Ioan Slavici

Ioan Slavici

Data i miejsce urodzenia	18 stycznia 1848 Şiria
Data i miejsce śmierci	17 sierpnia 1925 Crucea de Jos
Narodowość	rumuńska
Dziedzina sztuki	literatura

Ioan Slavici (ur. 18 stycznia 1848 w Șirii, zm. 17 sierpnia 1925 w Crucea de Jos) – rumuński pisarz, dziennikarz, pedagog oraz członek Akademii Rumuńskiej (od 1882).

W 1871 zadebiutował komedią Fata de birău [Córka wójta]. Do najważniejszych dzieł literackich należą powieść Mara oraz opowiadania Moara cu noroc [Szczęśliwy młyn] oraz Pădureanca. Szczególne znaczenie dla historii literatury rumuńskiej mają jego wspomnienia opublikowane w 1924 roku.

Z końcem 1874 roku Slavici osiadł w Bukareszcie, gdzie został redaktorem bukareszteńskiego czasopisma Timpul [Czas], a później założycielem periodyka Tribuna [Trybuna] w Sybinie. Wraz z Ionem Luką Caragialem oraz Georgem Coșbukiem redagował pismo Vatra [Watra]. Był znanym dziennikarzem. Wskutek swojej działalności publicystycznej pięciokrotnie trafiał do więzienia zarówno w Austro-Węgrzech (skazany za agitację na rzecz praw Rumunów w Siedmiogrodzie i Banacie), jak i w Rumunii (osądzony za kolaborację z okupantem w czasie I wojny światowej). Slavici opisał pobyty w więzieniu we wspomnieniach (Închisorile mele) wydanych w 1920.

Slavici jest uważany za jednego z głównych propagatorów antysemityzmu w Siedmiogrodzie.

Życiorys

Dzieciństwo i młodość

Ioan Slavici urodził się w 1848 roku, we wsi Șiria (oficjalna nazwa węgierska: Világos), niedaleko Aradu. Siedmiogród w tym czasie przynależał do Cesarstwa Austriackiego. Do 1868 r. Slavici uczył się w miejscowej szkole prawosławnej, a następnie w innych placówkach prowadzących nauczanie w języku wegięrskim lub niemieckim.

Po zakończeniu nauki Slavici wyjechał z Siedmiogrodu do Budapesztu, gdzie miał zamiar studiować prawo. Jednak już w następnym roku trudności finansowe zmusiły go do powrotu do kraju i podjęcia pracy jako notariusz. Przez cały okres zatrudnienia Slavici oszczędzał pieniądze w celu podjęcia na nowo studiów.

Początki kariery pisarskiej

W trakcie odbywania służby wojskowej Slavici wyjechał w 1871 roku do Wiednia. Był to decydujący moment w życiu przyszłego pisarza, ponieważ Slavici poznał tam Mihaia Eminescu, przyszłego rumuńskiego poetę narodowego, który studiował wówczas na Uniwersytecie Wiedeńskim. Obaj zostali dobrymi przyjaciółmi, a Eminescu zachęcał i wspierał Slavicia w pracy twórczej. W tym samym roku Slavici zadebiutował na łamach Convorbiri Literare [Rozmowy Literackie], pisma stowarzyszenia Junimea [Młodzi] w Jassach.

W 1872 r. Slavici ponownie musiał przerwać studia z powodów finansowych. Dwa lata później opuścił Austro-Węgry i przeniósł się do Jassów, gdzie brał udział w spotkaniach Junimei. W 1881 roku ukazało się książkowe wydanie Nuvele din popor [Nowele ludowe]. (dotychczas jego utwory były publikowane na łamach czasopism). Na ten zbiór składało się kilka krótkich opowiadań, w tym dwa najbardziej obecnie znane i cenione utwory Slavicia Moara cu noroc [Szczęśliwy młyn] oraz Budulea Taichii.

