III bitwa o Artois
50°30′N 2°45′E/50,500000 2,750000| I wojna światowa, front zachodni | |||
 Mapa francusko-brytyjskiej ofensywy, 1915 | |||
| Czas |
25 września – 4 listopada 1915 | ||
|---|---|---|---|
| Miejsce |
pod Artois | ||
| Terytorium | |||
| Wynik |
niejednoznaczny | ||
| Strony konfliktu | |||
| |||
| Dowódcy | |||
| |||
| Siły | |||
| |||
| Straty | |||
| |||
Położenie na mapie Francji  | |||
| 50°30′N 2°45′E/50,500000 2,750000
| |||
III bitwa pod Artois (znana również jako ofensywa Loos–Artois) – bitwa stoczona na froncie zachodnim I wojny światowej w dniach 25 września – 4 listopada 1915 roku przez francuską 10 Armię przeciwko niemieckiej 6 Armii. Ofensywa, mająca wzmocnić efekty II bitwy w Szampanii, była ostatnią w tym roku próbą gen. Josepha Joffre’a, francuskiego dowódcy naczelnego, wykorzystania przewagi liczebnej aliantów nad Niemcami. Planowano jednoczesne ataki w Szampanii-Ardenach, mające na celu zdobycie linii kolejowej w Attigny, oraz w Artois, mające na celu przejęcie linii kolejowej przez Douai, aby zmusić Niemców do wycofania się z wybrzuszenia pod Noyon.
Tło
[edytuj | edytuj kod]Plan strategiczny Joffre’a zakładał serię ataków na froncie zachodnim, przeprowadzonych jednocześnie z włoskimi ofensywami nad rzeką Isonzo oraz atakiem Brytyjskiego Korpusu Ekspedycyjnego w pobliżu Loos-en-Gohelle. Początkowo feldmarszałek John French i gen. Douglas Haig sprzeciwiali się atakowi, ze względu na ukształtowanie terenu, brak ciężkiej artylerii, amunicji i rezerw. Dowódcy zostali jednak zignorowani przez brytyjskiego ministra wojny, lorda Kitchenera, który nakazał Frenchowi i Haigowi przeprowadzenie ofensywy[1]. W Artois 6 Armia (książę koronny Rupprecht Bawarski) stawiła czoła, w północnej części swojego odcinka aż do Bully Grenay, brytyjskiej 1 Armii (gen. Douglas Haig), a w południowej – francuskiej 10 Armii (gen. Victor d'Urbal)[2]. Francuski plan zakładał zdobycie wzgórz między Liévin a Bailleul, a następnie przełamanie pozycji wroga i pościg w kierunku Douai[3].
Preludium
[edytuj | edytuj kod]
10 Armia zgromadziła do ofensywy 17 dywizji piechoty i dwie dywizje kawalerii, wspierane przez 630 armat polowych i 420 dział ciężkich. 6 Armia liczyła około 13 dywizji. Od 19 do 13 września francuska artyleria polowa wystrzeliła 1,4 miliona pocisków, a ciężka artyleria – 250 000 pocisków w kierunku niemieckich pozycji obronnych. Przestarzałe działa De Bange kal. 90 mm zostały użyte do wystrzelenia kolejnych 63 500 pocisków[4].
Bitwa
[edytuj | edytuj kod]Ostrzał artyleryjski rozpoczął się 21 września, a 25 września 10 Armia zaatakowała dopiero o godzinie 12:25, aby upewnić się, że rozwiała się poranna mgła. XXI Korpus zaatakował ruiny wioski Souchez i farmę La Folie. XXXIII Korpus poczynił pewne postępy, ale III i XII Korpus na południu zostały odparte. Na froncie XXI Korpusu, 13 Dywizja, atakująca w pobliżu Souchez z 14 790 żołnierzami, poniosła w pierwszych dniach straty sięgające 41 proc. stanu osobowego. Po południu zaczął padać deszcz, co utrudniło pracę obserwatorów artyleryjskich, a godziny ataków zostały przesunięte na jeszcze później, co znacznie utrudniło koordynację z brytyjską 1 Armią na północnej flance[5]. Do 26 września XXXIII i XXI Korpus zdobyły Souchez, ale III i XII Korpus poczyniły niewielkie postępy na południowy wschód od Neuville-Saint-Vaast[6].
