Hans-Dietrich Genscher
| ||
![]() | ||
Data i miejsce urodzenia | 21 marca 1927 Reideburg | |
Data i miejsce śmierci | 31 marca 2016 Wachtberg-Pech | |
Minister spraw zagranicznych Niemiec | ||
Okres | od 4 października 1982 do 17 maja 1992 | |
Przynależność polityczna | FDP | |
Poprzednik | Helmut Schmidt | |
Następca | Klaus Kinkel | |
Wicekanclerz Niemiec | ||
Okres | od 4 października 1982 do 18 maja 1992 | |
Przynależność polityczna | FDP | |
Poprzednik | Egon Franke | |
Następca | Jürgen Möllemann | |
Minister spraw zagranicznych Niemiec | ||
Okres | od 17 maja 1974 do 17 września 1982 | |
Przynależność polityczna | FDP | |
Poprzednik | Walter Scheel | |
Następca | Helmut Schmidt | |
Wicekanclerz Niemiec | ||
Okres | od 16 maja 1974 do 17 września 1982 | |
Przynależność polityczna | FDP | |
Poprzednik | Walter Scheel | |
Następca | Egon Franke | |
Przewodniczący FDP | ||
Okres | od 1974 do 1985 | |
Poprzednik | Walter Scheel | |
Następca | Martin Bangemann | |
Minister spraw wewnętrznych Niemiec | ||
Okres | od 22 października 1969 do 16 maja 1974 | |
Przynależność polityczna | FDP | |
Poprzednik | Ernst Benda | |
Następca | Werner Maihofer | |
Odznaczenia | ||
![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() |

Hans-Dietrich Genscher (ur. 21 marca 1927 w Reideburgu, ob. część Halle, zm. 31 marca 2016 w Wachtberg-Pech) – niemiecki prawnik, polityk i dyplomata, wieloletni lider Wolnej Partii Demokratycznej (FDP), minister spraw wewnętrznych (1969–1974) oraz wicekanclerz i minister spraw zagranicznych (1974–1992 z krótką przerwą w 1982).
Spis treści
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Dzieciństwo i młodość[edytuj | edytuj kod]
Urodził się jako syn Kurta Genschera, syndyka Towarzystwa Rolniczego i Hildy Genscher (z d. Kreime) w Reideburgu w powiecie Saal prowincji Saksonia. W 1933 rodzina przeprowadziła się do Halle an der Saale. Od 1937 był uczniem miejscowego Gimnazjum Realnego. W 1942 wstąpił do Hitlerjugend. W latach 1943–1944 służył w oddziałach pomocniczych obrony przeciwlotniczej (niem. Luftwaffenhelfer) i Służbie Pracy Rzeszy (niem. Reichsarbeitsdienst). W styczniu 1945 zgłosił się do Wehrmachtu. W maju 1945 trafił do niewoli amerykańskiej, a następnie do brytyjskiej.
Wykształcenie i praca zawodowa[edytuj | edytuj kod]
Po zwolnieniu kontynuował naukę w Halle. W 1946 uzyskał maturę w miejscowej Friedrich-Nietzsche-Oberschule, po czym podjął studia prawnicze w Halle, a następnie w Lipsku. Po zdaniu egzaminu państwowego w 1949 pracował jako referendarz sądowy.
Od 1946 był członkiem Liberalno-Demokratycznej Partii Niemiec.
W 1952 wyjechał do Niemieckiej Republiki Federalnej i osiedlił się w Bremie. W latach 1952–1954 pracował jako referendarz sądowy. Zdał państwowy egzamin prawniczy drugiego stopnia. Od 1954 do 1956 wykonywał pracę jako asesor adwokacki i adwokat.
