Hebdów
50°08′54″N 20°24′24″E/50,148333 20,406667| wieś | |
 Klasztor w Hebdowie | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2022) |
807[2] |
| Strefa numeracyjna |
12 |
| Kod pocztowy |
32-120[3] |
| Tablice rejestracyjne |
KPR |
| SIMC |
0329600 |
Położenie na mapie gminy Nowe Brzesko  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu proszowickiego  | |
| 50°08′54″N 20°24′24″E/50,148333 20,406667[1]
| |
Hebdów – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie proszowickim, w gminie Nowe Brzesko, przy drodze krajowej nr 79.
W latach 1975–1998 miejscowość leżała w województwie krakowskim.
Wieś Chebdów, była własnością opactwa norbertanów w Hebdowie. W drugiej połowie XVI wieku położona była w powiecie proszowskim województwa krakowskiego[4].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Klasztor powstał prawdopodobnie w pierwszej połowie XII wieku. Jeden z kościelnych dzwonów nosił datę 1108 r. Według publikacji Antoniego Kraszowskiego z 1752 roku, do połowy XVIII wieku kroniki klasztorne liczyły 38 opatów. Pośród nich byli: Melchior Olszewski, sekretarz króla Zygmunta Augusta; Jordan z Zakliczyna; Gotard Tyzenhauzen, późniejszy biskup smoleński; Ludwik Stępkowski; Erazm Kretkowski; Aleksander Trzebiński; Tomasz Leżeński oraz Michał Wilkowski.
Mocą zawartego ze Stolicą Apostolską konkordatu wschowskiego w 1737 roku królowie Polski mieli prawo mianować tutaj opatów komendatoryjnych[5].
Opatem klasztoru był także Józef Andrzej Załuski, założyciel biblioteki Załuskich w Warszawie. Od 1748 roku opatem był Józef Łaszcz, a zaraz po nim Franciszek Zborowski. W latach 1753–1760 Krzysztof Dobiński, sufragan łowicki. Po nim od 1771 roku opatem był kanclerz Andrzej Młodziejowski. W latach 1780–1791 ostatnim komendatoryjnym opatem był eksjezuita Karol Wyrwicz. Po nim byli jeszcze mianowani: Ignacy Pokubiato, Grzegorz Zacharjaszewicz i ksiądz Bystrznowski.
_(29009804161).jpg)
W hebdowskim klasztorze znajdowała się niegdyś jedna z najbogatszych bibliotek zakonnych w Polsce. W 1819 roku opactwo zostało skasowane przez zaborców rosyjskich. W 1859 roku miał miejsce pożar kościoła, po którym na pewien czas nabożeństwa zostały przeniesione do Nowego Brzeska. Po odbudowaniu kościół stał się na powrót siedzibą parafii.
Spis z 1827 roku wykazał 38 domów i 295 mieszkańców. Według kolejnego z 1838 roku wieś należała do dóbr rządowych. W ich skład wchodziły folwarki Hebdów i Nękanowice, miasto Brzesko Nowe oraz wsie Bugaj, Nękanowice, Gruszów i Wilków. Według Słownika Geograficznego Królestwa Polskiego w latach 80. XIX wieku Hebdów znajdował się w gminie Gruszów w powiecie miechowskim. Wieś miała 569 mieszkańców (w tym 291 mężczyzn i 278 kobiet). W Hebdowie znajdował się klasztor i folwark, a także jeden dom murowany i 67 drewnianych. Funkcjonowała szkoła elementarna. Przed I wojną światową Aniela Zdanowska założyła we wsi koło gospodyń wiejskich[6].
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
Zespół klasztorny pijarów (dawniej norbertanów), ufundowany przed 1149 rokiem przez rycerzy Strzeżysława i Wrocisława dla premonstratensów sprowadzonych z czeskiego Starachowa[7]. W 1819 roku opactwo zostało skasowane przez zaborców rosyjskich. Od 1949 roku rezydują w nim pijarzy. W skład zespołu wchodzą:
- Kościół pw. Wniebowzięcia NMP wzniesiony w XIII wieku. Pierwotnie w stylu wczesnogotyckim, został gruntownie przebudowany na przełomie XVII i XVIII wieku. Przed 1664 rokiem wzniesiono wieże, które nadbudowano w 1859 roku do wysokości 45 metrów[7]. Ze świątyni gotyckiej zachowało się prezbiterium. W latach 1692–1727 dobudowano do niego barokową kaplicę. Na ołtarzu głównym świątyni znajduje się gotycka figurka Matki Boskiej z Dzieciątkiem zwanej Hebdowską. Pozostałe wyposażenie barokowe i klasycystyczne.
- Klasztor, wzniesiony w połowie XVII wieku. Trzy skrzydła klasztoru otaczające prostokątny wirydarz zostały dobudowane do kościoła od strony południowej. Być może powstały na miejscu starszych budowli.
- Ogród
- Spichlerz klasztorny
Cały zespół został wpisany do rejestru zabytków nieruchomych[8].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 40896
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-07].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 356 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 2008, s. 103.
- ↑ Historia Kościoła w Polsce, t. 1, cz. 2, Poznań-Warszawa 1974, s. 431.
- ↑ Cmentarz w Miechowie :: miechowski_kuferek [online], miechowski_kuferek.manifo.com [dostęp 2021-05-13].
- ↑ a b Skarby Hebdowa – Świeczniki absolutnie wyjątkowe. „Niedziela/Niedziela Kielecka”. nr 37, s. III, 2012-09-09. ISSN 0208-872X.
- ↑ Nr rej.: A-342 z 12.07.1972. Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023, s. 143 [dostęp 2015-10-02].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski, Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Warszawa 1880–1885, Tom III, s. 45
- Atlas okolic Krakowa, wydawnictwo Compass, Kraków 2005
| Siedziba gminy | |
|---|---|
| Wsie | |
| Integralne części wsi |
|
