Historia kolei w Chinach

Parowóz *Kolei Woosung*, rozebranej po 1877 r.

Pekin, dworzec *Kolei Pekin-Mukden* przebudowany na centrum handlowe

Wuhan: pierwszy stały most na Jangcy (kolejowo-drogowy)

Szanghaj – Dworzec Południowy otwarty w 2006 r.

Początki[edytuj | edytuj kod]

1876 – pierwsza kolej (prywatna) w Chinach: Kolej Woosung między Szanghajem i Wusongiem; zbudowana bez zgody rządu, stała się przyczyną rozruchów. Linia została odkupiona przez państwo i rozebrana w 1877 r.; na miejscu dworca w Szanghaju zbudowano potem Świątynię Królowej Nieba; kolej odbudowana 1898;
1881 – kolej od kopalni węgla Tangshan do Xugezhuang (Tanggu). Kolej ta ma zawiłą historię: władze zezwoliły na budowę jedynie kolejki konnej, „Kaiping Tramway”. Inżynier kopalni, C.W. Kinder, kończąc budowę „tramwaju” zaczął w tajemnicy budować lokomotywę, używając materiałów z kopalnianego złomowiska. Gdyby próbował oficjalnie sprowadzić parowóz, mogłoby się to skończyć tak, jak w Szanghaju. Praca nad parowozem musiała być wielokrotnie zawieszana; raz podobno trzeba było go nawet zakopać w ziemi, by władze nie odkryły jej istnienia. Tym razem jednak obawy były płonne: parowóz uruchomiono w 1881, w 1888 kolej przedłużono do Tianjin, a w końcu do Pekinu; obecnie linia stanowi część sieci kolei krajowej^[1];
1887–1893 – kolej Keelung – Tajpej – Xinzhu, pierwsza kolej na Tajwanie, wówczas będącym częścią imperium chińskiego.

Budowa kolei przez mocarstwa kolonialne[edytuj | edytuj kod]

Po przegranej pierwszej wojnie chińsko-japońskiej (1895) rząd nie mógł więcej blokować rozwoju kolei. Budową linii zajęły się prywatne towarzystwa związane z kapitałem zachodnim, a na Tajwanie, który przejęła Japonia – rząd w Tokio.

1897 – ukończenie głównej trasy na torze „rosyjskim” Kolei Wschodniochińskiej łączącej Władywostok z Rosją przez Harbin w Mandżurii (kapitał rosyjsko-francuski); kolej pozostawała we władaniu rosyjskim do inwazji japońskiej w 1932 r.;
1901 – ukończenie Kolei Południowo-Mandżurskiej z Harbina do Dalianu i Port Arthur (chińska nazwa Lüshun; tor „rosyjski”; Kolej Wschodniochińska); w czasie wojny rosyjsko-japońskiej, kiedy Rosjanie wyprowadzili cały tabor na północ, linia na południe od Changchun była przekuta na rozstaw „japoński”, a następnie na normalny w 1908;

W czasie wojny rosyjsko-japońskiej (1904–1905) Japończycy, zająwszy południową Mandżurię, zbudowali kilka linii na torze „japońskim”, m.in. Mukden – Xinmintun (później część Kolei Pekin-Mukden) oraz Mukden – Andong (obecn. Dandong) na granicy koreańskiej. Ta ostatnia linia ma charakter górski, co było nietypowe dla wczesnych kolei w Chinach; głównym problemem inżynierskim były rzeki i zabezpieczenia przez powodziami.

po 1905 – Kolej Pekin-Mukden (Jingfeng): połączenie Tanggu z Mukdenem (dzisiejszy Shenyang) w Mandżurii, gdzie był węzeł z linią zarządzanej już wówczas przez Japończyków Kolei Południowo-Mandżurskiej, dający połączenie z Rosją i Europą; odcinek trasy w Mandżurii powstał w czasie wojny rosyjsko-japońskiej i musiał być przekuty z toru „japońskiego” na normalny;
1905 – ukończenie linii Pekin – Hankou (obecn. Wuhan), budowanej od 1896 przez Brytyjczyków, Belgów i Francuzów; Kolej Jinghan;
1908 – otwarcie pierwszej linii Kolei Xinning w południowych Chinach: Gongyi – Taishan, przedłużona do Doushan 1909 (86 km) i ostatecznie do Baisha 1920; kolej normalnotorowa, zbudowana jako inwestycja kapitału chińskiego; tabor głównie amerykański; rozebrana 1920;
1908 – ukończenie linii Szanghaj – Nankin;
1909 – otwarcie kolei Jingzhang między Pekinem i Zhangjiakou; innej wczesnej kolei zbudowanej przez Chińczyków: główny inżynier, Zhan Tianyou, uzyskał sławę „ojca kolei chińskich”; w górach koło Badaling kolej ma nachylenia sięgające 3% i jeden zygzak; 1923 przedłużona do Baotou; lata 50. XX wieku – budowa kolei Fengsha omijającej fragment górski linii;
1910 – otwarcie linii Tianjin – Jinan (kapitał niemiecki); przedłużenie do Pukou naprzeciwko Nankinu 1912 (kapitał niemiecki i brytyjski); linia ma imponujący wspornikowy most na Żółtej Rzece (kolej Jinpu);
1911 – otwarcie kolei Kowloon – Kanton (Hongkong – Chiny);
1911 – przekucie linii Mukden – Andong na tor normalny; po wybudowaniu mostu granicznego połączenie z siecią koreańską;

W 1911 r. było w Chinach ok. 9 tys. kilometrów linii kolejowych.

1936 – ukończenie linii Kanton – Wuchang (późn. Wuhan; Kolej Wuguang); 1937 w Kantonie otwarcie linii łączącej kolej do Hongkongu z Koleją Wuguang;

Odbudowa i konsolidacja sieci[edytuj | edytuj kod]

W 1945 r. sieć kolejowa Chin kontynentalnych liczyła 27 tys. km, z czego nadawało się do użytku ok. 23 tys. km. Po wojnie domowej (1948) sieć nadająca się do eksploatacji liczyła tylko 8 tys. km.

1957 – Wuhan: ukończenie dwupoziomowego mostu kolejowo-drogowego przez rzekę Jangcy; połączenie dwóch części linii Pekin – Kanton (magistrala Jingguang);
1962 – ukończenie kolei Lanxin do Urumchi; 1990 połączenie z siecią kazachstańską (inny rozstaw torów) tworzy „Drugi Euroazjatycki Most Kontynentalny”;
1968 – Nankin: ukończenie dwupoziomowego mostu kolejowo-drogowego przez Jangcy; pierwsze połączenie dwóch części linii Pekin – Szanghaj (magistrala Jinghu).

Modernizacja i ekspansja[edytuj | edytuj kod]

1988 – fabryka w Datongu wypuszcza ostatni nowo zbudowany parowóz;
1996 – otwarcie nowej magistrali Pekin – Kowloon (przez Shangqiu, Macheng, Nanchang), ok. 2000 km nowej trasy; 2002 ukończenie budowy drugiego toru;
2002 – Szanghaj: otwarcie kolei magnetycznej transrapid do lotniska;
2005 – otwarcie Kolei Tybetańskiej; sieć kolejowa Chin liczyła 75 tys. km.

Chiny przeprowadzają jeden z największych w dziejach programów modernizacji i rozbudowy kolei, mający utrwalić wysoką pozycję kolei w strukturze przewozów^[2].