Kariera polityczna[edytuj | edytuj kod]
Po przybyciu do RFN wstąpił do FDP. Dwa lata później został wybrany na stanowisko wiceprzewodniczącego krajowej organizacji Młodych Demokratów w Bremie. Od 1956 był pracownikiem frakcji parlamentarnej FDP w Bonn, początkowo jako asystent naukowy, a od 1959 do 1965 pełnił funkcję dyrektora frakcji. Od 1962 był również dyrektorem federalnym FDP.
Parlamentarzysta[edytuj | edytuj kod]
W 1965 został po raz pierwszy wybrany do Bundestagu. Odnawiał mandat w kolejnych wyborach w 1969, 1972, 1976, 1980, 1983, 1987, 1990 i 1994. Od 1965 do 1969 pełnił funkcję parlamentarnego dyrektora frakcji FDP. W 1966 został wybrany do zarządu krajowego FDP w Nadrenii Północnej-Westfalii, a w 1968 na stanowisko zastępcy przewodniczącego federalnego.
Minister spraw wewnętrznych[edytuj | edytuj kod]
W 1969 objął funkcję ministra spraw wewnętrznych w koalicyjnym rządzie socjaldemokratów i liberałów, kierowanym przez kanclerza Willy’ego Brandta. Jako szef resortu spraw wewnętrznych nadzorował akcję grupy specjalnej Federalnej Straży Granicznej w czasie ataku terrorystycznego na Igrzyskach Olimpijskich w Monachium w 1972.
Minister spraw zagranicznych[edytuj | edytuj kod]
W 1974 został członkiem nowo utworzonego gabinetu koalicyjnego, kierowanego przez kanclerza Helmuta Schmidta. Objął stanowiska wicekanclerza i ministra spraw zagranicznych zajmowane dotychczas przez Waltera Scheela, który został wybrany na stanowisko prezydenta federalnego. Jednocześnie Genscher zastąpił Scheela w roli przewodniczącego FDP. Jako szef dyplomacji odpowiadał za sformułowanie nowej strategii odprężenia w stosunkach ze Związkiem Radzieckim i jego krajami sojuszniczymi. Uczestniczył w negocjacjach Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie zakończonych podpisaniem Aktu Końcowego KBWE w Helsinkach w 1975. W dniach 30 czerwca – 1 lipca 1980 wspólnie z kanclerzem Schmidtem gościł z wizytą w Moskwie. Efektem wizyty była zgoda władz radzieckich na rozpoczęcie negocjacji ze Stanami Zjednoczonymi ws. wycofania z Europy broni nuklearnej pośredniego zasięgu.
W 1982 FDP zerwała koalicję z SPD. Genscher opowiedział się za stworzeniem koalicji z CDU/CSU, a następnie za przeprowadzeniem procedury konstruktywnego wotum nieufności wobec rządu Schmidta, w wyniku czego powołany został rząd koalicji chadeków i liberałów z kanclerzem Helmutem Kohlem. Genscher w nowym rządzie zachował stanowiska wicekanclerza i szefa Auswärtiges Amt. Kontynuował prowadzenie polityki odprężenia w stosunkach z ZSRR i krajami socjalistycznymi, w tym z NRD. W 1984 odbył oficjalną podróż do Teheranu. Był pierwszym zachodnim szefem dyplomacji, który gościł w Iranie po rewolucji islamskiej w 1979. W 1988 przybył z wizytą do Polski, gdzie spotkał się m.in. z Lechem Wałęsą, przewodniczącym nielegalnej wówczas „Solidarności”.
W 1985 zrzekł się stanowiska przewodniczącego FDP.
