Helena Kordzikowska-Romańska
| Data i miejsce urodzenia |
1845 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
10 lipca 1924 |
| Zawód, zajęcie |
pisarka, ziemianka |
| Narodowość |
polska |
Helena Kordzikowska-Romańska (ur. 1846 w Radach w pow. poniewieskim, zm. 10 lipca 1924 w Krakinowie) – pisarka, polska działaczka narodowa, społeczna i oświatowa, ziemianka.
Urodziła się w majątku ziemiańskim w Radach[1] w powiecie poniewieskim, guberni kowieńskiej. Córka Józefa Kordzikowskiego i Racheli z Dąbrowskich. Dzieciństwo i młodość spędziła w Radach[1]. Po śmierci ojca zamieszkała w majątku Słobódce pod Krakinowem. Była żoną Feliksa Romańskiego, dziedzica Danieliszek[1][2][3].
W czasie powstania styczniowego pomagała ukrywającym się powstańcom i wspierała materialnie oddziały powstańcze. Po upadku powstania styczniowego zaangażowała się w działalność społeczną i oświatową w Laudzie[3]. W czasie zaborów organizowała szkoły wiejskie, w których uczono języka polskiego i historii Polski.
Po proklamowaniu niepodległości Litwy dzięki jej staraniom utworzono polską szkołę w Krakinowie; na ten cel oddała swój dom. Działała na rzecz polskości Laudy[1][3].
Pisała nowele i artykuły prasowe do gazety Dzień Kowieński. Była autorką nowel i książek[1][4]. Podejmowała próby pisania w tzw. polszczyźnie żmudzkiej[5]. W 1912 w Wilnie wydała poczytną nowelę Rozita kosę niech rozplecie[6][7]. W swojej książce O roku 1863 w województwie kowieńskim i pamiętnikach opisała powstanie styczniowe na Kowieńszczyźnie[4][8].
Zmarła 10 lipca 1924 w Krakinowie, tamże pochowana[1].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f Dzień Kowieński. nr.167, Rok IV, Z prowincji.Wspomnienie pośmiertne, Kowno: Stanisław Salmonowicz, 31 lipca 1924, s. 2.
- ↑ Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom XV cz.1 – wynik wyszukiwania – DIR [online], dir.icm.edu.pl [dostęp 2018-12-13].
- ↑ a b c Jurate Gaideliene, W dolinie Niewiaży [online], Kurier Wileński nr 232, 30 listopada 2001, s. 9, Cytat: Gdy miała 22 lata wyszła za mąż za ziemianina Feliksa Romańskiego, mieszkającego w pobliżu Pierwszej Rady w dworze Daniliszki.
- ↑ a b Polskie dziedzictwo kulturowe w rejonie Poniewieżskim [online], s. 25, Cytat: Stąd pochodzą wspomnienia powstania 1863–1864 roku autorki, pisarki i pedagoga Eleny Kordzikowskiej-Romańskiej(1846–1924). Jest znany jej zbiór opowiadań „Rozita kosę niech rozplecie” (1912); w okresie międzywojennym założyła Polską szkołę podstawową w dworze przy Krakinowie..
- ↑ Najwinniejsza, [w:] Kurjer Wileński R.9, nr 50, Wilno: Aleksander Kleczkowski, 2 marca 1932, s. 2, Cytat: Kordzikowska próbowała polszczyzny żmudzkiej.
- ↑ Biesiada Literacka. Pismo literacko-polityczne illustrowane t.71, nr 3, Warszawa: Gracyan Unger, 20 stycznia 1912, s. 58.
- ↑ Kurjer Litewski Nr 266, Zapiski literackie, Wilno, 20 listopada 1912, s. 3.
- ↑ Pamiętniki i listy polskich autorów z Ziem Zabranych (Litwa, Białoruś, Ukraina) w latach 1795–1918 [online], Cytat: Helena Kordzikowska Romańska – O roku 1863 w województwie kowieńskim. Z pamiętnika Heleny Kordzikowskiej; sceny z powstania styczniowego na Kowieńszczyźnie..