I bitwa pod Małogoszczem

Bitwa pod Małogoszczem
— powstanie styczniowe —
bitwa pod Małogoszczem
Czas	24 lutego 1863
Miejsce	w pobliżu Małogoszcza
Terytorium	Królestwo Kongresowe
Wynik	zwycięstwo Rosjan
Strony konfliktu
powstańcy styczniowi Imperium Rosyjskie
Dowódcy
gen. Marian Langiewicz płk. Włodzimierz Dobrowolski ppłk.Ksawery Czengiery mjr. Gołubow
Siły
2600 powstańców ponad 2000
Straty
300 zabitych, 500 rannych, cały tabor i 2 działa Wg danych rosyjskich: 6 rannych
Położenie na mapie Guberni Królestwa Polskiego (1904) miejsce bitwy
50°49′N 20°17′E

Powstanie styczniowe

1863 r.: Ciołków (22 I) – Szydłowiec (23 I) – Lubartów (23 I) – Kurów (24 I) – Michałowice (1?2 II) – Mokobody (3 II) – Wąchock (I) (3 II) – Węgrów (3 II) – Rawa (4 II) – Szyce (I) (4 II) – Maczki (5 II) – Sosnowiec (6-7 II) – Siemiatycze (6-7 II) – Słupcza (8 II) – Święty Krzyż (12 II) – Iwanowice (12−13 II) – Miechów (17 II) – Staszów (17 II) – Krzywosądz (19 II) – Żarnowiec (20 II) – Nowa Wieś (I) (21 II) – Dobra (24 II) – Małogoszcz (I) (24 II) – Panki (26 II) – Mrzygłód (1 III) – Dobrosłowo (2 III) – Mieczownica (2 III) – Pieskowa Skała (4 III) – Skała (5 III) – Szczepanowice (13 III) – Chroberz (17 III) – Grochowiska (18 III) – Potok (20 III) – Igołomia (I) (21 III) – Krasnobród (24 III) – Radoszewice i Kiełczygłów (27 III) – Białaszewo (31 III) – Praszka (11 IV) – Buda Zaborowska (14 IV) – Borowe Młyny (16 IV) – Jastrzębna (19 IV) – Ginietyny (21 IV) – Golczowice (22 IV) – Wąsosz (23 IV) – Jaworznik (24 IV) – Józefów (24 IV) – Nowa Wieś (II) (26 IV) – Brdów (29 IV) – Pyzdry (29 IV) – Kobylanka (1-6 V) – Igołomia (II) (1-6 V) – Pobiednik Mały (4 V) – Podlesie (4 V) – Stok (4-5 V) – Krzykawka (5 V) – Pińczów (5 V) – Szyce (II) (7 V) – Birże (7-9 V) – Ignacewo (I) (8 V) – Huta Krzeszowska (11 V) – Kietlanka (13 V) – Miropol (16-17 V) – Horki (17-25 V) – Kadysz (21 V) – Łososin (24 V) – Soolew (24 V) – Koniecpol (25 V) – Salicha (26 V) – Chruślina (I) (30 V) – Nagoszewo (2-3 VI) – Miłowidy (3 VI) – Ignacewo (II) (8 VI) – Lututów (15 VI) – Góry (18 VI) – Komorów (20 VI) – Gruszki (28 VI) – Słomniki (3 VII) – Piotrkowice (4 VII) – Janów (6 VII) – Złoty Potok (8?9 VII) – Świerże (9 VII) – Ossa (10 VII) – Kostangalia (15 VII) – Rudniki (27 VII) – Kozi Rynek (29 VII) – Częstoborowice (27 VII) – Chruślina (II) (4 VIII) – Depułtycze (5 VIII) – Żyrzyn (8 VIII) – Imbramowice i Glanów (15 VIII) – Złoczew (20 VIII) – Fajsławice (24 VIII) – Żelazna (25 VIII) – Sędziejowice (26 VIII) – Kruszyna (29 VIII) – Biłgoraj (2 IX) – Panasówka (3 IX) – Strzelcowizna (3 IX) – Batorz (6 IX) – Małogoszcz (II) (16IX) – Czarnca (24 IX) – Nowy Staw (25 IX) – Skieblewo (25 IX) – Mełchów (30 IX) – Wiewiec (6 X) – Stawy (9 X) – Rybnica (20 X) – Jurkowce (21 X) – Łążek (22 X) – Świdno (29 X) – Strojnów (4 XI) – Rossosz (17 XI) – Opatów (I) (25 XI) – Brody (2 XII) – Sprowa (4 XII) – Mierzwin (5 XII) – Huta Szczeceńska (9 XII) – Motkowice (12 XII) – Janik (16 XII) – Kock (25 XII) 1864 r.: Iłża (17 I) – Lipa (15 II) – Opatów (II) (21 II) – Wąchock (II) (15 III) – Belbin (28 IV) – Żeleźnica (30 IV)

