Hindi fidżyjskie
|
||
| Obszar | Fidżi | |
| Liczba mówiących | 380 tys. (1991 r.) | |
| Klasyfikacja genetyczna | Języki indoeuropejskie Języki indoirańskie Języki indoaryjskie Fidżi hindi |
|
| Pismo/alfabet | łacińskie, dewanagari | |
| Status oficjalny | ||
| język urzędowy | Fidżi (jako "hindustani") | |
| Kody języka | ||
| ISO 639-1 | brak | |
| ISO 639-3 | hif | |
| W Wikipedii | ||
| Zobacz też: język, języki świata |
||
Hindi fidżyjskie (hif. Fiji Hindī) – język pochodzenia indoaryjskiego używany na wyspach Fidżi przez ok. 380 000[1] Hindofidżyjczyków, potomków przymusowych robotników zesłanych na przełomie XIX i XX w. na archipelag z północnoindyjskich stanów Uttar Pradesh i Bihar.
Fiji-Hindi wywodzi się głównie z języka bhodźpuri oraz dialektu hindi, zwanego awadhi, ale zawiera również słowa wywodzące się z różnych języków drawidyjskich, jak tamilski, telugu i malajalam. Język ten pełen jest również zapożyczeń z angielskiego i fidżyjskiego. Relacje pomiędzy hindi fidżyjskim a standardowym hindi są mniej więcej takie, jak między holenderskim a afrikaans. Wiele słów właściwych jedynie fiji hindi powstało zaraz po przybyciu osadników na wyspy dla wyrażenia nowych pojęć. Pierwsze pokolenie użytkowników fidżyjskiego hindi nazywało ten dialekt Fiji Baat (dosł.: "mowa z Fidżi"). Większość ludności fidżyjskiej pochodzenia indyjskiego używa fidżi hindi również jako języka domowego, niezależnie od tego, jaki był język przodków.[1]
Znane osoby pochodzące z rodzin fidżyjskich Hindusów to m.in. piosenkarka Tanita Tikaram i gubernator Nowej Zelandii Anand Satyanand.
Spis treści
Fonetyka[edytuj]
System fonetyczny fidżyjskiego hindi nie odbiega od pierwotnego zasobu dźwięków w językach indyjskich. Wykazuje typowe cechy dialektów bihari i wschodniego hindi, np. zastąpienie ś przez s, oraz w przez b.
Gramatyka[edytuj]
W stosunku do stardardowego hindi występują pewne różnice gramatyczne, gdyż hindi fidżyjskie oparte jest na językach/dialektach wschodnich: (awadhi, magahi, bhodźpuri, ćhattisgarhi).
Słownictwo[edytuj]
Zasób leksykalny znacząco wzbogacają liczne zapożyczenia zarówno z innych języków/dialektów indyjskich, jak i z języka fidżyjskiego (głównie nazwy roślin, ryb itc. nie występujących w Indiach) oraz angielskiego.
Przykłady słów nie występujących w standardowym hindi:
- bagaas - pozostałość cukru trzcinowego (z angielskiego < z francuskiego bagasse)
- bakadua - wszystko naraz (z fidżyjskiego vakadua)
- bakalolo - deser z kremu kokosowego (z fidżyjskiego vakalolo)
- bakerra - krab (z fidżyjskiego)
- balambala - gatunek paproci drzewiastej Cyathea lunulata (z fidżyjskiego balabala)
- bareed - chleb (z angielskiego bread)
- barrka - starszy (z bhodźpuri)
- bawal - problem
- bukete - w ciąży (z fidżyjskiego)
- bele - odmiana manioku Abelmoschus manihot (z fidżyjskiego bele)
- belfut - owoc drzewa chlebowego Artocarpus altilis (z angielskiego breadfruit)
- bihaan - jutro (z awadhi/bhodźpuri)
- bimba karo - kłócić się (z fidżyjskiego veiba)
- biiloo - naczynie ze skorupy orzecha kokosowego (z fidżyjskiego bilo)
- chaur - gotowany ryż (z awadhi/bhodźpuri)
- daruukaa - odmiana trzciny cukrowej Saccharum edule (z fidżyjskiego daruka)
- faalaa - facet (z angielskiego fellow)
- maiyaa - matka (z awadhi/bhodźpuri)
- mandaraaji - Hindus z południa Indii (z awadhi/bhodźpuri madraasi (człowiek z Madrasu))
- matua - dojrzały (z angielskiego mature)
- nangona - napój kava (z fidżyjskiego yaqona)
- paraakaa - sztuczne ognie (z angielskiego cracker)
Liczebniki Pierwotny system liczebnikowy uległ znacznemu uproszczeniu. Zamiast dość nieregularnych form typu ikkis (21) używanych w standardowym hindi (zbitka ek (jeden) i bis), na Fidżi stosuje się formy typu bis aur ek (dwadzieścia i jeden)
Przykłady:
| Liczebnik | Liczebnik w standardowym hindi w piśmie dewanagari | Liczebnik w standardowym hindi w transkrypcji łacińskiej (według fidżyjskiej ortografii w alfabecie łacińskim) | Liczebnik używany na Fidżi według fidżyjskiej ortografii w alfabecie łacińskim |
|---|---|---|---|
| 21 | इक्कीस | ikkiis | bis aur ek |
| 22 | बाईस | baaiis | bis aur dui |
| 23 | तेईस | teiis | bis aur teen |
| 31 | इकत्तीस | iktiis | tiis aur ek |
| 32 | बत्तीस | battiis | tiis aur dui |
| 33 | तैंतीस | taintiis | tiis aur teen |
| 41 | इकतालीस | iktaalis | chaalis aur ek |
| 42 | बयालीस | bayaalis | chaalis aur dui |
| 43 | तैंतालीस | taintaalis | chaalis aur teen |
Poza tym na Fidżi nie stosuje się też typowych dla Indii liczebników lakh (100 000) i karorr (10 mln).
Status prawny[edytuj]
Urzędowym językiem na Fidżi, obok fidżyjskiego i angielskiego jest język hindustani (nazwa obejmująca łącznie hindi i urdu), i jest to forma stosowana w szkolnictwie[1]. Natomiast właściwe hindi fidżyjskie służy głównie jako codzienny język mówiony, chociaż istnieje również literatura w tym języku.
Bibliografia[edytuj]
- Moag, Rodney F. (1977). Fiji Hindi: A basic course and reference grammar. Canberra, Australia: Australian National University Press. ISBN 0708115748
- Bartz, Richard K. & Siegel, Jeff (1988). Languages transplanted: The development of overseas Hindi, Otto Harrassowitz, Wiesbaden. ISBN 3447028726
