Hamid Karzaj
![]() | |
Data i miejsce urodzenia | |
---|---|
1. Prezydent Islamskiej Republiki Afganistanu | |
Okres |
od 22 grudnia 2001[1] |
Przynależność polityczna |
bezpartyjny |
Poprzednik | |
Następca | |
Odznaczenia | |
![]() ![]() |

Hamid Karzaj (paszto حامد کرزی, Hāmid Karzay, ur. 24 grudnia 1957 w Kandaharze) – afgański polityk, w latach 2001–2014 prezydent i szef rządu Afganistanu.
Wczesne lata oraz życie prywatne
[edytuj | edytuj kod]Z pochodzenia jest Pasztunem, z klanu Popalzai tradycyjnie związanego z monarchią. Jego rodzina należała do zdecydowanych zwolenników króla Zahira. Ma sześciu braci i jedną siostrę. Od 1977 do 1983 roku studiował politologię na Uniwersytecie Himachal w Shimla (Indie). Jest uzdolniony lingwistycznie i może pochwalić się znajomością języków: paszto, perskiego, urdu, hindi, angielskiego i francuskiego. W 1999 roku poślubił Zinat Karzaj, która wcześniej pracowała jako położna przy afgańskich uchodźcach w Pakistanie. Mają syna o imieniu Mirwais.
Zaangażowanie w czasach wojny ze Związkiem Radzieckim
[edytuj | edytuj kod]Po powrocie do kraju w latach 80. jako mudżahedin zajmował się pozyskiwaniem funduszy na powstanie antyradzieckie podczas interwencji ZSRR w Afganistanie (przez niektórych podejrzewany jest o współpracę z KGB, jednak informacje te do dziś nie zyskały potwierdzenia). Mudżahedini byli sekretnie wspierani przez rząd Stanów Zjednoczonych, a sam Karzaj był jednym z najważniejszych kontaktów dla CIA w tamtych czasach. Jego rodzina opuściła kraj i zamieszkała w Stanach Zjednoczonych.
Kariera polityczna
[edytuj | edytuj kod]Kiedy talibowie pojawili się w latach 90. XX wieku, Karzaj był jednym z ich pierwszych zwolenników. Nie trwało to długo, odmówił im współpracy, m.in. nie przyjął stanowiska przedstawiciela rządu talibów przy ONZ. Podczas rozmów stronnictw afgańskich w Niemczech w grudniu 2001 roku powierzono mu stanowisko tymczasowego szefa rządu; w lipcu 2002 roku – tymczasowego prezydenta. 9 października 2004 roku wybrany w pierwszych demokratycznych wyborach na prezydenta Afganistanu, zaprzysiężony 7 grudnia 2004 roku[2].
2 listopada 2009 roku afgańska komisja zrezygnowała z przeprowadzenia drugiej tury wyborów prezydenckich po tym, jak rywal Karzaja Abdullah Abdullah wycofał się z wyborów, uzasadniając swoją decyzję tym, że nie wierzy w uczciwość drugiej tury wyborów[3]. Hamid Karzaj, który zdobył najwięcej głosów w pierwszej turze wyborów, wygrał więc wybory prezydenckie. Prezydentem Afganistanu był do 29 września 2014 roku, kiedy zastąpił go na tym stanowisku Aszraf Ghani[4].
Rola w przekazaniu władzy nad Kabulem w 2021 r.
[edytuj | edytuj kod]14 sierpnia 2021 r. talibowie dotarli na rogatki Kabulu, gdzie zatrzymali się zgodnie z wolą Abdula Ghaniego Beradara liczącego na bezkrwawe przekazanie władzy przy pośrednictwie byłego prezydenta Karzaja. Były przywódca Afganistanu uważał, że drogą kompromisu powinna zostać przywrócona królewska konstytucja z lat 60., w oparciu o którą zostałaby zwołana Wielka Dżirga, która wyłoniłaby nowy, rebeliancki rząd, któremu legalnie przekazałby władzę upadający rząd Aszrafa Ghaniego. W tym celu wygłosił w telewizji afgańskiej orędzie w którym prosił mieszkańców miasta o zachowanie spokoju, jednocześnie zapewniając o woli talibów do przejęcia władzy w sposób pokojowy[5].
Rano 15 sierpnia, gdy faktem dokonanym okazała się ucieczka prezydenta, członków aparatu bezpieczeństwa oraz rządu, zastępca szefa ochrony prezydenta zaapelował do Karzaja o pojęcie się pełnienia obowiązków prezydenta na ten czas, czemu polityk odmówił, gdyż chciał pozostać pierwszym od stu lat władcą afgańskim, który legalnie oddał władzę i nie został jej siłowo pozbawiony. Po południu tego samego dnia, w związku z nasilającymi się grabieżami i chaosem w mieście, Karzaj poinformował telefonicznie Beradara o konieczności wkroczenia talibów do miasta[5].
Próby zabójstwa
[edytuj | edytuj kod]W czasie prezydentury miało miejsce kilka zamachów na życie Karzaja. 27 kwietnia 2008 w czasie defilady wojskowej z okazji 16. rocznicy przejęcia Kabulu, Karzaj wraz z innymi dygnitarzami został ostrzelany z broni automatycznej[6]. Nie doznał obrażeń, ale został ewakuowany z miejsca strzelaniny. Do zamachu, w wyniku którego zginęły dwie osoby, a jedenaście zostało rannych, przyznali się talibowie[7].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Do 7 grudnia 2004 pełniący obowiązki.
- ↑ Karzaj Hamid, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2023-10-13] .
- ↑ „Hamid Karzaj wygrał drugą turę wyborów. Chociaż jej nie było”, gazeta.pl.
- ↑ Prezydent Afganistanu zaprzysiężony. Koniec politycznego paraliżu? [online], www.tvn24.pl [dostęp 2017-11-23] .
- ↑ a b Piotr Łukasiewicz , Talibowie: przekleństwo czy nadzieja Afganistanu, Kraków: Mando, 2022, s. 271 - 273, ISBN 978-83-277-3007-7 [dostęp 2024-12-29] .
- ↑ Piotr Zychowicz, „Zamach na Hamida Karzaja”, w: „Rzeczpospolita”, 28 kwietnia 2008. rp.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-05-14)].
- ↑ Karzai unhurt after parade attack, BBC News, 27 kwietnia 2008.