Ion Antonescu
| ||
| ||
| Data i miejsce urodzenia | 15 czerwca 1882 Pitești, Królestwo Rumunii | |
| Data i miejsce śmierci | 1 czerwca 1946 Jilava, Królestwo Rumunii | |
| Premier Rumunii | ||
| Okres | od 5 września 1940 do 23 sierpnia 1944 | |
| Przynależność polityczna | Żelazna Gwardia | |
| Poprzednik | Ion Gigurtu | |
| Następca | Constantin Sănătescu | |
| Odznaczenia | ||
 
| ||
Ion Antonescu [iˈon antoˈnesku] (ur. 15 czerwca 1882 w Pitești, zm. 1 czerwca 1946 w Jilavie) – rumuński polityk, marszałek i faszystowski dyktator Rumunii w latach 1940–1944.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Antonescu pochodził ze średniozamożnej rodziny mieszczańskiej, która od kilku pokoleń rozwijała tradycje wojskowe. Za namową ojca wstąpił do szkoły wojskowej w Krajowie. Po ukończeniu szkoły w 1904 r. w stopniu podporucznika wstąpił do armii rumuńskiej. Brał udział w I wojnie światowej jako oficer armii rumuńskiej. W 1918−1919 brał udział w stłumieniu rebelii chłopskiej w rejonie Gałacza oraz walce z Węgierską Republiką Rad. Od 1933 był szefem Sztabu Generalnego, a od 1934 zarazem ministrem obrony Rumunii. Został zdymisjonowany i aresztowany w 1937, jednak w rok po tym zdarzeniu, na skutek nacisków wywieranych na króla przez środowisko wojskowe, został mianowany ministrem wojny Rumunii.
5 września 1940 został powołany przez króla Karola II na stanowisko premiera. Po objęciu funkcji zmusił 6 września 1940 króla do abdykacji na rzecz dziewiętnastoletniego syna Michała I, sam zaś ogłosił siebie conducatorem ("wodzem"), przejął faktyczną władzę dyktatorską i pozwolił III Rzeszy na wprowadzenie wojsk do Rumunii[1]. Władzę sprawował przy pomocy faszystowskiej Żelaznej Gwardii.
23 listopada 1940 Antonescu podpisał układ o dołączeniu Rumunii do paktu trzech. W czerwcu roku 1941 podczas spotkania z Adolfem Hitlerem powiedział, że armia rumuńska jest gotowa wziąć udział w walkach na froncie wschodnim. Liczył, że dzięki obecności w obozie zwycięzców (jakimi miały być państwa Osi) Rumunia odzyska Besarabię i północną Bukowinę, które utraciła na rzecz ZSRR po ultimatum sowieckim 26 czerwca 1940. Wypełniając swe zobowiązania w sojuszu z Niemcami, rozpoczął w 1941 roku wojnę z ZSRR. Podczas jego rządów tysiące Żydów z Besarabii i Bukowiny zostało deportowanych do Transnistrii, gdzie urządzono obozy śmierci. Większość Żydów, którzy znaleźli się w tych obozach, nie przeżyło wojny. W okresie rządów Antonescu w Rumunii zginęło od 280 tysięcy do 380 tysięcy Żydów[2]. Gdy 12 kwietnia 1944 dotarła do niego propozycja sowiecka dotycząca zaprzestania działań wojennych, pozostawił ją bez odpowiedzi.
