Ibis olbrzymi

Ibis olbrzymi
	Pseudibis gigantea
	(Oustalet, 1877)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	pelikanowe
Podrząd	ibisowce
Rodzina	ibisy
Rodzaj	Pseudibis
Gatunek	ibis olbrzymi
Synonimy
	Ibis gigantea Oustalet, 1877; Thaumatibis gigantea (Oustalet, 1877);
	Ibis gigantea Oustalet, 1877; Thaumatibis gigantea (Oustalet, 1877);
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; krytycznie zagrożony
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Ibis olbrzymi^[3] (Pseudibis gigantea) – gatunek dużego ptaka z rodziny ibisów (Threskiornithidae). Występuje w północnej Kambodży i skrajnie południowym Laosie. Dawniej zasięg obejmował Indochiny, współcześnie znacznie ograniczony. Gatunek krytycznie zagrożony wyginięciem.

Taksonomia

Po raz pierwszy gatunek opisał Émile Oustalet w 1877. Holotyp pochodził z Sambor u wybrzeża Mekongu w Kambodży^[4]. Autor nadał nowemu gatunkowi nazwę Ibis gigantea^[5]. Obecnie (2021) Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny umieszcza ibisa olbrzymiego w rodzaju Pseudibis^[6]. Nie wyróżnia podgatunków, podobne jak autorzy HBW. Gatunek bywa umieszczany w monotypowym rodzaju Thaumatibis (Elliot, 1877). Taką klasyfikację zastosowano na przykład w HBW^[7], Storks, Ibises and Spoonbills of the World (1992)^[8]. Gatunek jest również klasyfikowany przez IUCN pod tą nazwą^[2].

Morfologia

Długość ciała wynosi 102–106 cm; masa ciała jednego zbadanego samca: 3515 g^[7]. Samice są przeciętnie nieznacznie mniejsze w wymiarach ciała, nie różnią się upierzeniem. Podstawową barwą w upierzeniu jest brąz i jego odcienie. Niższą część szyi pokrywają zielonawobrązowe pióra o szarych krawędziach. Grzbiet ciemnobrązowy, zielono opalizujący. Barkówki ciemnobrązowe. Lotki I rzędu ciemnobrązowe (czarniawe), zaś lotki II rzędu ciemnozielone, podobnie jak pokrywy skrzydłowe. Końcówki złożonych skrzydeł sięgają końcówki ogona. Głowa i górna część szyi nagie, pokryte czarną skórą, z tyłu szyi ułożoną na wzór pasów. Głowę wyróżnia duży rozmiar i niemal kwadratowy kształt. Dziób brązowy, również o nieco kukurydzianym zabarwieniu lub jasnobrązowy. Nogi mają barwę od czerwonej po fioletową, opisywane również jasne słomkowobrązowe^[8].

Zasięg występowania

Współcześnie zasięg ograniczony jest do północnej Kambodży i skrajnie południowego Laosu (ponownie odkryty w 1993^[9]). W 2003 doniesiono o ponownym odkryciu w Wietnamie. W Tajlandii wymarły^[7]. Zasięg jest znacznie ograniczony, dawniej ibisy olbrzymie były bardziej rozpowszechnione w Indochinach. Zamieszkiwały południowo-wschodnią i położoną na półwyspie część Tajlandii, centralny i południowy Laos, Kambodżę i południowy Wietnam^[4].

Ekologia i zachowanie

Środowiskiem życia ibisów olbrzymich są położone na nizinach jeziora, bagna, sezonowo zalewane mokradła i pola ryżowe^[7]. Pojawiają się również w świetlistych nizinnych lasach, głównie z drzewami zrzucającymi liście i dwuskrzydlcowatymi. Wydają się polegać na miękkim błocie powstającym wokół sezonowych zbiorników. Przebywają samotnie, w parach lub niewielkich grupach. Żywią się różnorodnymi bezkręgowcami, skorupiakami, węgorzami, małymi płazami bezogonowymi i gadami^[10]. Są dość skrytymi ptakami. Na początku lat 90. XX wieku o zwyczajach, w tym lęgowym, ibisów olbrzymich nie wiedziano niemal nic^[8].

Lęgi

Lęgi ibisa olbrzymiego poznano dopiero niedawno^[8]. W 2001 jedyną dostępną informacją była ta pochodząca od mieszkańca wsi Dong Khanthung (Prowincja Champasak, Laos), który wspominał spłoszenie dorosłego ptaka z gniazda w czerwcu 1997. Gniazdo prawdopodobnie zawierało dwa lub trzy młode i mieściło się na drzewie o wysokości 10–15 m^[4]. Kolejne informacje o lęgach pozyskano w 2008, 2009 i 2015. Ibisy olbrzymie gniazdują na drzewach, preferują duże dwuskrzydla (Dipterocarpus)^[9]; 90% wybieranych drzew należy do pospolitych gatunków dwuskrzydlcowatych^[10]. Przeważnie wybierają miejsca oddalone od ludzkich siedlisk o co najmniej 4 km^[9]. Zniesienie prawdopodobnie niemal zawsze liczy 2 jaja. Okres inkubacji podczas jednego badania ustalono na 32 ± 1,16 dni, a czas od wyklucia do opierzenia młodych – na 70 ± 4,64 dni^[11].

