Instytut Historyczny Uniwersytetu Warszawskiego

Gmach Pomuzealny w kampusie głównym UW przy Krakowskim Przedmieściu, siedziba Instytutu

Sala Kolumnowa w Gmachu Pomuzealnym

Instytut Historyczny Uniwersytetu Warszawskiego – placówka naukowa powołana do życia w roku 1930. Wchodzi w skład Wydziału Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego.

Władze

Dyrektor: dr hab. Łukasz Niesiołowski-Spano

Zastępca Dyrektora ds. ogólnych: dr hab. Aleksander Wolicki

Zastępca Dyrektora ds. studenckich: dr hab. Marek Pawełczak

Kierownik Studiów zaocznych i podyplomowych: dr hab. Aneta Pieniądz

Pełnomocnik Dyrektora IH ds. kontaktów zagranicznych i popularyzacji nauki: dr Dobrochna Kałwa

Pełnomocnik Dyrektora IH ds. informatyzacji i projektów cyfrowych: Dominik Purchała

Sekretarz Dyrekcji: dr Katarzyna Wagner

Koordynator ds. mobilności (w tym programu LLP Erasmus): dr Igor Chabrowski

Przewodniczący Rady Naukowej: dr hab. Jarosław Czubaty, prof. UW

Pracownicy

W Instytucie Historycznym UW pracuje 14 wykładowców z tytułem profesora, 9 profesorów UW, 31 adiunktów ze stopniem doktora habilitowanego, 13 doktorów, 8 pracowników naukowych (zatrudnionych przy realizacji grantów NCN) oraz dwóch lektorów. W IH badania prowadzi ponad 40 doktorantów. Z IH związanych jest nadal wielu emerytowanych profesorów, którzy nadal prowadzą tu swe seminaria (m.in. Henryk Samsonowicz, Karol Modzelewski)

Struktura

• Zakład Historii Starożytnej

W 1922 roku powstała Katedra Historii Starożytnej, której kierownictwo powierzono prof. Tadeuszowi Wałkowi-Czerneckiemu. Po wojnie pracę nad odbudową życia naukowego Instytutu Historycznego podjęła prof. Iza Bieżuńska-Małowist, która od września 1947 r. została zatrudniona w Instytucie jako starszy asystent. W 1952 r. objęła ona stanowisko kierownika Katedry, a od 1969 r. - Zakładu Historii Starożytnej, które zajmowała do chwili przejścia na emeryturę w 1987 roku. Następnie kierownikiem Zakładu Historii Starożytnej została prof. Ewa Wipszycka-Bravo. W latach 1996-2008 stanowisko to piastował prof. Włodzimierz Lengauer. Od 2009 r. kierownikiem Zakładu jest prof. Adam Ziółkowski.

• Zakład Historii Średniowiecznej

Zakład Historii Średniowiecznej Powszechnej i Polski powstał w 1969 roku w wyniku przekształcenia Katedry Historii Powszechnej Średniowiecza oraz Katedry Historii Polski do XVIII wieku. Kierowali nim kolejno: prof. Marian Małowist (1969 – 1979), prof. Benedykt Zientara (1979 – 1983), prof. Henryk Samsonowicz (1983 – 2000), prof. Karol Modzelewski (2000 – 2005). Obecnym Kierownikiem Zakładu (od 2005 r.) jest prof. Roman Michałowski.

• Zakład Historii Nowożytnej

Kierownikiem Zakładu do 2010 roku była prof. Zofia Zielińska. Jej następcą, był prof. Dariusz Kołodziejczyk. Od 2014 roku Zakładem kieruje prof. Urszula Augustyniak.

• Zakład Historii XIX wieku

Zakładem w przeszłości kierowali: prof. Jerzy Skowronek (1982-1994), prof. Anna Żarnowska (1994-2003), prof. Tomasz Kizwalter (2003-2012). Obecnie kierownikiem (od 2013 r.) jest dr hab. Małgorzata Karpińska.

