Helena Gruszecka

Helena Gruszecka
Data i miejsce urodzenia	20 lipca 1901 ; Częstochowa
Data i miejsce śmierci	5 sierpnia 1982 ; Warszawa
Zawód	aktorka
Współmałżonek	Wiktor Detke
Lata aktywności	1938–1981
	Odznaczenia
	;

Helena Gruszecka z domu Birnbaum (ur. 20 lipca 1901 w Częstochowie, zm. 5 sierpnia 1982 w Warszawie) – polska aktorka teatralna i filmowa żydowskiego pochodzenia.

Życiorys

Urodziła się w rodzinie kompozytora Abrahama (Adama) Bera Birnbauma i Eleonory z d. Frenkel. Była siostrą Mieczysława Birnbauma, żołnierza, publicysty i tłumacza, ciotką pisarza Jerzego Pomianowskiego. Po ukończeniu szkoły średniej w Łodzi debiutowała i występowała w miejscowym Teatrze Polskim (1920–1921), następnie pracowała w Wilnie w teatrach Polskim (1921–1923) i Reduta (1923–1926)^[1]. Egzamin eksternistyczny ZASP-u zdała w 1922^[2]. W latach 1926–1929 grała w Teatrze Nowym w Poznaniu, a w sezonie 1929/30 w Teatrze Miejskim w Lublinie. W 1930 występowała w teatrze Uśmiech Warszawy, w sezonie 1932/33 w Teatrze Kameralnym (gościnnie w Teatrze Polskim w Poznaniu), w sezonie 1933/34 w Instytucie Reduty, w latach 1934–1938 w teatrach Ateneum i Aktora, w sezonie 1938–1939 w Teatrze Buffo^[3].

Podczas okupacji niemieckiej nie pracowała w zawodzie.

Po II wojnie światowej występowała w warszawskich teatrach: m. st. Warszawy (1945)^[4], Miejskich Teatrach Dramatycznych (1945–1948), Ludowym (1948–1954), Estrady potem pn. Komedia (1954–1971).

Była żoną artysty malarza Wiktora Detke (1899–1944)^[5], który zginął podczas powstania warszawskiego^[6].

Zmarła w Warszawie, pochowana 11 sierpnia 1982^[7] na cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kwatera C-B-25)^[8].

Role filmowe

1933: Wyrok życia jako chłopka

1936: Róża jako kobieta w tłumie komentująca aresztowanie rewolucjonistów
1937: Dziewczęta z Nowolipek jako kucharka u Zalewskich
1937: Książątko jako sklepowa
1937: Pani minister tańczy jako uczestniczka posiedzenia u pani minister
1939: Doktór Murek jako gospodyni Murka
1958: Kalosze szczęścia jako madame Rose, szefowa paryskiego domu publicznego
1958: Ósmy dzień tygodnia jako sąsiadka Walickich
1960: Powrót
1961: Dotknięcie nocy jako handlarka Krystyna Piterakowa
1965: Lekarstwo na miłość jako kobieta przy straganie
1965: Wojna domowa (serial tv odc. Wywiadówka) jako woźna w szkole
1968: Stawka większa niż życie (serial tv odc. Cafe Rose) jako służąca pani Rose
1970: Album polski jako kobieta w pociągu
1971: Kłopotliwy gość jako kobieta chcąca obejrzeć cud
1971: Na przełaj (tv) jako kobieta przyglądająca się akcji strażaków
1973: Wielka miłość Balzaka (serial tv odc. 3-4) jako pani Duron, gospodyni Balzaca
1975: Obrazki z życia jako babcia klozetowa
1976: Złota kaczka (tv) jako handlarka
1977: Noce i dnie (serial tv odc. 3) jako znachorka Kolanicha
1978: Co mi zrobisz, jak mnie złapiesz jako staruszka przechodząca przez „pasy”

Role w Teatrze Telewizji

Skowronek, Jean Anouilh, postać: Matki (reż. Czesław Szpakowicz, 1956)
Julietta ze snów, Georges Neveux (reż. Czesław Szpakowicz, 1957)
Goście o zmierzchu, Krystyna Salaburska (reż. Władysław Sheybal, 1957)
Żeglarz, Jerzy Szaniawski (reż. JózefSłotwiński, 1958)
Diabeł domowego ogniska, Henrik Pontoppidan (reż.Maryna Broniewska, 1962)
Szelmostwa Skapena, Molier, postać: Neryny (reż. Jan Kulczyński Jan, 1963)
Maliniarz, Fritz Hochwalder, postać: Burgerl (reż. Ireneusz Kanicki, 1967)
Przygoda w Manor Farm wg..., Karol Dickens, postać: Pani Wardle (reż. Lech Komarnicki, 1971)
12 krzeseł (odcinek II Wielki kombinator wraca do akcji) Ilia Ilf, Eugeniusz Pietrow (reż. Konstantyn Ciciszwili, 1988)

