Imre Holló
Imre Holló – węgierski Żyd, dentysta[1], więzień hitlerowskich obozów koncentracyjnych, autor rysunków dokumentujących życie w obozie AL Riese Dörnhau.
Pochodził z Sátoraljaújhely. W maju 1944[1] trafił do budapeszteńskiego getta, a następnie do obozu koncentracyjnego Auschwitz[2]. Prawdopodobnie 6 czerwca 1944 został przywieziony do obozu AL Riese Dörnhau w Górach Sowich w zabudowaniach fabryki dywanów w Dörnhau (dziś wieś Kolce k. Głuszycy), stanowiącego filię obozu koncentracyjnego Gross-Rosen. Ryzykując życiem, szkicował po kryjomu rysunki przedstawiające warunki życia w obozie, niewolnicze prace więźniów, apele, sceny znęcania się strażników nad więźniami, bicia i egzekucji. Grafiki prezentują też sceny z getta, transportu z Budapesztu i z obozu Auschwitz, odtworzone z pamięci. Holló wykonywał rysunki czarnym i niebieskim atramentem (niektóre kolorował) na znalezionych kawałkach tektury z prospektów reklamowych, w czasie wieczornych przerw na posiłek, niekiedy z pomocą współwięźniów. Grafiki ukrywał w siennikach łóżek, w miejscu, gdzie przebywali więźniowie chorzy na tyfus, i które Niemcy omijali w obawie przed chorobą[2]. Rysunki są dokumentem Zagłady realizowanej przez nazistowskie Niemcy.
Holló przeżył wojnę i w latach 50. przekazał 49 rysunków Węgierskiemu Muzeum Narodowemu w Budapeszcie.
Podczas kręcenia filmu dokumentalnego Powiernik jego autorzy, dziennikarze i dokumentaliści Mateusz Kudła i Łukasz Kazek odnaleźli Lajosa Erdélyiego, jednego z ostatnich żyjących byłych więźniów obozu w Górach Sowich, również utrwalonego na grafikach Imre Holló. Dzięki Erdélyiemu zidentyfikowano niektóre osoby przedstawione na rysunkach – ofiary i oprawców. Życzeniem Edrelyiego było prezentowanie rysunków Holló w miejscu, w którym powstały[3]. Otrzymano zgodę dyrekcji budapeszteńskiego muzeum na prezentację ich kopii w Polsce. Od 28 grudnia 2018 reprodukcje grafik stanowią część ekspozycji poświęconej niewolniczej pracy więźniów i są prezentowane w Sztolniach Walimskich, stanowiących część kompleksu Riese[2][4][5].
Rysunki Imre Holló są też w kolekcji United States Holocaust Memorial Museum w Waszyngtonie, w zbiorze przekazanym przez Erdélyiego[6].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Lágernapló képekben – Holló Imre emlékkiállítás – Holokauszt Emlékközpont [online] [dostęp 2022-09-16] (węg.).
- ↑ a b c Grafiki Imre Hollo dokumentujące zagładę, w Sztolniach Walimskich [online], Archiwum Historii Mówionej Ziemi Wałbrzyskiej [dostęp 2022-09-16] (pol.).
- ↑ One man’s quest to uncover the human stories behind hidden WWII treasures [online], www.thefirstnews.com [dostęp 2022-09-17] (ang.).
- ↑ Grafiki Imre Holló w Sztolniach Walimskich [online], Sztolnie Walimskie, 10 stycznia 2019 [dostęp 2022-09-16] (pol.).
- ↑ Grafiki dokumentujące zagładę, w Sztolniach Walimskich [ZDJĘCIA] [online], Wałbrzych Nasze Miasto, 28 grudnia 2018 [dostęp 2022-09-16] (pol.).
- ↑ Lajos Erdélyi papers - Collections Search - United States Holocaust Memorial Museum [online], collections.ushmm.org [dostęp 2022-09-16].