W latach 1989–1990 brał aktywny udział w procesie przemian społeczno-politycznych w Europie Środkowo-Wschodniej. 30 września 1989 gościł w Pradze, gdzie negocjował z władzami czechosłowackimi możliwość wywozu z terytorium Czechosłowacji uchodźców z NRD, zgromadzonych na terenie ambasady RFN w Pradze. Wieczorem tego dnia wygłosił przemówienie z balkonu budynku ambasady skierowane do przebywających tam uchodźców. W momencie ogłoszenia zgody na wyjazd uciekinierów przemówienie Genschera zostało przerwane owacją[1]. Uzyskał także zgodę Ericha Honeckera na przejazd przez terytorium NRD zaplombowanych pociągów ze wschodnioniemieckimi uchodźcami z Czechosłowacji i Polski[2]. Uczestniczył w spotkaniach ministrów spraw zagranicznych w ramach konferencji 2 + 4, która doprowadziła do zawarcia 12 września 1990 w Moskwie Traktatu o ostatecznej regulacji w odniesieniu do Niemiec, a w konsekwencji do zjednoczenia obu państw niemieckich. 14 listopada 1990 wspólnie z Krzysztofem Skubiszewskim podpisał traktat między RFN i RP o potwierdzeniu istniejącej granicy na Odrze i Nysie.
W 1991 opowiedział się za uznaniem przez Niemcy, jako pierwszego kraju spośród członków Wspólnot Europejskich, niepodległości Słowenii i Chorwacji.
18 maja 1992 zrezygnował ze stanowisk wicekanclerza i ministra spraw zagranicznych. Został wybrany na honorowego przewodniczącego FDP.
Działalność po 1992[edytuj | edytuj kod]
Po odejściu z funkcji szefa dyplomacji pozostał aktywnym uczestnikiem niemieckiego i europejskiego życia społeczno-politycznego. Od 1992 do 1994 pełnił funkcję prezydenta Ruchu Europejskiego Niemcy. W latach 1994–1995 był honorowym profesorem Wydziału Nauk Politycznych Wolnego Uniwersytetu Berlińskiego. W kwietniu 1998 wygłosił przemówienie pożegnalne w Bundestagu. Nie ubiegał się o mandat w kolejnych wyborach parlamentarnych. Od 1998 był prezesem WMP Eurocom AG w Berlinie.
W 1999 powrócił do wykonywania zawodu prawnika. Został członkiem zespołu kancelarii Büsing, Müffelmann & Theye. W 2000 został partnerem zarządzającym w Hans-Dietrich Genscher Consult GmbH. Od 2001 do 2003 pełnił funkcję prezydenta Niemieckiego Towarzystwa Polityki Zagranicznej (niem. Deutschen Gesellschaft für Auswärtige Politik, DGAP). W 2003 był jednym z sygnatariuszy listu otwartego siedemnastu byłych przywódców europejskich, opublikowanego w „Le Monde” i „Corriere della Sera”, wzywającego do poprawy stosunków między Europą a Stanami Zjednoczonymi[3].
Zmarł 31 marca 2016, w wieku 89 lat, z powodu niewydolności układu sercowo-naczyniowego[4][5].
Życie prywatne[edytuj | edytuj kod]
W latach 1958–1966 był żonaty z Luise Schweizer, z którą miał córkę. W 1969 ożenił się z Barbarą Schmidt.
Nagrody i odznaczenia[edytuj | edytuj kod]
- 1973 – Krzyż Wielki Orderu Zasługi Republiki Federalnej Niemiec
- 1975 – Krzyż Wielki z Gwiazdą i Wstęgą Orderu Zasługi Republiki Federalnej Niemiec
- 1977 – Krzyż Wielki Orderu Izabeli Katolickiej
- 1979 – Krzyż Wielki Orderu Zasługi Republiki Włoskiej
- 1980 – Krzyż Wielki Orderu Świętego Jakuba od Miecza (Portugalia)
- 1984 – Krzyż Wielki Orderu Infanta Henryka
- 1986 – Krzyż Wielki Legii Honorowej Republiki Francuskiej
- 1987 – Krzyż Wielki Orderu Zasługi (Portugalia)
- 1992 – Krzyż Wielki Orderu Zasługi RP[6]
- 1992 – Krzyż Wielki Orderu Zasługi Republiki Węgierskiej
- 1997 – Wielki Oficer Orderu Trzech Gwiazd
- 2002 – Doktorat honoris causa Uniwersytetu Szczecińskiego
- 2003 – Doktorat honoris causa Uniwersytetu w Lipsku
- 2004 – Nagroda Ericha Kästnera
- 2006 – Nagroda Wolności Fundacji Friedricha Naumanna
- 2007 – Order Zasługi Nadrenii Północnej-Westfalii
- 2010 – Order Zasługi Saksonii-Anhaltu
- 2013 – Order Podwójnego Białego Krzyża II klasy
Publikacje[edytuj | edytuj kod]
- Wspomnienia: H.-D. Genscher: Erinnerungen, 1995, ISBN 3-88680-453-4.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Rafał Woś: Człowiek, który zburzył mur. dziennik.pl, 13 października 2007. [dostęp 2011-11-19].
