Inflacja
Inflacja (łac. inflatio – ‘nadęcie’)[1] – proces wzrostu przeciętnego poziomu cen w gospodarce[2]. Skutkiem tego procesu jest spadek siły nabywczej pieniądza krajowego.
Zjawiskiem przeciwnym do inflacji jest deflacja.
Spis treści
Przyczyny inflacji[edytuj | edytuj kod]
- nadmierne zwiększanie podaży pieniądza poprzez jego emisję przez bank centralny lub kreację w bankach komercyjnych[a]
- niespodziewany i gwałtowny wzrost kosztów produkcyjnych (np. surowców energetycznych), który prowadzi do ograniczenia zagregowanej podaży
- wzrost zagregowanego popytu w gospodarce
- niezrównoważony budżet państwa (wydatki z budżetu przewyższają wpływy)
- przeinwestowanie gospodarki (nadmierne rozwinięcie procesu inwestycyjnego finansowanego przez państwo)
- wadliwa struktura gospodarki
- import inflacji (wraz ze wzrostem cen artykułów importowanych przez dany kraj następuje wzrost kosztów produkcji, a co za tym idzie wzrost cen)
Skutki inflacji[edytuj | edytuj kod]
Negatywne skutki inflacji to:
- redystrybucja siły nabywczej na korzyść emitującego pieniądz (zwykle rządu bądź podległej mu organizacji) kosztem reszty użytkowników (dlatego inflacja bywa nazywana „ukrytym podatkiem”[3])
- realny spadek wartości zobowiązań i wierzytelności, które nie podlegają waloryzacji. W szczególności skutkiem inflacji jest względne zmniejszenie się dochodów osób, których nominalne dochody są stałe – te niekorzystne konsekwencje inflacji można zmniejszyć, dokonując odpowiednio często waloryzacji zobowiązań.
- tak zwane koszty zdartych (lub zdzieranych) zelówek, wynikające z tego, że przy wysokiej inflacji ludzie dążą do utrzymywania mniejszych zasobów gotówki, co związane jest z koniecznością dojazdu do banku lub bankomatu
- tak zwane koszty zmiany karty dań, powodowane tym, że przy wysokiej inflacji firmy częściej muszą dostosowywać swoje ceny, co wiąże się z dodatkowymi kosztami (restauracje muszą częściej wymieniać karty dań).
Inne skutki inflacji
- Ponieważ siła nabywcza pieniądza maleje, konsumenci chcą się go pozbyć, zakupując dobra, których wartość nie maleje. Tym samym napędzają te sektory gospodarki, które produkują dobra trwałe.
- Powyższy skutek wywołuje wzrost (niekoniecznie równomierny) cen innych towarów. Jeżeli wzrasta cena benzyny (także wskutek nakładania podatków, w tym akcyzy), rosną koszty transportu i ceny wszystkich towarów, które są transportowane. Tym samym wzrost ceny benzyny może spowodować wzrost cen chleba.
Rodzaje inflacji[edytuj | edytuj kod]
Według kryterium tempa:
- deflacja – ujemna inflacja
- pełzająca – nie przekracza 5% rocznie
- Inflacja umiarkowana (krocząca) – oscyluje w granicach 5–10% rocznie
- galopująca – roczny wzrost cen według stopy dwu- albo trzycyfrowej, od 20% w górę
- hiperinflacja – miesięczny wzrost cen przekracza 150%[4]
Według kryterium przyczyny:
Według kryterium przejawiania się oraz skutków:
Według kryterium całokształtu stosunków ekonomicznych w kraju:
Według kryterium zależności od innych kategorii makroekonomicznych:
Według kryterium czynnika czasu:
Wielkie kryzysy inflacyjne[edytuj | edytuj kod]
- W Polsce w ciągu pięciu lat cena dolara wzrosła z 9 marek polskich w 1918 roku do około 6,4 miliona.
- W tym samym okresie w Rzeszy Niemieckiej wartość marki niemieckiej w stosunku do dolara zmalała z około 4,20 marek do 4,2 biliona marek za dolara (cena znaczka pocztowego w listopadzie 1923 roku wynosiła 500 miliardów marek).
- W czasie kryzysu ekonomicznego na Węgrzech w 1946 roku miesięczna skala inflacji wynosiła 41,9 biliarda procent (odpowiadało to podwajaniu się wysokości cen co 15 godzin). U szczytu inflacji jeden znaczek pocztowy kosztował 20 kwadrylionów (2 z 25 zerami) pengő. Podczas wprowadzania forintów w sierpniu 1946 przelicznik z pengö wynosił 1 do 400 kwadryliardów (400 tysięcy kwadrylionów, 4 i 29 zera) pengő.
- W latach 1988–1989 wzrosła gwałtownie inflacja w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, sięgając 50% miesięcznie.
- W połowie roku 2008 bank centralny Zimbabwe podał, że roczna stopa inflacji w tym kraju wynosi 2,2 miliona procent, tym samym była najwyższa na świecie. Miejscowi ekonomiści (niepowiązani z tym bankiem) sądzili jednak, że inflacja w kraju wynosiła nawet 7 milionów procent. Według danych z 9 października 2008 inflacja średnioroczna w lipcu podskoczyła do 231 mln procent, podczas gdy w czerwcu wynosiła 11,2 mln procent[5]. W swojej kulminacji (w połowie listopada 2008 roku, gdy porzucono walutę lokalną i zalegalizowano obrót walutami państw ościennych) tempo inflacji przekraczało 50 mld procent miesięcznie[6].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Bank centralny może wpływać na działalność kredytową banków komercyjnych, sterując popytem na pieniądz i jego podażą, poprzez:
- prowadzenie operacji otwartego rynku
- ustalanie stóp procentowych, które będą obowiązywały przy zadłużaniu się banków komercyjnych w banku centralnym (np. stopa redyskontowa)
- regulację poziomu rezerw obowiązkowych (tzn. środków w postaci gotówki lub innych płynnych papierów wartościowych zdeponowanych w banku centralnym).
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Słownik Wyrazów Obcych.
- ↑ Marek Belka: XVI. W: Elementarne zagadnienia ekonomii. Roman Milewski (redaktor naukowy). Wyd. II. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 414 i n. ISBN 83-01-14437-8.
- ↑ Henry Hazlitt: Inflacja. Wróg publiczny nr 1. Warszawa, Fijorr Publishing Company 2007. str. 3–4.
- ↑ Stanisław Owsiak: Podstawy nauki finansów. Warszawa, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne 2002. Str. 194–95.
- ↑ W Zimbabwe lipcowa stopa inflacji 231 mln proc.
- ↑ Zimbabwe pokonało hiperinflację i będzie mieć prawdziwy bank centralny.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- George Reisman: Capitalism: A Treatise on Economics. (Ottawa: Jameson Books, 1990), 503–506 & Chapter 19, ISBN 0-915463-73-3.
- Mishkin, Frederic S.: The Economics of Money, Banking, and Financial Markets. New York, Harper Collins, 1995.
- Baumol, William J., Alan S. Blinder: Macroeconomics: Principles and Policy. Tenth edition. Thomson South-Western, 2006, ISBN 0-324-22114-2.
