadzenie go do sprawności bojowej[5]. Otrzymał numer taktyczny QH 1, już w lipcu zmieniony na QL 1, a ostatecznie (15 października 1950 roku) na R 81[5]. Okręt wpłynął po raz pierwszy do Rotterdamu 2 czerwca 1948 roku, a 6 lipca zaokrętowano na niego dywizjon VSQ-4 w składzie 18 samolotów Fairey Firefly FR 4[5]. Między 1 grudnia 1948 roku a 12 września 1949 roku przeprowadzono remont lotniskowca w Rotterdamie, połączony z dodaniem systemu klimatyzacji[5].
Między 2 stycznia a 4 maja 1950 roku „Karel Doorman” odbył pierwszy dłuższy rejs w nowej służbie, do Antyli Holenderskich, a następnie między 27 października a 19 grudnia na Morze Śródziemne[5]. W październiku zaokrętowano także nowe myśliwce Hawker Sea Fury FB 50 dywizjonu VSQ-860[5]. Większą część 1951 roku okręt spędził w remoncie, po czym między 10 stycznia a 6 kwietnia 1952 roku ponownie odbył rejs na Karaiby[5]. W lutym 1954 roku wyszedł na Morze Śródziemne, a między 28 kwietnia a 10 czerwca tego roku odbył rejs atlantycki do Kanady i Nowego Jorku[5]. Od września 1954 roku myśliwce Firefly zostały zastąpione przez samoloty zwalczania okrętów podwodnych Grumman Avenger w wersjach TBM-3S2 i TBM-3W2[5].
Między 1 lipca 1955 a 18 maja 1958 roku okręt został poddany przebudowie w stoczni Wilton-Fijenoord w Rotterdamie w celu dostosowania go do przenoszenia samolotów odrzutowych[6]. Otrzymał wzmocniony pokład do lądowania, odchylony o 8° na lewą burtę, katapultę parową na dziobie, wzmocnione windy samolotów, lustrzany system wspomagania lądowania i nowy aerofiniszer[7]. Długość wzrosła do 212,95 m, a wyporność do 15 892 ts standardowa i 19 896 ts pełna[6]. Odchylony pokład do lądowania miał długość 140,75 m[6]. Katapulta hydrauliczna BH-3 została wymieniona na parową BS-4A o długości 60,7 m, służącą dla samolotów o masie do 22,7 ton[6]. Przebudowano nadbudówkę, instalując nowy maszt, holenderskie radary i podwyższony komin. Uzbrojenie zredukowano z 34 do 12 pojedynczych działek 40 mm[7]. Koszt przebudowy wyniósł 40 milionów guldenów[6].
W drugiej połowie 1958 roku trwały próby okrętu i nowych samolotów. W skład grupy lotniczej weszły odrzutowe myśliwco-bombowce Hawker Sea Hawk FGA 50 oraz dotychczasowe przeciwpodwodne Avengery[6]. Między 13 stycznia a 4 maja 1959 roku zmodernizowany okręt odbył rejs na Antyle Holenderskie i Florydę[8]. Między 30 maja a 20 grudnia 1960 roku „Karel Doorman” odbył rejs dookoła świata, transportując przy tym 12 lądowych myśliwców Hawker Hunter i dwa śmigłowce Alouette II dla sił holenderskich w Nowej Gwinei Holenderskiej[8].
Między 20 grudnia 1960 a 10 kwietnia 1961 roku okręt przeszedł kolejną modernizację, w związku ze zmianą przeznaczenia na zwalczanie okrętów podwodnych, za czym szła zmiana grupy lotniczej[9]. Odrzutowe Sea Hawki i stare Avengery zostały zastąpione przez samoloty zwalczania okrętów podwodnych Grumman CS-2F1 Tracker (dywizjon VSQ-4) i śmigłowce Sikorsky SH-34J Seabat (dywizjon VSQ-8)[9]. Okręt miał operować na północnym Atlantyku w składzie sił NATO (Task Force 5)[9]. Między 15 stycznia a 18 kwietnia 1962 roku lotniskowiec odbył kolejny rejs na Antyle Holenderskie, z 11 Trackerami i 6 Seabatami na pokładzie, odwiedzając Norfolk w USA[b]. W tym czasie doszło do nasilenia działań zbrojnych Indonezji wokół Nowej Gwinei Holenderskiej, prowadzących do jej aneksji jako Irianu Zachodniego, lecz Holandia nie zdecydowała się skierować tam lotniskowca, między innymi z uwagi na mało przydatny skład grupy lotniczej[9]. Według niektórych opinii, posiadanie lotniskowca potencjalnie przenoszącego myśliwce odrzutowe, powstrzymało Indonezję przed pełnoskalową inwazją w 1962 roku[10]. W celu walki z lotniskowcem Indonezja też zakupiła w 1962 roku radzieckie bombowce Tu-16KS, początkowo latające z radzieckimi załogami[11].
W latach 1965-66 wymieniono kotły okrętu, jednakże w kwietniu 1968 doszło do rozległego pożaru w kotłowni, po którym marynarka holenderska uznała remont za nieopłacalny[7].
Służba w Argentynie[edytuj | edytuj kod]
Uszkodzony lotniskowiec zakupiła w październiku 1968 Argentyna i zleciła jego remont w Holandii[1]. Otrzymał imię ARA „Veinticinco de Mayo” („25 maja” na cześć rewolucji majowej) i 1 września 1969 pożeglował do Argentyny[1]. W grudniu 1978 okręt wziął udział w demonstracji siły związanej z konfliktem granicznym pomiędzy Chile a Argentyną. W latach 1980-81 przeszedł modernizację połączoną ze wzmocnieniem pokładu lotniczego i zwiększeniem miejsca do parkowania samolotów o dwa[1].
