Heliodor (minerał)

Heliodor

Właściwości chemiczne i fizyczne
Skład chemiczny	Be 3Al 2(Si 6O 18)
Twardość w skali Mohsa	7,5–8,0
Przełam	muszlowy, często nierówny
Łupliwość	niewyraźna
Pokrój kryształu	pryzmatyczny do tabularnego, promienisty, trapiche, kolumnowy, ziarnisty, zwarty
Układ krystalograficzny	heksagonalny (dwuheksagonalny dipiramidalny)
Właściwości mechaniczne	kruchy
Gęstość	2,69–2,82 g/cm³
Właściwości optyczne
Barwa	od bladożółtej przez ciemnożółtą do żółtawopomarańczowej
Rysa	biała
Połysk	szklisty
Współczynnik załamania	1,567–1,572 jednoosiowy
Dodatkowe dane
Szczególne własności	Inkluzja – ciekło-gazowe inkluzje oraz wrostki rutylu, pirytu i hematytu.

Heliodor – minerał, przezroczysta odmiana berylu o barwie żółtej.

Nazwa pochodzi od gr. helios = słońce i doron = dar („dar Słońca”); aluzja do zabarwienia minerału. Został odkryty w 1910 r. w Namibii.

Obecnie nazwa heliodor stosowana jest powszechnie do wszystkich przezroczystych, żółtych odmian berylu (dawniej tylko do południowoafrykańskich).

Właściwości

Jest krzemianem pierwiastków berylu i glinu. Najczęściej beryl przybiera formę sześciobocznych słupów i dwuścianów podstawowych, a rzadziej występuje jako podwójne piramidy. Zazwyczaj pojawia się w postaci pojedynczych kryształów, ale tworzy również skupienia pręcikowe. Zawiera niewielkie domieszki tlenku uranu – wykazuje niewielką promieniotwórczość jest to przyczyną jego pięknej złocistożółtej barwy. Okazy o odcieniu zielonkawożółtym odznaczają się pewnymi zawartościami żelaza. Zawiera często ciekło-gazowe inkluzje oraz wrostki rutylu, pirytu i hematytu. Nie wykazuje luminescencji. Rzadko tworzy zbliźniaczenia. Jego dwójłomność wynosi 0,005–0,007. Wykazuje niską dyspersję na poziomie 0,014.

Występowanie

Minerał związany ze skałami pegmatytowymi oraz pneumatoliczno–hydrotermalnymi. Towarzyszą mu najczęściej akwamaryn, muskowit, szerlit, albit i kwarc.

Miejsce występowania

Brazylia – Minas Gerais, Bahia (kryształy dobrze wykształcone o zabarwieniu zielonkawożółtym do głęboko pomarańczowego), Namibia – Otavi, Rossing, (żółte, żółtozłociste kryształy pod wpływem promieniowania ultrafioletowego wykazują niebieską fluorescencję), Stany Zjednoczone – Maine i Connecticut (kryształy małe, o wszystkich odcieniach barwy żółtej i żółtopomarańczowej), Rosja – Ural (liczne kryształy o zabarwieniu żółtym), RPA, Madagaskar, Nigeria, Indie, Sri Lanka, Szwecja, Ukraina – okolice Żytomierza Wołyń, Włochy.

W Polsce – W Sudetach (Góry Sowie w okolicach Strzegomia).

Galeria

• 
  Heliodor z klasycznej lokalizacji - z Wołynia w obwodzie żytomierskim na Ukrainie
• 
  szlifowany okaz
• 
  okaz na matriksie
• 
  okaz na matrycy z Pakistanu
• 
  Okaz na pegmatycie z New Hampshire w USA

Zastosowanie

• bardzo wysoko ceniony kamień kolekcjonerski i jubilerski
• do celów jubilerskich - poszukiwane są kamienie o zabarwieniu oliwkowym i żółtopomarańczowym; także okazy złociste oraz bardzo rzadkie i cenne kamienie złociste dające efekt kociego oka. Przezroczyste i czyste kryształy zawierają czasami rurkowate, płynne wtrącenia z pęcherzykami gazu.
• Najczęściej szlifowany fasetkowo, a bardzo rzadko kaboszonowo (głównie okaz wykazujące efekt kociego oka).

Masa kamieni oprawionych w granicach 3–5 ct; okazy większe są rzadkie. W British Museum (Londyn) żółty szlifowany heliodor o masie 82,3 ct; Royal Ontario Museum (Toronto) - żółty szlifowany schodkowo heliodor o masie 78,8 ct.

Bibliografia

• Kazimierz Maślankiewicz: Kamienie szlachetne. Wyd. 3 popr. i uzup. Warszawa: Wydawnictwo Geologiczne, 1982. Brak numerów stron w książce
• Michał Sachanbiński: Vademecum zbieracza kamieni szlachetnych i ozdobnych. Warszawa: Wydawnictwo Geologiczne, 1984. ISBN 83220-0199-1. Brak numerów stron w książce