Hans-Dietrich Genscher

Hans-Dietrich Genscher

Data i miejsce urodzenia	21 marca 1927 Reideburg
Data i miejsce śmierci	31 marca 2016 Wachtberg
Przewodniczący OBWE
Okres	od 1 stycznia 1991 do 31 grudnia 1991
Następca	Jiří Dienstbier
Minister spraw zagranicznych Niemiec
Okres	od 4 października 1982 do 17 maja 1992
Przynależność polityczna	FDP
Poprzednik	Helmut Schmidt
Następca	Klaus Kinkel
Wicekanclerz Niemiec
Okres	od 4 października 1982 do 18 maja 1992
Przynależność polityczna	FDP
Poprzednik	Egon Franke
Następca	Jürgen Möllemann
Minister spraw zagranicznych RFN
Okres	od 17 maja 1974 do 17 września 1982
Przynależność polityczna	FDP
Poprzednik	Walter Scheel
Następca	Helmut Schmidt
Wicekanclerz RFN
Okres	od 16 maja 1974 do 17 września 1982
Przynależność polityczna	FDP
Poprzednik	Walter Scheel
Następca	Egon Franke
Przewodniczący FDP
Okres	od 1974 do 1985
Przynależność polityczna	Przewodniczący FDP
Poprzednik	Walter Scheel
Następca	Martin Bangemann
Minister spraw wewnętrznych RFN
Okres	od 22 października 1969 do 16 maja 1974
Przynależność polityczna	FDP
Poprzednik	Ernst Benda
Następca	Werner Maihofer
Odznaczenia

Hans-Dietrich Genscher i Gerhart Baum (1977)

Hans-Dietrich Genscher wręcza George’owi Bushowi fragment Muru Berlińskiego (1989)

Hans-Dietrich Genscher (ur. 21 marca 1927 w Reideburgu, zm. 31 marca 2016 w Wachtbergu) – niemiecki prawnik, polityk i dyplomata, wieloletni lider Wolnej Partii Demokratycznej (FDP), poseł do Bundestagu, minister spraw wewnętrznych (1969–1974) oraz wicekanclerz i minister spraw zagranicznych (1974–1992, z krótką przerwą w 1982).

Życiorys

Dzieciństwo i młodość

Urodził się jako syn Kurta Genschera, syndyka towarzystwa rolniczego, i Hildy Genscher z domu Kreime w Reideburgu (włączonym później w skład Halle (Saale)) w ówczesnym powiecie Saalkreis w Saksonia. W 1933 rodzina przeprowadziła się do Halle an der Saale. Od 1937 był uczniem miejscowego gimnazjum. W 1942 wstąpił do Hitlerjugend. W latach 1943–1944 służył w oddziałach pomocniczych obrony przeciwlotniczej (niem. Luftwaffenhelfer) i Służbie Pracy Rzeszy (niem. Reichsarbeitsdienst). W styczniu 1945 zgłosił się do Wehrmachtu. W maju 1945 trafił do niewoli amerykańskiej, a następnie do brytyjskiej. W końcowym okresie wojny znalazł się na liście członków NSDAP. Informacja ta została upubliczniona w 1994. Według oświadczenia polityka wpisu tego dokonano bez jego wiedzy.

Wykształcenie i praca zawodowa

Po zwolnieniu kontynuował naukę w Halle an der Saale. W 1946 uzyskał maturę w miejscowej Friedrich-Nietzsche-Oberschule, po czym podjął studia prawnicze, które odbywał na Uniwersytecie Marcina Lutra w Halle i Wittenberdze i następnie na Uniwersytecie w Lipsku. Od 1949, po zdaniu państwowego egzaminu prawniczego pierwszego stopnia, pracował jako referendarz sądowy.

Od 1946 był członkiem Liberalno-Demokratycznej Partii Niemiec.

W 1952 wyjechał do Republiki Federalnej Niemiec i osiedlił się w Bremie. W latach 1952–1954 pracował jako referendarz sądowy. Zdał państwowy egzamin prawniczy drugiego stopnia. Od 1954 do 1956 wykonywał pracę jako asesor adwokacki i adwokat.

