Idiolekt
Idiolekt (gr. ἴδιος idios „własny, swoisty” + λέξις leksis „mowa”), język osobniczy[1][2] – forma mowy charakterystyczna dla danego użytkownika języka w danym okresie jego rozwoju, stanowiąca odzwierciedlenie wpływów wywartych przez otoczenie w procesie przyswajania języka[3]. Różnice dotyczą w mniejszym stopniu systemu gramatycznego, w większym cech leksykalnych i fonetycznych[4]. Mowa jednostkowa kształtuje się pod wpływem przynależności użytkownika do grupy społecznej, tradycji rodzinnych, wykształcenia, osobistego gustu stylistycznego. Każdy użytkownik języka posługuje się własnym idiolektem. Idiolekt może być nieświadomy, bądź też efektem celowych zabiegów językowych mówiącego, np. w celu zdystansowania się od otoczenia[5]. Na idiolekt mogą się składać zarówno środki znane biernie, jak i używane aktywnie[6].
Język osobniczy odgrywa ważną rolę w dialektologii, która często uznaje idiolekty poszczególnych użytkowników za punkt wyjścia do opisu jakiejś gwary. Od badania własnego idiolektu rozpoczynają badania ojczystego języka zwolennicy gramatyki generatywnej[7]. Niektórzy badacze pojmują język jako zespół idiolektów, nie zaś jako właściwy byt[8].
Analiza idiolektów jest centralną metodą językoznawstwa kryminalistycznego. Badania właściwości językowych tekstów pozwalają ograniczyć w pewnych przypadkach krąg podejrzanych, umożliwiając np. określenie autorstwa listów z pogróżkami[9][10].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ j [w:] Słownik słów kluczowych językoznawstwa slawistycznego [online], Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk [dostęp 2018-11-02].
- ↑ idiolekt [w:] Dobryslownik.pl — słownik języka polskiego i poradnia językowa [online], dobryslownik.pl [dostęp 2018-11-02].
- ↑ * Marie Krčmová, IDIOLEKT [w:] Petr Karlík, Marek Nekula, Jana Pleskalová (red.), Nový encyklopedický slovník češtiny, 2017 (cz.).
- ↑ Kazimierz Polański (red.), Encyklopedia językoznawstwa ogólnego, Wrocław: Ossolineum, 1999, s. 243, ISBN 83-04-04445-5.
- ↑ Har alla svenskar en egen personlig dialekt? [w:] Institutet för språk och folkminnen [online] [dostęp 2017-12-13] (szw.).
- ↑ Mistrík 1993 ↓, s. 186.
- ↑ Polański 1999 ↓, s. 243.
- ↑ Ғабдолла Қалиев, Тіл білімі терминдерінің түсіндірме сөздігі, Ałmaty: Сөздік-Словарь, 2005, s. 137–138, ISBN 9965-409-88-9 (kaz.).
- ↑ Sandra Hansen: Als Sprachwissenschaftler auf Verbrecherjagd. Die forensische Linguistik beim Bundeskriminalamt. scienzz-magazin. 15. August 2006. (niem.)
- ↑ McMenamin, Gerald R. & Dongdoo Choi (2002) Forensic Linguistics: Advances in Forensic Stylistics. London: CRC Press. (ang.)
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Jozef Mistrík, Encyklopédia jazykovedy, wyd. 1, Bratysława: Obzor, 1993, ISBN 80-215-0250-9, OCLC 29200758 (słow.).
- Словарь социолингвистических терминов, Moskwa: Российская академия наук. Институт языкознания. Российская академия лингвистических наук, 2006 (ros.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Alex Barber, Eduardo Garcia Ramirez, Idiolects [w:] Stanford Encyclopedia of Philosophy [online], CSLI, Stanford University, 1 marca 2017, ISSN 1095-5054 [dostęp 2018-01-02] (ang.).