Status i zagrożenia

IUCN uznaje ibisa olbrzymiego za gatunek krytycznie zagrożony wyginięciem nieprzerwanie od 1988 (stan w 2021). W 2014 liczebność populacji szacowano na 194 dorosłe osobniki^[2]. BirdLife International uznaje trend liczebności populacji za spadkowy^[10]. W drugiej połowie XX wieku rozpoczął się intensywny spadek liczebności^[12]. Po obserwacjach w latach 60. XX wieku przedstawicieli gatunku nie obserwowano i obawiano się o wymarcie, co zmieniło dopiero ponowne odkrycie w Laosie w 1993^[9]. Liczebność ibisów olbrzymich zaczęła maleć wskutek odłowu i zbierania jaj, osuszania bagien pod tereny rolnicze (w tym plantacje, między innymi manioku i teczyny) oraz wycinki. W 2015 za największe ówcześnie zagrożenie uznano przekształcanie środowiska na dużą skalę wskutek działalności ekonomicznej^[10].

Przypisy

↑ Pseudibis gigantea, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b ^c BirdLife International, Thaumatibis gigantea, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2018, wersja 2021-1 [dostęp 2021-07-20] (ang.).
↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Threskiornithidae Poche, 1904 - ibisy - Ibises (Wersja: 2019-10-12). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-07-20].
↑ ^a ^b ^c N.J.N.J. Collar N.J.N.J. i inni, Threatened Birds of Asia:The BirdLife International Red Data Book [online], BirdLife International, 2001, s. 307–314 [dostęp 2019-08-08] [zarchiwizowane z adresu 2019-08-08] .
↑ Émile Oustalet. Sur une nouvelle espèce d'Ibis (Ibis gigantea). „Bulletin de la Société philomathique de Paris”. ser.7, t.1, s. 25–27, 1877. (fr.).
↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v11.2). [dostęp 2021-07-20]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d Matheu, E., del Hoyo, J., Kirwan, G.M., Garcia, E.F.J. & Sharpe, C.J.: Giant Ibis (Thaumatibis gigantea). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (red.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2016. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-07-30)].
↑ ^a ^b ^c ^d James A. Hancock & James A. Kushan: Storks, Ibises and Spoonbills of the World. Princeton University Press, 1992, s. 245–247, 321. ISBN 978-0-12-322730-0.
↑ ^a ^b ^c ^d O.O. Keo O.O., Ecology and conservation of the Giant Ibis ''Thaumatibis gigantea in Cambodia'', „BirdingASIA”, 9, 2008, s. 100–106 [zarchiwizowane z adresu 2017-08-10] .
↑ ^a ^b ^c ^d Giant Ibis Thaumatibis gigantea. BirdLife Internatonal. [dostęp 2019-08-08].
↑ O.O. Keo O.O., N.J.N.J. Collar N.J.N.J., W.J.W.J. Sutherland W.J.W.J., Nest protectors provide a cost-effective means of increasing breeding success in Giant Ibis ''Thaumatibis gigantea'', „Bird Conservation International”, 19 (1), 2009, s. 77–82 [zarchiwizowane z adresu 2019-08-11] .
↑ Thewlis, R., & Timmins, R.. The rediscovery of Giant Ibis Pseudibis gigantea with a review of previous records. „Bird Conservation International”. 6 (4), s. 317–324, 1996. DOI: 10.1017/S0959270900001799.

Linki zewnętrzne

Zdjęcia, nagranie głosu i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).

[itis-1] Pseudibis gigantea, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[iucn-2] BirdLife International, Thaumatibis gigantea, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2018, wersja 2021-1 [dostęp 2021-07-20] (ang.).

[mk-3] Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Threskiornithidae Poche, 1904 - ibisy - Ibises (Wersja: 2019-10-12). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-07-20].

[blpdf-4] N.J.N.J. Collar N.J.N.J. i inni, Threatened Birds of Asia:The BirdLife International Red Data Book [online], BirdLife International, 2001, s. 307–314 [dostęp 2019-08-08] [zarchiwizowane z adresu 2019-08-08] .

[oryg-5] Émile Oustalet. Sur une nouvelle espèce d'Ibis (Ibis gigantea). „Bulletin de la Société philomathique de Paris”. ser.7, t.1, s. 25–27, 1877. (fr.).

[ioc-6] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v11.2). [dostęp 2021-07-20]. (ang.).

[hbwa-7] Matheu, E., del Hoyo, J., Kirwan, G.M., Garcia, E.F.J. & Sharpe, C.J.: Giant Ibis (Thaumatibis gigantea). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (red.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2016. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-07-30)].

[pdf-8] James A. Hancock & James A. Kushan: Storks, Ibises and Spoonbills of the World. Princeton University Press, 1992, s. 245–247, 321. ISBN 978-0-12-322730-0.

[keo-9] O.O. Keo O.O., Ecology and conservation of the Giant Ibis ''Thaumatibis gigantea in Cambodia'', „BirdingASIA”, 9, 2008, s. 100–106 [zarchiwizowane z adresu 2017-08-10] .

[birdlife-10] Giant Ibis Thaumatibis gigantea. BirdLife Internatonal. [dostęp 2019-08-08].

[keo2-11] O.O. Keo O.O., N.J.N.J. Collar N.J.N.J., W.J.W.J. Sutherland W.J.W.J., Nest protectors provide a cost-effective means of increasing breeding success in Giant Ibis ''Thaumatibis gigantea'', „Bird Conservation International”, 19 (1), 2009, s. 77–82 [zarchiwizowane z adresu 2019-08-11] .

[red-12] Thewlis, R., & Timmins, R.. The rediscovery of Giant Ibis Pseudibis gigantea with a review of previous records. „Bird Conservation International”. 6 (4), s. 317–324, 1996. DOI: 10.1017/S0959270900001799.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]