Kariera polityczna

Działalność partyjna i rządowa do 1974 oraz działalność parlamentarna

Po przybyciu do RFN wstąpił do FDP. Dwa lata później został wybrany na stanowisko wiceprzewodniczącego krajowej organizacji młodzieżowej Jungdemokraten w Bremie. Od 1956 był pracownikiem frakcji parlamentarnej FDP w Bonn, początkowo jako asystent naukowy, a od 1959 do 1965 pełnił funkcję dyrektora frakcji. Od 1962 był również dyrektorem federalnym FDP.

W 1965 został po raz pierwszy wybrany do Bundestagu. Odnawiał mandat w kolejnych wyborach w 1969, 1972, 1976, 1980, 1983, 1987, 1990 i 1994. Od 1965 do 1969 pełnił funkcję parlamentarnego dyrektora frakcji FDP. W 1966 został wybrany do zarządu krajowego FDP w Nadrenii Północnej-Westfalii, a w 1968 na stanowisko zastępcy przewodniczącego federalnego.

W październiku 1969 objął funkcję ministra spraw wewnętrznych w koalicyjnym rządzie socjaldemokratów i liberałów, kierowanym przez kanclerza Willy’ego Brandta. Kierując tym resortem, nadzorował akcję grupy specjalnej Federalnej Straży Granicznej w czasie ataku terrorystycznego na Letnich Igrzyskach Olimpijskich w Monachium w 1972.

Działalność partyjna i rządowa od 1974

W maju 1974 został członkiem nowo utworzonego gabinetu koalicyjnego, kierowanego przez kanclerza Helmuta Schmidta. Objął stanowiska wicekanclerza i ministra spraw zagranicznych zajmowane dotychczas przez Waltera Scheela, który został wybrany na stanowisko prezydenta federalnego. Jednocześnie Hans-Dietrich Genscher zastąpił Waltera Scheela w roli przewodniczącego FDP. Stojąc na czele niemieckiej dyplomacji, odpowiadał za sformułowanie nowej strategii odprężenia w stosunkach ze Związkiem Radzieckim i jego krajami sojuszniczymi. Uczestniczył w negocjacjach Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie zakończonych podpisaniem aktu końcowego KBWE w Helsinkach w 1975. Od 30 czerwca do 1 lipca 1980 wspólnie z kanclerzem gościł z wizytą w Moskwie. Efektem wizyty była zgoda władz radzieckich na rozpoczęcie negocjacji ze Stanami Zjednoczonymi w sprawie wycofania z Europy broni nuklearnej pośredniego zasięgu.

W 1982 kierowana przez niego FDP zerwała koalicję z SPD. Lider liberałów we wrześniu tegoż roku ustąpił z funkcji rządowych, opowiedział się za stworzeniem koalicji z CDU/CSU, a następnie za przeprowadzeniem procedury konstruktywnego wotum nieufności wobec rządu. W jej wyniku w październiku powołany został rząd chadeków i liberałów z kanclerzem Helmutem Kohlem. Hans-Dietrich Genscher w nowym rządzie po kilkunastu dniach powrócił na urzędy wicekanclerza i ministra spraw zagranicznych. Kontynuował prowadzenie polityki odprężenia w stosunkach z ZSRR i krajami socjalistycznymi, w tym z NRD. W 1984 odbył oficjalną podróż do Teheranu. Był pierwszym zachodnim szefem dyplomacji, który gościł w Iranie po rewolucji islamskiej w 1979. W 1988 przybył z wizytą do Polski, gdzie spotkał się m.in. z Lechem Wałęsą, przewodniczącym nielegalnej wówczas „Solidarności”. W 1985 zrezygnował ze stanowiska przewodniczącego FDP.

W latach 1989–1990 brał aktywny udział w procesie przemian społeczno-politycznych w Europie Środkowo-Wschodniej. 30 września 1989 gościł w Pradze, gdzie negocjował z władzami czechosłowackimi możliwość wywozu z terytorium Czechosłowacji uchodźców z NRD, zgromadzonych na terenie ambasady RFN w Pradze. Wieczorem tego samego dnia wygłosił przemówienie z balkonu budynku ambasady skierowane do przebywających tam uchodźców. W momencie ogłoszenia zgody na wyjazd uciekinierów jego przemówienie zostało przerwane owacją. Uzyskał także zgodę Ericha Honeckera na przejazd przez terytorium NRD zaplombowanych pociągów ze wschodnioniemieckimi uchodźcami z Czechosłowacji i Polski. Uczestniczył w spotkaniach ministrów spraw zagranicznych w ramach tzw. konferencji dwa plus cztery, która doprowadziła do zawarcia 12 września 1990 w Moskwie traktatu o ostatecznej regulacji w odniesieniu do Niemiec, a w konsekwencji do zjednoczenia obu państw niemieckich. 14 listopada 1990 wspólnie z Krzysztofem Skubiszewskim podpisał traktat między Niemcami i Polską o potwierdzeniu istniejącej granicy na Odrze i Nysie Łużyckiej.

