Hoża
53°48′52″N 23°51′32″E/53,814444 23,858889
 Kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła | |
| Państwo | |
|---|---|
| Obwód | |
| Rejon | |
| Sielsowiet | |
| Populacja (2009) • liczba ludności |
|
| Nr kierunkowy |
+375 15(2) |
| Kod pocztowy |
231741 |
| Tablice rejestracyjne |
4 |
Położenie na mapie obwodu grodzieńskiego  | |
Położenie na mapie Białorusi  | |
| 53°48′52″N 23°51′32″E/53,814444 23,858889
| |
Hoża (białorus. Гожа, wcześniej Ожа, Oża, lit. Ašiuža, Ožiai) – dawne miasto, obecnie agromiasteczko na Białorusi w rejonie grodzieńskim obwodu grodzieńskiego, centrum sielsowietu Hoża.
Położenie geograficzne[edytuj | edytuj kod]
Miejscowość położona nad rzeką Hożanką, do której wpada tu rzeczka Leśnica, niedalko od ujścia Hożanki do Niemna. Znajduje się przy drodze krajowej R42 (рэспубліканска дарога Р42), biegnącej z Grodna przez Nową Hożę i Hożę do białorusko-litewskiego przejścia granicznego Przewałka – Łoździeje (Priwałka – Lazdijai).
Historia[edytuj | edytuj kod]
Ok. 500 m na południe od miejscowości znajdują się ślady osadnictwa z X–VII tysiąclecia p.n.e., a u ujścia Hoży do Niemna resztki osady średniowiecznej z XI–XIV w. W XV w. miejscowość znajdowała się na terenie dóbr wielkoksiążęcych. Kazimierz Jagiellończyk ufundował tu kościół rzymskokatolicki, a Aleksander uposażył go dziesięciną w 1494 r. W trakcie wojny polsko-rosyjskiej w 1655 r. wojska carskie zniszczyły świątynię. Miejscowość była centrum starostwa niegrodowego, od 1671 r. miastem. Od 2 poł. XVII w. ziemie starostwa hoskiego dawano jako rekompensatę egzulantom z zajętych przez Rosję terenów.
Prywatne miasto szlacheckie położone było w końcu XVIII wieku w powiecie grodzieńskim województwa trockiego[2].
Po 1795 r. w wyniku III rozbioru Polski znalazła się na obszarze Ziem Zabranych zaboru rosyjskiego (gmina Sobolany, powiat (ujezd) grodzieński kolejnych guberni: słonimskiej (1795–1797), litewskiej (1797–1802) і grodzieńskiej). W 1862 mieszkańcy Hoży wznieśli murowany kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła, który stał się świątynią parafii należącej do dekanatu grodzieńskiego (do 1950 r.).
W 1920 r. wieś znajdowała się na obszarze bitwy nad Niemnem. Po pokoju ryskim (1921) stała się stolicą gminy Hoża województwa białostockiego w Rzeczypospolitej Polskiej. Według spisu powszechnego z 1921 r. w miejscowości było 96 domów. Mieszkało tu 540 osób: 267 mężczyzn, 273 kobiety. Pod względem wyznania żyło tu 535 katolików, 3 prawosławnych i 2 żydów. Wszyscy mieszkańcy deklarowali narodowość polską[3].
W kampanii wrześniowej 1939 r. toczyły się tu walki polsko-niemieckie. Następnie wieś znajdowała się w składzie obwodu białostockiego Białoruskiej SRR. W l. 1941-1944 pod okupacją niemiecką (Komisariat Rzeszy Wschód). Od września 1944 r. w obwodzie grodzieńskim BSRR (od 1990 r. Republika Białorusi).
Współczesność[edytuj | edytuj kod]
Do dzisiaj w miejscowości dominują Polacy[4][5]. Działa tu też parafia rzymskokatolicka pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła należąca do dekanatu Grodno-Zachód diecezji grodzieńskiej[6] (pierwotny kościół z lub sprzed 1492 r., nowy wzniesiony w l. 1862-65 r.[7]). W 2009 r. utworzono w Hoży parafię prawosławną pw. Spotkania Pańskiego[8].
W pobliżu usytuowany jest poligon wojskowy Gożski[9] (полигон "Гожский").
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
- Kościół katolicki pw. śś. Piotra i Pawła zbudowany w latach 1862-65 w stylu neogotyckim. Podczas wojny w 1944 roku został spalony, jednak wkrótce go odbudowano. W 1950 r. z zamkniętego kościoła Brygidek w Grodnie przewieziono tu ławki, wykonane w 1646 r. przez mistrza Georga Zechela. Postumenty pod krzyże ołtarzowe z 2 ćw. XVIII wieku w stylu rokokowym pochodzą z nieistniejącego kościoła karmelitów w Grodnie.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Liczby ludności miejscowości obwodu grodzieńskiego na podstawie spisu ludności wg stanu na dzień 14 października 2009 roku. (ros.).
- ↑ Вялікі гістарычны атлас Беларусі Т.2, Mińsk 2013, s. 87.
- ↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych.. T. 5: Województwo białostockie. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1924, s. 34. [dostęp 2011-12-28].
- ↑ Polonia Bialorusi. [dostęp 2011-12-28]. (pol.).
- ↑ Polskie organizacje. [dostęp 2011-12-28]. (pol.).
- ↑ Diecezja Grodzieńska (Grodnen(sis)). [dostęp 2011-12-11]. (pol.).
- ↑ Kościół ŚŚ. App. Piotra i Pawła. [dostęp 2011-12-28]. (pol.).
- ↑ Приход в честь Сретения Господня д.Гожа. orthos.org. [dostęp 2020-12-09]. (ros.).
- ↑ Białoruska armia rozpoczęła ćwiczenia przy granicy z Polską [online], gazetapl, 7 sierpnia 2023 [dostęp 2023-08-07] (pol.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Hoża, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 171.
- Historia parafii i kościoła św. Piotra i Pawła w Hoży (pl)