20 sierpnia 1944 Armia Czerwona rozpoczęła ofensywę przeciwko wojskom rumuńskim i niemieckim nad Dniestrem dokonując głębokiego przełamania frontu, okrążając w okolicy Kiszyniowa 20 dywizji niemieckich i prąc w głąb kraju. Po klęsce rumuńskiej 4 Armii 23 sierpnia 1944 król Michał I próbował przekonać Antonescu do ogłoszenia zawieszenia broni. Gdy dyktator odmówił, został aresztowany i uwięziony, a sformowany przez króla rząd wydał rozkaz przerwania walk z Armią Czerwoną, zaś 25 sierpnia 1944 wypowiedział wojnę III Rzeszy. Na żądanie Józefa Stalina niedawny conducator został przekazany Sowietom i 3 września przewieziony do Moskwy. Jego proces rozpoczął się jednak w Bukareszcie 6 maja 1946. Został skazany na karę śmierci i rozstrzelany. Wyrok wykonano 1 czerwca 1946.
Odznaczony był m.in. niemieckim Krzyżem Rycerskim Krzyża Żelaznego (6 sierpnia 1941). Został częściowo zrehabilitowany przez Nicolae Ceaușescu, co było zgodne z nacjonalizmem i antyradzieckością Ceaușescu. Antonescu postrzegany był przez ówczesnych komunistów jako patriota, który popełnił szereg błędów, lecz nie jako zdrajca[3].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Kevin Coogan: Dreamer of the Day: Francis Parker Yockey and the Postwar Fascist International Autonomedia, 1999, ISBN 1-57027-039-2; Radu Ioanid: The Sword of the Archangel, Columbia University Press, 1990, ISBN 0-88033-189-5; Radu Ioanid: "The Sacralised Politics of the Romanian Iron Guard," en Totalitarian Movements & Political Religions, Volume 5, Number 3 (Winter 2004), págs. 419-453. Nicholas M. Nagy-Talavera: The Green Shirts and the Others: A History of Fascism in Hungary and Rumania. Hoover Institution Press, 1970. Hans Rogger y Eugen Weber, University of California Press; del mismo: "The Men of the Archangel" Eugen Weber (ed.), en International Fascism: New Thoughts and Approaches, Sage Publications, 1979, ISBN 0-8039-9842-2 y ISBN 0-8039-9843-0 [Pbk]); Stanley G. Payne Fascism: Comparison and Definition s. 115-118, University of Wisconsin Press, 1980, ISBN 0-299-08060-9; Fascism (Oxford Readers) editado por Roger Griffin, Part III, A., xi. "Romania", pg 219-222 Oxford University Press, 1995, ISBN 0-19-289249-5; Alexander E. Ronnett: The Legionary Movement, Loyola University Press, 1974 (la segunda edición se publicó como Romanian Nationalism: The Legionary Movement, Romanian-American National Congress, 1995, ISBN 0-8294-0232-2); Horia Sima: The History of the Legionary Movement, Legionary Press, 1995, ISBN 1-899627-01-4; Michel Sturdza: The suicide of Europe: Memoirs of Prince Michael Sturdza, American Opinion Books, 1968, ISBN 0-88279-214-8; Leon Volovici: Nationalist Ideology and Antisemitism: The Case of Romanian Intellectuals in the 1930s, Pergamon Press, Oxford, 1991; Eugen Weber (1965): «Romania»; en The European Right: A Historical Profile.
- ↑ "Moldova critică reabilitarea parţială a lui Antonescu", BBC Romanian edition
- ↑ Katherine Verdery, National Ideology Under Socialism: Identity and Cultural Politics in Ceauşescu's Romania,s. 352, University of California Press, Berkeley, 1991, ISBN 0-520-20358-5.
| Poprzednik Ion Gigurtu |
Premier Rumunii 1940-1944 |
Następca Constantin Sănătescu |
- Marszałkowie Rumunii
- Odznaczeni Krzyżem Rycerskim
- Odznaczeni Orderem Zasługi Orła Niemieckiego
- Premierzy Rumunii
- Rumuńscy generałowie
- Rumuńscy ministrowie obrony
- Rumuńscy ministrowie spraw zagranicznych
- Straceni przez rozstrzelanie
- Straceni szefowie rządów
- Urodzeni w 1882
- Zmarli w 1946
- Ludzie urodzeni w Pitești