Bitwa pod Małogoszczem – jedna z największych bitew powstania styczniowego, stoczona 24 lutego 1863 roku.

Dzieje powstańca rannego w bitwie stały się tematem opowiadania Stefana Żeromskiego Wierna Rzeka (nazwa pochodzi od przepływającej nieopodal rzeki Łosośna, która oczyściła rany powstańca).

Przebieg bitwy

Generał Marian Langiewicz, będący dowódcą województwa sandomierskiego, przeprowadził w Górach Świętokrzyskich udaną koncentrację sił mających iść na Warszawę. W klasztorze w Wąchocku zgromadził 1400 ludzi, formując z nich oddziały jazdy, piechoty i służb. Założył tam kancelarię sztabową, ambulans, drukarnię i fabryczkę broni.

Rosjanie rozpoczęli za nim pościg, uderzając w kilku miejscach jednocześnie. 11 lutego pobił Rosjan w bitwie pod Słupią, zdobywając 1000 karabinów i 8 dział. Jego siły stale rosły. W Małogoszczu Langiewicz połączył swoje siły z idącym z Mazowsza oddziałem Antoniego Jeziorańskiego. Miał już teraz 2600 żołnierzy.

Dowódcy rosyjscy postanowili 24 lutego zaatakować Langiewicza z kilku stron naraz. Ksawery Czengiery miał uderzyć na Polaków od północy, Włodzimierz Dobrowolski od południowego wschodu, a Gołubow od południa. Pierwszy około godziny 10 zaatakował siły Langiewicza Dobrowolski, który prowadził oddział w sile 3 kompanii piechoty, szwadronu dragonów i 6 dział o dalekim zasięgu. Langiewicz skierował przeciw siłom Dobrowolskiego batalion Grudzińskiego i jednocześnie skierował batalion Czachowskiego, by ten oskrzydlił Rosjan. Jednak w tym momencie około godziny 11 uderzyła na Małogoszcz grupa Gołubowa i po zażartej, dwugodzinnej walce, zdobyła miasto. W tej sytuacji Langiewicz nakazał odwrót, który osłaniał kontratakami jazdy. Gdy w końcu przybyła grupa Czangierego, jej atak wywołał panikę w polskich wojskach, opanowaną jednak przez Langiewicza. Wojska polskie zdołały wycofać się do Bolmina, poniosły jednak ciężkie straty: 300 zabitych, 500 rannych, cały tabor i 2 działa. Do tak dużych strat wśród sił Langiewicza doszło w znacznej mierze z powodu ognia sześciu ciężkich dział rosyjskich. Tylko przytomność umysłu Langiewicza i kontrataki kawalerii zapobiegły masakrze polskiej grupy.

Legenda małogoska

Ludzie z Małogoszcza powiadają, że, co roku 24 lutego, o zmierzchu, gdy w dolinie Wiernej Rzeki nisko snują się opary, można zobaczyć wyłaniające się z nich sylwetki rannych powstańców, idących od strony Bolmina.

Upamiętnienie

Walki powstańców pod Małogoszczem zostały po 1990 r. upamiętnione na jednej z tablic na Grobie Nieznanego Żołnierza w Warszawie napisem "MAŁOGOSZCZ 24 II 1863"

Zobacz też

• II bitwa pod Małogoszczem
• bitwa pod Żyrzynem

Literatura

• Mała Encyklopedia Wojskowa, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1967, Wydanie I, Tom 2

Linki zewnętrzne

• Bitwa pod Małogoszczem