W 1991 opowiedział się za uznaniem przez Niemcy, jako pierwszego kraju spośród członków EWG, niepodległości Słowenii i Chorwacji. W tym samym roku pełnił funkcję przewodniczącego OBWE. 18 maja 1992 zrezygnował ze stanowisk wicekanclerza i ministra spraw zagranicznych. Został wybrany na honorowego przewodniczącego FDP.

Działalność od 1992

Po odejściu z funkcji rządowych pozostał aktywnym uczestnikiem niemieckiego i europejskiego życia społeczno-politycznego. Od 1992 do 1994 pełnił funkcję prezydenta Sieci Ruchu Europejskiego Niemcy. W latach 1994–1995 był honorowym profesorem wydziału nauk politycznych Wolnego Uniwersytetu Berlińskiego. W kwietniu 1998 wygłosił przemówienie pożegnalne w Bundestagu. Nie ubiegał się o mandat w kolejnych wyborach parlamentarnych. Od 1998 był prezesem WMP Eurocom AG w Berlinie.

W 1999 powrócił do praktyki prawniczej. Został członkiem zespołu kancelarii Büsing, Müffelmann & Theye. W 2000 został partnerem zarządzającym w Hans-Dietrich Genscher Consult GmbH. Od 2001 do 2003 pełnił funkcję prezydenta Niemieckiego Towarzystwa Polityki Zagranicznej (niem. Deutschen Gesellschaft für Auswärtige Politik). W 2003 był jednym z sygnatariuszy listu otwartego siedemnastu byłych przywódców europejskich, opublikowanego w „Le Monde” i „Corriere della Sera”, wzywającego do poprawy stosunków między Europą a Stanami Zjednoczonymi.

Zmarł 31 marca 2016 w wieku 89 lat z powodu niewydolności układu sercowo-naczyniowego.

Życie prywatne

W latach 1958–1966 był żonaty z Luise Schweizer, z którą miał córkę. W 1969 ożenił się z Barbarą Schmidt. W 1995 wydał swoje wspomnienia zatytułowane Erinnerungen (ISBN 3-88680-453-4).

Odznaczenia i wyróżnienia

• 1973 – Krzyż Wielki Orderu Zasługi Republiki Federalnej Niemiec
• 1975 – Krzyż Wielki z Gwiazdą i Wstęgą Orderu Zasługi Republiki Federalnej Niemiec
• 1977 – Krzyż Wielki Orderu Izabeli Katolickiej (Hiszpania)
• 1979 – Krzyż Wielki Orderu Zasługi Republiki Włoskiej
• 1980 – Krzyż Wielki Orderu Świętego Jakuba od Miecza (Portugalia)
• 1984 – Krzyż Wielki Orderu Infanta Henryka (Portugalia)
• 1986 – Krzyż Wielki Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja)
• 1987 – Krzyż Wielki Orderu Zasługi (Portugalia)
• 1992 – Krzyż Wielki Orderu Zasługi Republiki Węgierskiej
• 1997 – Wielki Oficer Orderu Trzech Gwiazd (Łotwa)
• 2002 – Order Księcia Jarosława Mądrego II klasy (Ukraina)
• 2002 – Doktorat honoris causa Uniwersytetu Szczecińskiego
• 2003 – Doktorat honoris causa Uniwersytetu w Lipsku
• 2004 – Nagroda Ericha Kästnera
• 2006 – Nagroda Wolności Fundacji Friedricha Naumanna
• 2007 – Order Zasługi Nadrenii Północnej-Westfalii
• 2010 – Order Zasługi Saksonii-Anhaltu
• 2013 – Order Podwójnego Białego Krzyża II klasy (Słowacja)

Bibliografia

• Hans-Dietrich Genscher. Lebendiges Museum Online. [dostęp 2011-11-19]. (niem.).
• Hans-Dietrich Genscher. Bundestag. [dostęp 2011-11-19]. (niem.).

Linki zewnętrzne

• Hans-Dietrich Genscher. Genscher.de. [dostęp 2020-09-24]. (niem.).