Jeżozwierz
(Przekierowano z Hystrix)
| Hystrix | |||||
| Linnaeus, 1758[1] | |||||
 Przedstawiciel rodzaju – jeżozwierz afrykański (H. cristata) | |||||
| Systematyka | |||||
| Domena | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Królestwo | |||||
| Typ | |||||
| Podtyp | |||||
| Gromada | |||||
| Podgromada | |||||
| Infragromada | |||||
| Rząd | |||||
| Podrząd | |||||
| Infrarząd | |||||
| (bez rangi) | incertae sedis | ||||
| Rodzina | |||||
| Rodzaj |
jeżozwierz | ||||
| Typ nomenklatoryczny | |||||
|
Hystrix cristata Linnaeus, 1758 | |||||
| |||||
| Gatunki | |||||
| |||||
Jeżozwierz[12] (Hystrix) – rodzaj ssaków z rodziny jeżozwierzowatych (Hystricidae).
Występowanie[edytuj | edytuj kod]
Rodzaj obejmuje gatunki występujące w[13][14][15]:
- Afryce (Libia, Algieria, Maroko, Mauretania, Senegal, Gambia, Gwinea Bissau, Sierra Leone, Liberia, Wybrzeże Kości Słoniowej, Mali, Burkina Faso, Ghana, Togo, Benin, Niger, Nigeria, Kamerun, Czad, Sudan, Erytrea, Dżibuti, Somalia, Etiopia, Kongo, Demokratyczna Republika Konga, Rwanda, Burundi, Uganda, Kenia, Tanzania, Malawi, Zambia, Angola, Namibia, Botswana, Zimbabwe, Mozambik, Eswatini, Lesotho i Południowa Afryka; być może Republika Środkowoafrykańska i Egipt),
- Azji (Turcja, Izrael, Jordania, Syria, Jemen, Arabia Saudyjska, Gruzja, Armenia, Irak, Iran, Kazachstan, Turkmenistan, Afganistan, Chiny, Pakistan, Indie, Sri Lanka, Bangladesz, Mjanma, Nepal, Laos, Wietnam, Tajlandia, Malezja, Filipiny, Brunei i Indonezja; być może Kirgistan, Tadżykistan i Uzbekistan),
- Europie (Włochy).
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Długość ciała (bez ogona) 450–930 mm, długość ogona 60–190 mm, długość tylnej stopy 69–114 mm, długość ucha 25–48 mm; masa ciała 3,8–27 kg[14][16].
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Rodzaj zdefiniował w 1758 roku szwedzki przyrodnik Karol Linneusz w książce swojego austorstwa o tytule Systema Naturae[1]. Linneusz wymienił pięć gatunków – Hystrix macroura Linnaeus, 1758, Hystrix brachyura Linnaeus, 1758, Hystrix cristata Linnaeus, 1758, Hystrix prehensilis Linnaeus, 1758 i Hystrix dorsata Linnaeus, 1758 – z których gatunkiem typowym jest jeżozwierz afrykański (H. cristata).
Etymologia[edytuj | edytuj kod]
- Hystrix (Histrix): gr. υστριξ ustrix ‘jeżozwierz’, być może od υς us ‘wieprz’; θριξ thrix, τριχος trikhos ‘włosy’[17].
- Acanthion: gr. ακανθιων akanthiōn ‘jeżozwierz’[18]. Gatunek typowy: Cuvier wymineił dwa gatunki – Acanthion Javanicum F. Cuvier, 1823 i Acanthion Daubentonii F. Cuvier, 1823 (= Hystrix cristata Linnaeus, 1758) – z których typem nomenklatorycznym jest Acanthion javanicum F. Cuvier, 1823.
- Acantherium: gr. ακανθα akantha ‘kolec’; θηριον thērion ‘dzike zwierzę’, od θηρ thēr, θηρος thēros ‘zwierzę’[18]. Gray podał dwa gatunki – Acanthion javanicum F. Cuvier, 1823 oraz Acanthion flemingii J.E. Gray, 1847 (nomen dubium; mieszaniec samca Hystrix javanicus i samicy Hystrix cristata, wyhodowany w Surrey Zoological Gardens[18]).
