Ion Antonescu

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
Ion Antonescu
Ilustracja
Pełne imię i nazwisko Ion Victor Antonescu
Data i miejsce urodzenia 15 czerwca 1882
Pitești
Data i miejsce śmierci 1 czerwca 1946
Jilava
Premier Rumunii
Okres od 5 września 1940
do 23 sierpnia 1944
Przynależność polityczna Ruch Legionowy / bezpartyjny
Poprzednik Ion Gigurtu
Następca Constantin Sănătescu
Conducător Rumunii
Okres od 5 września 1940
do 23 sierpnia 1944
Przynależność polityczna Ruch Legionowy / bezpartyjny
Commons Multimedia w Wikimedia Commons
Wikicytaty Cytaty w Wikicytatach
Ion Antonescu i Corneliu Zelea Codreanu w 1935
Marszałek Ion Antonescu i minister spraw zagranicznych III Rzeszy Joachim von Ribbentrop w czerwcu 1941
Egzekucja marszałka Iona Antonescu

Ion Antonescu [iˈon antoˈnesku] (ur. 15 czerwca 1882 w Pitești, zm. 1 czerwca 1946 w Jilavie) – rumuński polityk i wojskowy w stopniu marszałka. W latach 1940–1944 sprawował w Królestwie Rumunii funkcję premiera, faktycznie posiadał autorytarną władzę dyktatorską jako Conducător[1].

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Pochodził ze średniozamożnej rodziny mieszczańskiej, która od kilku pokoleń rozwijała tradycje wojskowe. Za namową ojca rozpoczął naukę w Szkole Wojskowej w Krajowie. W 1904 jako podporucznik rozpoczął regularną służbę w rumuńskiej armii. Był trudnym do okiełznania żołnierzem. Buntował się przeciwko rozkazom, miał indywidualistyczne zapędy. Zdradzał także upodobania do całkowitego podporządkowywania sobie podwładnych. Był jednak inteligentnym człowiekiem, sprawnym organizatorem i niewątpliwie posiadał zmysł dowódczy. Służył w kawalerii, a w latach 1911−1913 rozwijał swoje umiejętności w Wyższej Szkole Wojskowej[1]. Odznaczył się dużym zaangażowaniem w tłumienie chłopskich protestów, a podczas II wojny bałkańskiej pracował w sztabie. W czasie I wojny światowej sprawował przede wszystkim funkcje sztabowe. W 1918−1919 brał udział w stłumieniu rebelii chłopskiej w rejonie Gałacza oraz walce z Węgierską Republiką Rad. W pierwszej połowie lat 20. XX wieku wyjeżdżał z licznymi misjami dyplomatycznymi, w tym do Wielkiej Brytanii i Francji, obejmując stanowiska attache wojskowego[1]. Od 1928 roku pracował w rumuńskim Sztabie Generalnym, a w 1933 został jego szefem. Już rok później zmuszony był ustąpić ze stanowiska, bowiem jego koncepcje dotyczące rozbudowy i reorganizacji armii nie zostały zaakceptowane przez ministra obrony. Co więcej, popadł w konflikt z królem Karolem II. Antonescu zainteresowały się rumuńskie służby wewnętrzne. Niechęć do króla sprowokowała wojskowego do silnego zaangażowania w politykę. Nawiązał on ścisłą współpracę ze skrajnie prawicowymi ugrupowaniami, które w 1937 uzyskały duże poparcie w wyborach parlamentarnych. Antonescu został mianowany ministrem obrony w rządzie Octaviana Goga. Następnie rozpoczął szeroko zakrojone przygotowania do ewentualnej wojny z Bułgarią, starając się zabezpieczyć kraj na wypadek konfliktu. Nie ma zbieżności co do ówczesnych poglądów wojskowego na sprawy polityki zagranicznej. Można jednak domniemywać, że już wtedy sympatyzował z Włochami i Niemcami. Linia programowa obydwu ruchów polityczno-społecznych była w dużej mierze zgodna z jego poglądami[1].

5 września 1940 został powołany przez króla Karola II na stanowisko premiera. Po objęciu funkcji zmusił 6 września 1940 króla do abdykacji na rzecz dziewiętnastoletniego syna Michała I, sam zaś ogłosił siebie conducatorem („wodzem”), przejął faktyczną władzę dyktatorską i pozwolił III Rzeszy na wprowadzenie wojsk do Rumunii[2]. Władzę sprawował przy pomocy faszystowskiej Żelaznej Gwardii.

23 listopada 1940 Antonescu podpisał układ o dołączeniu Rumunii do paktu trzech. W czerwcu roku 1941 podczas spotkania z Adolfem Hitlerem powiedział, że armia rumuńska jest gotowa wziąć udział w walkach na froncie wschodnim. Liczył, że dzięki obecności w obozie zwycięzców (jakimi miały być państwa Osi) Rumunia odzyska Besarabię i północną Bukowinę, które utraciła na rzecz ZSRR po ultimatum sowieckim 26 czerwca 1940. Wypełniając swe zobowiązania w sojuszu z Niemcami, rozpoczął w 1941 roku wojnę z ZSRR. Podczas jego rządów tysiące Żydów z Besarabii i Bukowiny zostało deportowanych do Transnistrii, gdzie urządzono obozy śmierci. Większość Żydów, którzy znaleźli się w tych obozach, nie przeżyło wojny. W okresie rządów Antonescu w Rumunii zginęło od 280 tysięcy do 380 tysięcy Żydów[3]. Gdy 12 kwietnia 1944 dotarła do niego propozycja sowiecka dotycząca zaprzestania działań wojennych, pozostawił ją bez odpowiedzi.