- ↑ Aleksander Gubrynowicz: NRD – przegrana rewolucja?. W: Adam Burakowski, Aleksander Gubrynowicz, Paweł Ukielski: 1989 – Jesień Narodów. Warszawa: Collegium Civitas, ISP PAN, Wydawnictwo Trio, 2009, s. 127–128. ISBN 978-83-7436-217-7.
- ↑ Former European Leaders Call for Improved Transatlantic Ties (ang.). Deutsche Welle, 16 czerwca 2003. [dostęp 2011-11-19].
- ↑ Tanja Sluka: Hans-Dietrich Genscher ist tot (niem.). br.de, 1 kwietnia 2016. [dostęp 2016-04-01].
- ↑ Birgit Baumann: Früherer deutscher Außenminister Hans-Dietrich Genscher tot (niem.). derstandard.at, 1 kwietnia 2016. [dostęp 2016-04-01].
- ↑ Według zestawienia Kancelarii Prezydenta RP w 1992 nie było nadań tego orderu i w wykazie nazwisko Genschera nie występuje Kancelaria Prezydenta RP: Krzyż Wielki Orderu Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej (1991-2005 – wykaz osób odznaczonych). [dostęp 2012-08-23].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Hans-Dietrich Genscher (niem.). W: Biografien [on-line]. Lebendiges virtuelles Museum Online. [dostęp 2011-11-19].
- Hans-Dietrich Genscher (niem.). W: Abgeordnete [on-line]. Bundestag. [dostęp 2011-11-19].
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
|
|
|
|
|
|
|
|
- Niemieccy adwokaci
- Politycy FDP
- Politycy LDPD
- Absolwenci i studenci Uniwersytetu w Lipsku
- Deputowani Bundestagu
- Ministrowie spraw wewnętrznych Niemiec
- Niemieccy ministrowie spraw zagranicznych
- Wicekanclerze Niemiec
- Odznaczeni Orderem Zasługi Republiki Federalnej Niemiec
- Odznaczeni Krzyżem Wielkim Legii Honorowej
- Odznaczeni Krzyżem Wielkim Orderu Infanta Henryka (Portugalia)
- Odznaczeni Krzyżem Wielkim Orderu Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej
- Odznaczeni Orderem Chrystusa (Portugalia)
- Odznaczeni Orderem Izabeli Katolickiej
- Odznaczeni Orderem Świętego Jakuba od Miecza (Portugalia)
- Odznaczeni Orderem Trzech Gwiazd
- Odznaczeni Orderem Zasługi (Portugalia)
- Odznaczeni Orderem Zasługi Republiki Włoskiej
- Doktorzy honoris causa Państwowego Uniwersytetu w Tbilisi
- Doktorzy honoris causa Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu
- Doktorzy honoris causa Uniwersytetu Szczecińskiego
- Doktorzy honoris causa Uniwersytetu Śląskiego
- Doktorzy honoris causa MGIMO
- Ludzie związani z Halle
- Urodzeni w 1927
- Żołnierze Wehrmachtu
- Zmarli w 2016