- Lamprodon: gr. λαμπρος lampros ‘błyszczący, świecący, lśniący’; οδους odous, οδοντος odontos ‘ząb’[19]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): †Lamprodon primigenius J.A. Wagner, 1848.
- Orenomys: gr. ορος oros, ορεος oreos ‘góra’; μυς mus, μυος muos ‘mysz’[20]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): †Orenomys claveris Aymard, 1855.
- Acanthochoerus: gr. ακανθα akantha ‘kolec’; χοιρος choiros ‘świnia’[18]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Acanthochoerus grotei J.E. Gray, 1866 (= Hystrix brachyura Linnaeus, 1758).
- Oedocephalus: gr. οίδέω oideō ‘puchnąć, być obrzmiałym’; -κεφαλος -kephalos ‘-głowy’, od κεφαλη kephalē ‘głowa’[21]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Acanthion cuvieri J.E. Gray, 1847 (= Hystrix cristata Linnaeus, 1758).
- Thecurus: gr. θηκη thēkē ‘skrzynia, pudło, kapsuła’[22]; ουρα oura ‘ogon’[23][10]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Thecurus sumatrae Lyon, 1907.
- Miohystrix: przedrostek mio-, od epoki miocenu[24]; rodzaj Hystrix Linnaeus, 1758 (jeżozwierz). Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): †Miohystrix parvae Kretzoi, 1951.
Podział systematyczny[edytuj | edytuj kod]
Do rodzaju należą następujące gatunki zgrupowane w trzech podrodzajach[25][16][13][12]:
- Thecurus Lyon, 1907
- Hystrix sumatrae (Lyon, 1907) – jeżozwierz sumatrzański
- Hystrix crassispinis (Günther, 1877) – jeżozwierz grubokolcy
- Hystrix pumila (Günther, 1879) – jeżozwierz palawański
- Acanthion F. Cuvier, 1823
- Hystrix brachyura Linnaeus, 1758 – jeżozwierz malajski
- Hystrix javanica (F. Cuvier, 1823) – jeżozwierz jawajski
- Hystrix Linnaeus, 1758
- Hystrix cristata Linnaeus, 1758 – jeżozwierz afrykański
- Hystrix africaeaustralis W. Peters, 1852 – jeżozwierz południowoafrykański
- Hystrix indica Kerr, 1792 – jeżozwierz indyjski
Opisano również gatunki wymarłe[26]:
- Hystrix aryanensis Şen, 2001[27] (Afganistan; miocen)
- Hystrix astasobae Bate, 1951[28] (Sudan; plejstocen)
- Hystrix brevirostra Wang Banyue & Qiu Zhanxiang, 2020[29] (Chińska Republika Ludowa; pliocen)
- Hystrix caucasica (Argyropulo, 1939)[30] (Rosja; pliocen)
- Hystrix claveris (Aymard, 1855)[6] (Francja; miocen)
- Hystrix depereti Şen, 2001[31] (Francja; pliocen)
- Hystrix gansuensis Wang Banyue & Qiu Zhanxiang, 2002[32] (Chińska Republika Ludowa; miocen)
- Hystrix kiangsenensis Wang Kungmoh, 1931[33] (Chińska Republika Ludowa; plejstocen)
- Hystrix lagrelli Lönnberg, 1924[34] (Chińska Republika Ludowa; plejstocen)
- Hystrix leakeyi Denys, 1987[35] (Tanzania; pliocen)
- Hystrix makapanensis Greenwood, 1958[36] (Południowa Afryka; pliocen–plejstocen)
- Hystrix parvae (Kretzoi, 1951)[11] (Węgry; miocen)
- Hystrix paukensis Nishioka, Zin Maung Maung Thein, Egi, Tsubamoto, Nishimura, Ito, Thaung Htike & Takai, 2011[37] (Mjanma; miocen–pliocen)
- Hystrix primigenia (J.A. Wagner, 1848)[38] (Grecja; miocen)
- Hystrix refossa P. Gervais, 1852[39] (Francja; plejstocen)
- Hystrix trofimovi Shevyreva, 1986[40] (Tadżykistan; pliocen)
- Hystrix velunensis Czernielewski, 2022[41] (Polska; pliocen)
- Hystrix zhengi Van Weers & Zheng Zhaoqun, 1999[42] (Chińska Republika Ludowa; plejstocen)
Gatunki o nieokreślonej pozycji systematycznej (nomen dubium)[26]:
- Acanthion flemingii J.E. Gray, 1847
- Acanthochoerus bartletti J.E. Gray, 1866
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b C. Linnaeus: Systema naturae per regna tria naturae: secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 10. T. 1. Holmiae: Impensis Direct. Laurentii Salvii, 1758, s. 56. (łac.).