20 sierpnia 1944 Armia Czerwona rozpoczęła ofensywę przeciwko wojskom rumuńskim i niemieckim nad Dniestrem dokonując głębokiego przełamania frontu, okrążając w okolicy Kiszyniowa 20 dywizji niemieckich i prąc w głąb kraju. Po klęsce rumuńskiej 4 Armii 23 sierpnia 1944 król Michał I próbował przekonać Antonescu do ogłoszenia zawieszenia broni. Gdy dyktator odmówił, został aresztowany i uwięziony, a sformowany przez króla rząd wydał rozkaz przerwania walk z Armią Czerwoną, zaś 25 sierpnia 1944 wypowiedział wojnę III Rzeszy. Na żądanie Józefa Stalina niedawny conducator został przekazany Sowietom i 3 września przewieziony do Moskwy. Jego proces rozpoczął się jednak w Bukareszcie 6 maja 1946. Został skazany na karę śmierci i rozstrzelany. Wyrok wykonano 1 czerwca 1946.

Antonescu pośmiertnie[edytuj | edytuj kod]

Został częściowo zrehabilitowany przez Nicolae Ceaușescu, co było zgodne z nacjonalizmem i antyradzieckością Ceaușescu. Antonescu postrzegany był przez ówczesnych komunistów jako patriota, który popełnił szereg błędów, lecz nie jako zdrajca[4].

Po upadku komunizmu w Rumunii wśród społeczeństwa wzrosła sympatia do byłego przywódcy[5]. W 2019 dziesięć rumuńskich ulic nosiło imię Iona Antonescu[6].

Ordery i odznaczenia[edytuj | edytuj kod]

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c d Biografia Ion Antonescu - postacie II wojny światowej, www.sww.w.szu.pl [dostęp 2020-12-31].
  2. ↑ Kevin Coogan: Dreamer of the Day: Francis Parker Yockey and the Postwar Fascist International Autonomedia, 1999, ​ISBN 1-57027-039-2​; Radu Ioanid: The Sword of the Archangel, Columbia University Press, 1990, ​ISBN 0-88033-189-5​; Radu Ioanid: „The Sacralised Politics of the Romanian Iron Guard,” en Totalitarian Movements & Political Religions, Volume 5, Number 3 (Winter 2004), págs. 419-453. Nicholas M. Nagy-Talavera: The Green Shirts and the Others: A History of Fascism in Hungary and Rumania. Hoover Institution Press, 1970. Hans Rogger y Eugen Weber, University of California Press; del mismo: „The Men of the Archangel” Eugen Weber (ed.), en International Fascism: New Thoughts and Approaches, Sage Publications, 1979, ​ISBN 0-8039-9842-2​ y ​ISBN 0-8039-9843-0​ [Pbk]; Stanley G. Payne Fascism: Comparison and Definition s. 115–118, University of Wisconsin Press, 1980, ​ISBN 0-299-08060-9​; Fascism (Oxford Readers) editado por Roger Griffin, Part III, A., xi. „Romania”, pg 219-222 Oxford University Press, 1995, ​ISBN 0-19-289249-5​; Alexander E. Ronnett: The Legionary Movement, Loyola University Press, 1974 (la segunda edición se publicó como Romanian Nationalism: The Legionary Movement, Romanian-American National Congress, 1995, ​ISBN 0-8294-0232-2​); Horia Sima: The History of the Legionary Movement, Legionary Press, 1995, ​ISBN 1-899627-01-4​; Michel Sturdza: The suicide of Europe: Memoirs of Prince Michael Sturdza, American Opinion Books, 1968, ​ISBN 0-88279-214-8​; Leon Volovici: Nationalist Ideology and Antisemitism: The Case of Romanian Intellectuals in the 1930s, Pergamon Press, Oxford, 1991; Eugen Weber (1965): «Romania»; en The European Right: A Historical Profile.
  3. ↑ „Moldova critică reabilitarea parţială a lui Antonescu”, BBC Romanian edition.
  4. ↑ Katherine Verdery, National Ideology Under Socialism: Identity and Cultural Politics in Ceauşescu’s Romania,s. 352, University of California Press, Berkeley, 1991, ​ISBN 0-520-20358-5​.
  5. ↑ Biserica lui Antonescu, jurnalul.ro [dostęp 2020-12-31].
  6. ↑ In tara cu noua strazi care poarta numele lui Antonescu, Guvernul tace o saptamana in cazul distrugerii cimitirului evreiesc din Husi, Ziare.com [dostęp 2020-12-31] (rum.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Ion_Antonescu&oldid=61851364”