Działalność publicystyczna i polityczna w Siedmiogrodzie oraz ucieczka do Królestwa Rumunii

W 1882 r. został mianowany członkiem korespondencyjnym Akademii Rumuńskiej. W 1884 r. Slavici powrócił do Transylwanii i aktywnie zaangażował się w rumuński ruch narodowy. Przynależał do Komitetu Centralnego Rumuńskiej Partii Narodowej, głównego forum politycznego Rumunów w tym regionie. Ze względu na prowadzoną działalność nacjonalistyczną władze węgierskie skazały Slavicia na rok więzienia. Był to pierwszy z wielu krótkich pobytów w więzieniu w życiu pisarza.

Sześć lat później przeniósł się do Bukaresztu i w 1894 r. zaczął publikować pierwsze fragmenty powieści Mara, która 12 lat później ukazała się w jednym tomie. W tym samym okresie wraz z Georgem Coșbukiem i Ionem Luką Caragialem pracował również w redakcji czasopisma Vatra.

I wojna światowa i ostatnie lata

W 1909 r. Slavici rozpoczął pracę w proniemieckiej gazecie Ziua [Dzień]. 14 sierpnia 1916 r. Rumunia przystąpiła do wojny po stronie Ententy, a latem 1917 r. większość jej terytorium (w tym Bukareszt) została zajęta przez wojska niemieckie, austro-węgierskie i bułgarskie.

Prawowity rząd rumuński schronił się w Jassach, a władze centralne ustanowiły marionetkową administrację na okupowanych ziemiach. Slavici współpracował z nowym rządem i został zatrudniony jako redaktor oficjalnego dziennika Gazeta Bucureștilor [Gazeta Bukareszteńska]. Po wycofaniu się Niemiec w listopadzie 1918 r. z terenów Rumunii pisarz został postawiony przed sądem za działalność wojenną i spędził rok w więzieniu, a jego reputacja wśród inteligencji została mocno nadszarpnięta.

W 1925 r. Slavici wyjechał do swojej córki przebywającej w Panciu. Zmarł tam jeszcze tego samego roku i został pochowany w pustelni przy klasztorze Brazi.

Twórczość

Jego twórczość kształtowała się pod silnymi wpływami codzienności życia wiejskiego znanemu mu z czasów, gdy zamieszkiwał Siedmiogród. W opowiadaniach i powieściach o tematyce ludowej Slavici obrazuje w sposób realistyczny spektrum obyczajów i zachowań ludzkich oraz ówczesne rozwarstwienie społeczne panujące na rubieżach monarchii Habsburgów. Uważany za niezwykle uważnego obserwatora (George Călinescu określa jego twórczość mianem „wybitnego narzędzia obserwacji” świata wiejskiego), Slavici dąży do oddania w swoich utworach najdrobniejszych szczegółów, takich jak wygląd, ubiór, sposób wysławania i gesty postaci.

Dzieła

Komedie

Fata de birău (1871)

Toane sau Vorbe de clacă (1875)

Polipul unchiului (1875)

Dramaty historyczne

Bogdan Vodă (1876)

Gaspar Graziani (1888)

Baśnie

"Zâna Zorilor",

"Florița din codru"

"Doi feți cu stea în frunte”

"Păcală în satul lui"

"Spaima zmeilor"

"Rodul tainic"

"Ileana cea șireată"

"Ioanea mamei"

"Petrea prostul"

"Limir-împărat"

"Băiet sărac"

"Împăratul șerpilor"

"Doi frați buni"

"Băiat sărac și horopsit"

"Nărodul curții"

"Negru împărat"

"Peștele pe brazdă"

"Stan Bolovan"

"Boierul și Păcală"

Nowele

Popa Tanda (1873)

Scormon (1875)

La crucea din sat (1876)

Crucile roșii (1876)

O viață pierdută (1876)

Gura satului (1878)

Budulea Taichii (1880)

Moara cu noroc (1880)

Pădureanca (1884)

Comoara (1896)

Vatra părăsită (1900)

La răscruci (1906)

Pascal, săracul (1920)

Powieści

Mara (1894)

Din bătrâni (1902)

Din bătrâni. Manea (1905)

Corbei (1906)

Din două lumi (1920)

Cel din urmă armaș (1923)

Din păcat în păcat (1924)

Wspomnienia

Fapta omenească. Scrisori adresate unui tânăr (1888–1889)

Serbarea de la Putna (1903)

Închisorile mele (1920)

Amintiri (1924)

Lumea prin care am trecut (1924)