- ↑ G. Cuvier: Tableau élémentaire de l’histoire naturelle des animaux. Paris: Baudouin, 1798, s. 130. (fr.).
- ↑ F. Cuvier. Examen des ESpèces du Genre Porc-épic, et formation des genres ou sous-genres Acânthion, Eréthizori, Sinéthère et Sphiggure. „Mémoires du Muséum d’Histoire Naturelle”. 9, s. 425, 431, 1823. (fr.).
- ↑ J.E. Gray. On the porcupines of the Older or Eastern Continent, with descriptions of some new species. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 15, s. 102, 1847. (ang.).
- ↑ J.A. Wagner. Urweltliche Säugethier-Ueberreste aus Griechenland. „Abhandlungen der Mathematisch-Physikalischen Klasse der Königlich Bayerischen Akademie der Wissenschaften”. 5 (2), s. 374, 1848. (niem.).
- ↑ a b J. Dorlhac. Notice géologique sur le cratère de Coupet et sur son gisement de gemmes et d’ossements fossiles. „Annales de la Société d’Agriculture, Sciences, Arts et Commerce du Puy”. 19, s. 507, 1855. (fr.).
- ↑ Gray 1866 ↓, s. 309.
- ↑ Gray 1866 ↓, s. 308.
- ↑ É.L. Trouessart. Synopsis systematicus et geographicus Mammalium tam viventium quam fossilium. „Bulletin de la Société d’Études scientifiques d’Angers”. 10, s. 106, 1881. (fr.).
- ↑ a b M.W. Lyon. Notes on the porcupines of the Malay Peninsula and Archipelago. „Proceedings of the United States National Museum”. 32, s. 582, 1907. (ang.).
- ↑ a b M. Kretzoi. A csákvári Hipparion-fauna. „Földtani Közlöny”. 81 (10–12), s. 389, 1951. (węg.).
- ↑ a b W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 286. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ a b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 542–544. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
- ↑ a b E. Barthelmess: Family Hystricidae (Old World Porcupines). W: D.E. Wilson, T.E. Lacher, Jr & R.A. Mittermeier: Handbook of the Mammals of the World. Cz. 6: Lagomorphs and Rodents I. Barcelona: Lynx Edicions, 2016, s. 324–329. ISBN 978-84-941892-3-4. (ang.).
- ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (red.): Hystrix. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2019-10-06].
- ↑ a b Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 349–350. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 345.
- ↑ a b c d Palmer 1904 ↓, s. 72.
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 363.
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 479.
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 471.
- ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 262.
- ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 276.
- ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 156.
- ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-10-14]. (ang.).
- ↑ a b J.S. Zijlstra, Hystrix, Hesperomys project (Version 23.8.1), DOI: 10.5281/zenodo.7654755 [dostęp 2023-10-14] (ang.).
- ↑ Ş. Şen. Rodents and insectivores from the upper Miocene of Molayan, Afghanistan. „Palaeontology”. 44 (5), s. 916, 2001. DOI: 10.1111/1475-4983.00208. (ang.).
- ↑ D.M.A. Bate: The mammals from Singa and Abu Hugar. W: A.J. Arkell, D.M.A. Bate, L.H. Wells & A.D. Lacaille (redaktorzy): The Pleistocene fauna of two Blue Nile sites. London: British Museum (Natural History), 1951, s. 1–28, seria: Fossil Mammals of Africa, nr 2. (ang.).
- ↑ B. Wang & Z. Qiu / 王伴月 & 邱占祥. New Hystrix (Hystricidae, Rodentia) from the Neogene of Linxia Basin, Gansu, China / 豪猪化石在临夏盆地的新发现. „古脊椎动物学报 / Vertebrata PalAsiatica”. 58 (3), s. 205, 2020. (ang. • chiń.).