• Zakład Historii XX wieku

W 1969 utworzono Zakład Historii Najnowszej Powszechnej i Polski oraz Zakład Historii Powszechnej i Geografii Świata Współczesnego, natomiast w 1974 roku utworzono dodatkowo Zakład Historii Polski Ludowej. Historyków zajmujących się XX stuleciem połączono w 1990 roku w ramach Zakładu Historii Najnowszej, przemianowanego następnie na Zakład Historii XX wieku. Jego pracami kierowali kolejno prof. Marian Wojciechowski, prof. Tomasz Wituch, od 2003 do 2015 roku prof. Andrzej Chojnowski,a od 2015 prof. Romuald Turkowski.

• Zakład Nauk Pomocniczych i Metodologii Historii

Zakład zajmuje się problematyką z zakresu szeroko rozumianego źródłoznawstwa i archiwistyki. Jest ona obecna w programie studiów historycznych od wznowienia Uniwersytetu Warszawskiego w 1915 r. - przede wszystkim w ramach zajęć i wykładów seminarium historii średniowiecza. Nacisk kładziony był na zagadnienia dyplomatyki i paleografii. Instytucjonalnie związały się one z katedrą, którą kierował od 1934 r. prof. Stanisław Kętrzyński. Zajęcia były kontynuowane w ramach tajnego nauczani podczas II wojny światowej. W odbudowanym w 1945 r. Instytucie Historycznym katedrę ponownie objął Stanisław Kętrzyński po powrocie z obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu. Po jego rychłej śmierci w 1950 r. katedrą kierował długie lata prof. Aleksander Gieysztor, po nim prof. Ireneusz Ihnatowicz, a następnie (1999-2008) prof. Maria Koczerska. Obecnie kierownikiem Zakładu jest prof. Sławomir Gawlas.

• Zakład Dydaktyki Historii i Historii Historiografii

Kierownikiem Zakładu - po prof. Barbarze Wagner - jest dr hab. Katarzyna Błachowska.

• Centrum Badania i Nauczania Dziejów i Kultury Żydów w Polsce im. Mordechaja Anielewicza

Centrum im. Anielewicza powstało w 1990 r. na mocy umowy pomiędzy Uniwersytetem Warszawskim i Fundacją Jacka Fliderbauma. Obecnie funkcjonuje na zasadzie zakładu w Instytucie Historycznym Uniwersytetu Warszawskiego. Twórcą Centrum im. Anielewicza jest prof. dr hab. Jerzy Tomaszewski, który kierował nim do przejścia na emeryturę w 2001 r. W latach 2001-2013 kierownikiem Centrum była dr hab. Jolanta Żyndul, obecnie funkcję tę pełni dr hab. Anna Michałowska-Mycielska.

• Biblioteka Instytutu Historycznego UW

Działalność dydaktyczna

W Instytucie Historycznym prowadzone są studia z zakresu historii (pierwszego i drugiego stopnia) w trybie dziennym, zaocznym i wieczorowym oraz „Historia i kultura Żydów” - studia pierwszego stopnia (od 2014 roku) i drugiego stopnia (od 2017 roku). W IH UW prowadzone są również studia podyplomowe w zakresie: Historii, Archiwistyki i Varsavianistyki.

W roku 2017 oraz 2018, w rankingu miesięcznika 'Perspektywy', studia historyczne prowadzone w IH UW zajęły pierwsze miejsce.

Działalność naukowa

Poza działalnością dydaktyczną IH UW prowadzi działalność badawczą poprzez organizację konferencji oraz liczne publikacje.

Instytut Historyczny jest wydawcą lub współwydawcą czasopism: Przegląd Historyczny, Palamedes. A Journal of Ancient History, Quaestiones Medii Aevi Novae, U Schyłku Starożytności. Studia źródłoznawcze; serii wydawniczych: Studia historyczno-wojskowe, Fasciculi Historici Novi, Akme. Studia Historica. W IH UW publikowane jest również (od 1983 roku) czasopismo studenckie Teka Historyka.

W IH UW realizowanych jest wiele projektów badawczych (grantów) NCN, NPRH oraz ERC.

Historia IH UW

W 1913 r., jeszcze przed restytucją Uniwersytetu Warszawskiego (1915 r.) powstał Gabinet Historycznego Towarzystwa Warszawskiego, skupiający warszawskie środowisko historyczne, w którym energicznie działał późniejszy twórca IH Marceli Handelsman.

Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego pismem z dnia 18 III 1931 r. N.IV.SW 1904/31 zatwierdziło uchwałę Rady Wydziałowej, tworzącą Instytut Historyczny, przy Wydziale Humanistycznym, w skład którego weszły wszystkie istniejące wówczas seminaria historyczne, a mianowicie: Seminarium Historii Starożytnej, którym kierował prof. Tadeusz Wałek-Czernecki, Seminarium Historii Polski Wieków Średnich (prof. Jan K. Kochanowski), Seminarium Historii Polski Nowożytnej (prof. Wacław Tokarz), Seminarium Historii Powszechnej (prof. Marceli Handelsman), Seminarium Historii Europy Wschodniej (prof. Oskar Halecki), Seminarium Historii Ukrainy (prof. Myron Korduba), Seminarium Historii Gospodarczo-Społecznej i Geografii Historycznej (prof. Stanisław Arnold). Kierownikiem administracyjnym Instytutu został prof. Marceli Handelsman. W 1938 roku Instytut zmienił siedzibę i przeniósł się do Pawilonu Sztuk Pięknych, tzw. gmachu pomuzealnego (obecna siedziba Instytutu). Podczas II wojny światowej Marceli Handelsman kierownictwo podziemnego studium historycznego przekazał doc. Tadeuszowi Manteufflowi. Studium rozpoczynając działalność jesienią 1940 r. liczyło 3 wykładowców i 6 słuchaczy. W ostatnim roku akademickim (1943-44) rozrosło się do 12 wykładowców i 90 słuchaczy.

W latach 1945-1955 Instytutem kierował prof. Tadeusz Manteuffel. Instytut rok akademicki 1945/46 rozpoczął z programem studiów stosowanym z powodzeniem w czasie wojny. Program ten dzielił 4-letnie studia magisterskie na 2 okresy. Pierwszy, przeznaczony na wykłady i zajęcia o charakterze encyklopedycznym, kończył się obowiązkowym egzaminem. Drugi okres studiów przebiegał pod znakiem specjalizacji i swobody wyboru zajęć. W 1951 r. Wydział Humanistyczny podzielony został na trzy wydziały: Filozoficzno-Społeczny, Historyczny i Filologiczny. W skład Wydziału Historycznego weszły: Instytut Historyczny (11 katedr), Zespół Katedr Historii Sztuki, Instytut Papirologii, Archeologia oraz Muzykologia. W 1952 roku MSWiN zmniejszyło liczbę katedr, zachowując katedry: Historii Polski feudalnej, Historii Polski nowożytnej i najnowszej, Historii ZSRR oraz Historii powszechnej. Na początku lat pięćdziesiątych doszło również do wydłużenia studiów magisterskich do pięciu lat. W latach 1955-1975 Instytutem kierował prof. Aleksander Gieysztor. W 1975 r. kierownictwo Instytutu przejął prof. Henryk Samsonowicz (który 1 października 1980 r. został rektorem UW).

Kierownicy i dyrektorzy IH UW

Gmach Pomuzealny w kampusie głównym UW, siedziba IH UW

• Marceli Handelsman, 1931-1939
• Tadeusz Manteuffel, 1940-1955
• Aleksander Gieysztor, 1955-1975
• Henryk Samsonowicz, 1975-1980
• Antoni Mączak, 1980-1987
• Juliusz Łukasiewicz, 1987-1993
• Bronisław Nowak, 1993-2002
• Michał Tymowski, 2002-2008
• Maria Koczerska, 2008-2012
• Dariusz Kołodziejczyk, 2012-2016
• Łukasz Niesiołowski-Spanò, 2016-nadal.