Francuzom nie udało się przełamać niemieckiej drugiej linii obrony i osiągnięcie celów operacji nie było możliwe. Joffre wysłał francuski IX Korpus, aby wspomóc brytyjskie ataki na Loos, ale ta akcja również nie przyniosła żadnych korzyści strategicznych[6]. Joffre nakazał również Fochowi oszczędzanie piechoty i amunicji, aby wzmocnić jednoczesną ofensywę w Szampanii; zużycie amunicji w Artois były tak duże, że ofensywa miała zostać ograniczona, ale bez dawania Brytyjczykom wrażenia, że zostali pozostawieni sami sobie. W bardzo deszczową pogodę 10 Armia zdobyła wzgórze Vimy, z wyjątkiem najwyższego punktu, gdzie niemieckie kontrataki odbiły teren z rąk XXXIII Korpusu. Foch przejął kontrolę nad terenem na brytyjskim prawym skrzydle, ale koordynacja ataków w tym samym dniu stała się niemożliwa. Bitwa trwała do 13 października, kończąc się wśród jesiennych deszczów, zupełnego wyczerpania wojsk i wzajemnego obarczania się aliantów winą za niepowodzenie[7].
Następstwa
[edytuj | edytuj kod]Analiza
[edytuj | edytuj kod]
Dwie francuskie ofensywy pod Artois w 1915 roku przesunęły linię frontu o zaledwie 5–6 km na froncie o długości 9 km. Po przejściu 3 km w II bitwie pod Artois w maju, Francuzi przesunęli linię frontu o kolejne 2–3 km w ofensywie wrześniowej. Fayolle doniósł, że III bitwa pod Artois zakończyła się porażką z powodu nieprzeciętych zwojów drutu kolczastego oraz siły ognia niemieckich karabinów maszynowych i artylerii. Sukces ataków piechoty zależał od zdolności własnej artylerii do zniszczenia drutu kolczastego, zdemolowania niemieckich fortyfikacji polowych i zapobieżenia ostrzałowi francuskiej piechoty przez niemiecką artylerię ogniem kontrbateryjnym; tocząca się równolegle II bitwa w Szampanii trwała do pierwszych dni listopada[4].
Straty
[edytuj | edytuj kod]Oficjalni historycy Reichsarchiv odnotowali 51 100 niemieckich strat do końca października[8]. W 2008 roku Jack Sheldon, korzystając z danych zaczerpniętych z francuskiej historii oficjalnej, odnotował 48 230 ofiar po stronie Francji, co stanowi mniej niż połowę strat Francuzów poniesionych podczas ofensywy wiosennej od kwietnia do czerwca[9]. James Edmonds, brytyjski oficjalny historyk, odnotował 61 713 brytyjskich i ok. 26 000 niemieckich ofiar w bitwie pod Loos[10]. Elizabeth Greenhalgh napisała, że spośród 48 230 francuskich ofiar 18 657 żołnierzy zginęło lub zostało uznanych za zaginionych; za tę cenę schwytano 2000 jeńców, zdobyto na wrogu 35 karabinów maszynowych, wiele moździerzy okopowych i innych elementów wyposażenia[4].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Doughty 2005 ↓, s. 57–158.
- ↑ Häften 1933 ↓, s. 25.
- ↑ La troisième Bataille D’Artois 1923 ↓, s. 341.
- ↑ a b c Greenhalgh 2014 ↓, s. 116.
- ↑ Greenhalgh 2014 ↓, s. 115.
- ↑ a b Doughty 2005 ↓, s. 195–201.
- ↑ Greenhalgh 2014 ↓, s. 115–116.
- ↑ Humphries i Maker 2010 ↓, s. 320.
- ↑ Sheldon 2008 ↓, s. 126, 128.
- ↑ Edmonds 1928 ↓, s. 392, 401.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- R. A. Doughty: Pyrrhic victory: French Strategy and Operations in the Great War. Cambridge, MA: Belknap Press, 2005. ISBN 978-0-674-01880-8. (ang.).
- J. E. Edmonds: Military Operations France and Belgium, 1915: Battles of Aubers Ridge, Festubert, and Loos. T. II. London: Macmillan, 1928, seria: History of the Great War Based on Official Documents by Direction of the Historical Section of the Committee of Imperial Defence. OCLC 58962526. (ang.).
- Elizabeth Greenhalgh: The French Army and the Imię World War. Cambridge: Cambridge University Press, 2014. ISBN 978-1-107-60568-8. (ang.).
- M. O. Humphries, J. Maker: Germany's Western Front, 1915: Translations from the German Official History of the Great War. T. II. Waterloo Ont.: Wilfrid Laurier University Press, 2010. ISBN 978-1-55458-259-4. (ang.).
- J. Sheldon: The German Army on Vimy Ridge 1914–1917. Barnsley: Pen & Sword, 2008. ISBN 978-1-84415-680-1. (ang.).
- Deuxiéme Partie. Les opérations du Printempts de 1915. La troisième Bataille D’Artois. T. III. Paris: Imprimerie nationale, 1923, seria: Les armées françaises dans la Grande guerre. (fr.).
- Die Operationen des Jahres 1915 Teil 3 Die Ereignisse im Westen und auf dem Balkan vom Sommer bis zum Jahresschluß. Hans von Häften (red.). Wyd. online scan [2012]. T. IX. Berlin: Mittler & Sohn, 1933, seria: Der Weltkrieg 1914 bis 1918. OCLC 257129388. (niem.).