- ↑ А.И. Аргиропуло. Остатки бобра (Amblycastor caucasicus sp. n.) из плиоцена Предкавказья. „Доклады Академии наук СССР”. 25 (7), s. 638, 1939. (ros.).
- ↑ Ş. Şen. Early Pliocene porcupine (Mammalia, Rodentia) from Perpignan, France: a new systematic study. „Geodiversitas”. 23 (2), s. 305, 2001. (ang.).
- ↑ 王伴月 & 邱占祥 / B. Wang & Z. Qiu. 甘肃临夏盆地晚中新世豪猪一新种 / A porcupine from Late Miocene of Linxia Basin, Gansu, China. „古脊椎动物学报 / Vertebrata PalAsiatica”. 40 (1), s. 24, 2002. (chiń. • ang.).
- ↑ K. Wang. Die Hohlenablagerungen und Fauna in der Drachen-Maul-Hohle von Kiangsen, Chekiang. „Contributions from the National Research Institute of Geology, Academia Sinica”. 1, s. 41-65, 1931. (niem.).
- ↑ A.I.E. Lönnberg. On a new fossil porcupine from Honan with some remarks about the development of the Hystricidae. „Palaeontologia Sinica”. Series C. 1 (3), s. 1-15, 1924. (ang.).
- ↑ Ch. Denys: Fossil rodents (other than Pedetidae) from Laetoli. W: M.D. Leakey & J.M. Harris (redaktorzy): Laetoli: a Pliocene Site in northern Tanzani. London: Oxford Science Publications, 1987, s. 118–170. ISBN 0-19-854441-3. (ang.).
- ↑ M. Greenwood. Fossil Hystricoidea from the Makapan Valley, Transvaal. Hystrix makapanensis nom. nov. for Hystrix major Greenwood. „The Annals and Magazine of Natural History”. Thirteenth series. 1 (5), s. 365, 1958. DOI: 10.1080/00222935808650962. (ang.).
- ↑ Y. Nishioka, Zin Maung Maung Thein, N. Egi, T. Tsubamoto, T.D. Nishimura, T. Ito, Thaung Htike & M. Takai. New Hystrix (Mammalia Rodentia) from the late Miocene/early Pliocene of Myanmar. „Journal of Vertebrate Paleontology”. 31 (4), s. 919, 2011. DOI: 10.1080/02724634.2011.580809. (ang.).
- ↑ J.A. Wagner. Urweltliche Säugthier-Ueberreste aus Griechenland. „Abhandlungen der Mathematisch-Physikalischen Klasse der Königlich Bayerischen Akademie der Wissenschaften”. 5 (2), s. 374, 1850. (ang.).
- ↑ P. Gervais: Zoologie et paléontologie françaises (animaux vertébrés): ou nouvelles recherches sur les animaux vivants et fossiles de la France. Paris: Arthus Bertrand, 1848–1852, s. 6. (fr.).
- ↑ Н.С. Шевырева. Новый дикобраз (Rodentia, Hystricidae) из плиоцена Таджикистана. „Труды Зоологического института РАН”. 156, s. 118–133, 1986. (ros.).
- ↑ M. Czernielewski. A new species of Hystrix (Rodentia: Hystricidae) from the Pliocene site of Węże 1 in southern Poland. „Acta Geologica Polonica”. 73 (1), s. 76, 2023. DOI: 10.24425/agp.2022.142649. (ang.).
- ↑ D.J. van Weers & Z. Zhang. Hystrix zhengi n. sp., a brachyodont Porcupine (Rodentia) from early Nihewanian stage, early Pleistocene of China. „Beaufortia”. 49 (7), s. 56, 1999. (ang.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- J.E. Gray. On the Species of Porcupines in the Gardens of the Society and in the British Museum. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1866, s. 306-311, 1866. (ang.).
- T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 1–984, 1904. (ang.).
- E.C. Jaeger: Source-book of biological names and terms. Wyd. 3 (Revised second printing). Springfield: Charles C. Thomas, 1959, s. 1–316. (ang.).