Ordery i odznaczenia

Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (23 lutego 1965)^[9]
Złoty Krzyż Zasługi (11 lipca 1955)^[10]
Medal 10-lecia Polski Ludowej (19 stycznia 1955)^[11]
Odznaka „Zasłużony Działacz Kultury” (3 maja 1964)^[12]
Odznaka Zasłużonego Działacza ZZPKiS (24 czerwca 1969)^[13]

Przypisy

↑ Zaświadczenie o przebiegu pracy zawodowej w latach 1920–1967 [dostęp[ 2023-10-19].
↑ Helena Gruszecka (1901–1982) [online], www.dziennikteatralny.pl [dostęp 2023-10-19] .
↑ Tomasz Mościcki: Teatry Warszawy 1939. Kronika. Warszawa: Bellona, 2009, s. 192,195. ISBN 978-83-11-11637-5.
↑ Premiera w Teatrze m. st. Warszawy (Ul. Zamoyskiego 20). „Życie Warszawy”. Rok II, Nr 90 (159), s. 6, 31 marca - 1 kwietnia 1945. Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik”. [dostęp 2023-10-19].
↑ Detke Wiktor (1899–1944) [dostęp 2023-10-19].
↑ Zaświadczenie z dnia 12 kwietnia 1948 r. [dostęp 2023-10-19].
↑ Nekrologi [1], [2] [dostęp 2023-10-19].
↑ Wyszukiwarka cmentarna – Warszawskie cmentarze. cmentarzekomunalne.com.pl. [dostęp 2019-11-18].
↑ Legitymacja odznaczenia Krzyżem Kawalerskim Odrodzenia Polski 1965 [dostęp 2023-10-19].
↑ M.P. z 1955 r. nr 91, poz. 1144 „w 10 rocznicę Polski Ludowej za zasługi w dziedzinie kultury i sztuki” - wymieniona jako Gruszecka-Detko Helena c. Adama.
↑ M.P. z 1955 r. nr 101, poz. 1400 - Uchwała Rady Państwa z dnia 19 stycznia 1955 r. nr 0/196 - na wniosek Ministra Kultury i Sztuki - wymieniona jako Detko-Gruszecka Helena.
↑ Legitymacja odznaczenia Odznaką Zasłużony Działacz Kultury [dostęp 2023-10-19].
↑ Legitymacja odznaczenia Odznaką ZZPKiS [dostęp 2023-10-19].

Linki zewnętrzne

Helena Gruszecka w bazie filmpolski.pl
Helena Gruszecka w bazie Filmweb
Helena Gruszecka w bazie IMDb (ang.)
Helena Gruszecka, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby) [dostęp 2021-04-09] .
wspomnienia Jerzego Pomianowskiego na stronie kongres.lublin.pl
Helena Gruszecka na zdjęciach w bazie Filmoteki Narodowej „Fototeka”

[1] Zaświadczenie o przebiegu pracy zawodowej w latach 1920–1967 [dostęp[ 2023-10-19].

[2] Helena Gruszecka (1901–1982) [online], www.dziennikteatralny.pl [dostęp 2023-10-19] .

[3] Tomasz Mościcki: Teatry Warszawy 1939. Kronika. Warszawa: Bellona, 2009, s. 192,195. ISBN 978-83-11-11637-5.

[4] Premiera w Teatrze m. st. Warszawy (Ul. Zamoyskiego 20). „Życie Warszawy”. Rok II, Nr 90 (159), s. 6, 31 marca - 1 kwietnia 1945. Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik”. [dostęp 2023-10-19].

[5] Detke Wiktor (1899–1944) [dostęp 2023-10-19].

[6] Zaświadczenie z dnia 12 kwietnia 1948 r. [dostęp 2023-10-19].

[7] Nekrologi [1], [2] [dostęp 2023-10-19].

[8] Wyszukiwarka cmentarna – Warszawskie cmentarze. cmentarzekomunalne.com.pl. [dostęp 2019-11-18].

[9] Legitymacja odznaczenia Krzyżem Kawalerskim Odrodzenia Polski 1965 [dostęp 2023-10-19].

[10] M.P. z 1955 r. nr 91, poz. 1144 „w 10 rocznicę Polski Ludowej za zasługi w dziedzinie kultury i sztuki” - wymieniona jako Gruszecka-Detko Helena c. Adama.

[11] M.P. z 1955 r. nr 101, poz. 1400 - Uchwała Rady Państwa z dnia 19 stycznia 1955 r. nr 0/196 - na wniosek Ministra Kultury i Sztuki - wymieniona jako Detko-Gruszecka Helena.

[12] Legitymacja odznaczenia Odznaką Zasłużony Działacz Kultury [dostęp 2023-10-19].

[13] Legitymacja odznaczenia Odznaką ZZPKiS [dostęp 2023-10-19].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]