Zmarli historycy związani z Instytutem Historycznym UW

• Stanisław Arnold (1895-1973)
• Majer Bałaban (1877-1942)
• Andrzej Bartnicki (1933-2004)
• Ludwik Bazylow (1915-1985)
• Iza Bieżuńska-Małowist (1917-1995)
• Andrzej Garlicki (1935-2013)
• Natalia Gąsiorowska (1881-1964)
• Aleksander Gieysztor (1916-1999)
• Barbara Grochulska (1924-2017)
• Oskar Halecki (1891-1973)
• Marceli Handelsman (1882-1945)
• Stanisław Herbst (1907-1973)
• Jerzy Holzer (1930-2015)
• Ireneusz Ihnatowicz (1928-2001)
• Henryk Jabłoński (1909-2003)
• Leszek Jaśkiewicz (1945-2005)
• Jadwiga Karwasińska (1900-1986)
• Łukasz Kądziela (1955-1997)
• Stanisław Kętrzyński (1876-1950)
• Stefan Kieniewicz (1907-1992)
• Emil Kipa (1886-1958)
• Jan Karol Kochanowski (1869-1949)
• Myron Korduba (1876-1947)
• Juliusz Łukasiewicz (1923-2016)
• Jarema Maciszewski (1930-2006)
• Marian Małowist (1909-1988)
• Tadeusz Manteuffel (1902-1970)
• Antoni Mączak (1928-2003)
• Krzysztof Michałek (1955-2009)
• Wanda Moszczeńska (1896-1974)
• Henryk Mościcki (1881-1952)
• Lidia Mularska-Andziak (1957-2004)
• Maria Nietyksza (1936–2017)
• Henryk Paszkiewicz (1897-1979)
• Stanisław Piekarczyk (1924-1993)
• Edward Potkowski (1934-2017)
• Witold Pruss (1943-2005)
• Anna Radziwiłł (1939-2009)
• Jerzy Skowronek (1937-1996)
• Janusz Tazbir (1927–2016)
• Jerzy Tomaszewski (1930-2014)
• Wacław Tokarz (1873-1937)
• Tadeusz Wałek-Czernecki (1889-1949)
• Tadeusz Wasilewski (1933-2005)
• Maria Wawrykowa (1925-2006)
• Ludwik Widerszal (1909-1944)
• Paweł Wieczorkiewicz (1948-2009)
• Marian Wojciechowski (1927-2006)
• Janusz Woliński (1894-1970)
• Andrzej Wyrobisz (1931-2018)
• Andrzej Zahorski (1923-1992)
• Kazimierz Zakrzewski (1900-1941)
• Benedykt Zientara (1928-1983)
• Zdzisław Zmigryder-Konopka (1897-1939)
• Anna Żarnowska (1931-2007)

Inne osoby związane z IH UW

• Urszula Augustyniak
• Jacek Banaszkiewicz
• Marek Barański
• Jerzy Borejsza
• Benedetto Bravo
• Tadeusz Cegielski
• Jan Dzięgielewski
• Jan Kancewicz
• Andrzej Karpiński
• Włodzimierz Lengauer
• Julia Tazbirowa
• Ewa Wipszycka
• Zofia Zielińska

Siedziba

Instytut Historyczny znajduje się na kampusie centralnym UW. Siedzibą IH od 1938 roku jest tzw. Gmach Pomuzealny. Ten klasycystyczny budynek powstał w latach 1818–1820, według projektu Michała Kado. W latach 1820–1831 mieścił się tam Oddział Sztuk Pięknych Uniwersytetu Warszawskiego. W okresie tym w Sali Kolumnowej prezentowano kolekcję gipsowych odlewów rzeźb antycznych, w tym pochodzące z kolekcji króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Od roku 1863 Sala Kolumnowa pełniła funkcję głównego audytorium dla działającej wówczas Szkoły Głównej.

W Gmachu Instytutu Historycznego UW dochodziło do szeregu ważnych wydarzeń naukowych, politycznych i społecznych.

W sali nr 17, 26 października 1966 r. odbyło się sławne spotkanie z Leszkiem Kołakowskim w dziesiątą rocznicę odwilży 1956 roku.

Na parterze gmachu (w sali B) w marcu-lipcu 1989 roku działał Komitet Obywatelski przy Lechu Wałęsie.

Instytut poza Gmachem Pomuzealnym wykorzystuje również znajdujący się na jego tyłach budynek magazynowy wzniesiony w 2011. Znajduje się w nim m.in. sala wykładowa, pomieszczenia administracyjne, pomieszczenia pracy dla bibliotekarzy oraz podziemny magazyn książek.

Linki zewnętrzne

• Oficjalna strona Instytutu Historycznego UW. [dostęp 7 sierpnia 2009].
• strona dla Absolwentów IH UW. [dostęp 8 września 2010].
• plik pdf zawierający spis Absolwentów IH UW. [dostęp 30 kwietnia 2011].