W 1982 okręt przez pierwsze tygodnie uczestniczył w wojnie o Falklandy-Malwiny. 2 maja był bliski wysłania swoich pokładowych samolotów A-4 Skyhawk przeciwko brytyjskiemu zespołowi floty odległemu o ok. 320 km, co byłoby pierwszym starciem lotniskowców od czasów II wojny światowej, jednak do ataku nie doszło z powodu złej pogody (ustania wiatru wspomagającego start samolotów z pełną masą startową)[12]. Ostatecznie, na skutek zatopienia krążownika ARA "General Belgrano" (C-4) przez brytyjski okręt podwodny HMS "Conqueror" (S48), z obawy o utratę okrętu, większą część wojny spędził w porcie. W 1983 „Veinticinco de Mayo” został przystosowany do przenoszenia samolotów Dassault Super Étendard (które odznaczyły się podczas wojny o Falklandy działając z baz lądowych). Okręt w tym czasie borykał się z awariami siłowni, przez co znaczną część służby spędzał w porcie. Rząd Argentyny nie był w stanie przeznaczyć środków na remont i modernizację okrętu, i w 1997 podjął decyzję o jego wycofaniu ze służby. W 1999 jednostkę sprzedano indyjskiej stoczni złomowej.
Dane taktyczno-techniczne[edytuj | edytuj kod]
Grupa lotnicza[edytuj | edytuj kod]
Dane orientacyjne:
- "Karel Doorman" ok. 1950:
- 19 myśliwców (Hawker Sea Fury FB.Mk 11 i Fairey Firefly Mk 4), 5 samolotów ZOP[7]
- "Karel Doorman" ok. 1960:
- 6 myśliwco-bombowców Hawker Sea Hawk FGA.Mk 50, 6 samolotów ZOP Grumman TBM-3 Avenger, 4 śmigłowce ZOP Sikorsky HSS-1N Seabat, 2 śmigłowce transportowe/ratownicze[7]
- "Karel Doorman", połowa lat 60.:
- 8 samolotów patrolowych Grumman S2F-1 Tracker 6 śmigłowców ZOP Sikorsky HSS-1N Seabat[7]
- "Veinticinco de Mayo", 1982:
- 8 samolotów szturmowych A-4Q Skyhawk, 6 samolotów patrolowych Grumman S-2E Tracker, 4 śmigłowce ZOP Sikorsky SH-3D Sea King[1]
- "Veinticinco de Mayo", po 1982:
- (prawdopodobnie) 8 samolotów szturmowych Dassault Super Étendard, 6 samolotów szturmowych A-4 Skyhawk, 6 samolotów patrolowych Grumman S-2E Tracker, 4 śmigłowce ZOP Sikorsky SH-3D Sea King[1]
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Według innych źródeł, ataki na japońskie jednostki miały miejsce 31 sierpnia (Hobbs 2013 ↓, Chapter 20: Colossus Class)
- ↑ Tak podają Stolar i Zajac 2011 ↓, s. 21, lecz podają błędny rok 1963, gdyż autorzy ci przywołują równolegle starcia w Nowej Gwinei Holenderskiej, które miały miejsce w styczniu 1962, a nie 1963 roku (Sobański 2007 ↓, s. 84)
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g h Modern Aircraft Carriers, "War Machine" nr 24 s.475
- ↑ a b c d e f Hobbs 2013 ↓, Chapter 20: Colossus Class
- ↑ a b c d e f g h Stolar i Zajac 2011 ↓, s. 17.
- ↑ a b c d e f Mason 2003 ↓.
- ↑ a b c d e f g h i j Stolar i Zajac 2011 ↓, s. 18.
- ↑ a b c d e f Stolar i Zajac 2011 ↓, s. 19-20.
- ↑ a b c d e f Post-war Aircraft Carriers, "War Machine" nr 128 s.2559
- ↑ a b Stolar i Zajac 2011 ↓, s. 20-21.
- ↑ a b c d Stolar i Zajac 2011 ↓, s. 21.
- ↑ Tony Buttler: Hawker Sea Hawk. Hall Park Books, 2001, s. 34-36, seria: Warpaint. No.29. (ang.).
- ↑ Sobański 2007 ↓, s. 87.
- ↑ Modern Aircraft Carriers, "War Machine" nr 24 s.478
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Modern Aircraft Carriers. „War Machine”. Vol. 2, Issue 24, 1984. Stan Morse. Londyn: Orbis Publishing. (ang.).
- Post-war Aircraft Carriers. „War Machine”. Vol. 11, Issue 128, 1986. Stan Morse. Londyn: Orbis Publishing. (ang.).
- David Hobbs: British Aircraft Carriers. Design, Development and Service Histories. Barnsley: Seaforth Publishing, 2013. ISBN 978-1-84832-138-0. (ang.).
- Maciej Sobański. Dopaść „Doormana”!. „Okręty Wojenne”. Nr 6/2007. XVI (86), listopad – grudzień 2007. Tarnowskie Góry. ISSN 1231-014X.
- Michal Stolar, Ivan Zajac. Kręte losy argentyńskich lotniskowców. ARA Veinticino de Mayo. Część 2. „Morze, Statki i Okręty”. 6/2011. XVI (113), czerwiec 2011. Warszawa: Magnum X. ISSN 1426-529X.
- Geoffrey B. Mason: HMS VENERABLE - Colossus-class Light Fleet Aircraft Carrier. [w:] Service Histories of Royal Navy Warships in World War 2 [on-line]. Naval History Net, 2003. [dostęp 2023-01-13]. (ang.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- zdjęcia HMS Venerable (ang.)
- www.histarmar.com.ar (hiszp.)