Irena Szewińska

Irena Szewińska
Irena Szewińska podczas Pikniku Olimpijskiego w Warszawie (2012)
Data i miejsce urodzenia	24 maja 1946 Leningrad
Trener	Sławomir Szewiński Gerard Mach Jan Kopyto Edward Bugała Andrzej Piotrowski
Klub	KS Polonia Warszawa (1961–1980)
Wzrost	176 cm
Dyscypliny	lekkoatletyka
Dorobek medalowy
Reprezentacja Polska Igrzyska olimpijskie Złoto Tokio 1964 sztafeta 4 × 100 metrów Złoto Meksyk 1968 bieg na 200 metrów Złoto Montreal 1976 bieg na 400 metrów Srebro Tokio 1964 bieg na 200 metrów Srebro Tokio 1964 skok w dal Brąz Meksyk 1968 bieg na 100 metrów Brąz Monachium 1972 bieg na 200 metrów Mistrzostwa Europy Złoto Budapeszt 1966 bieg na 200 metrów Złoto Budapeszt 1966 sztafeta 4 × 100 metrów Złoto Budapeszt 1966 skok w dal Złoto Rzym 1974 bieg na 100 metrów Złoto Rzym 1974 bieg na 200 metrów Srebro Budapeszt 1966 bieg na 100 metrów Brąz Helsinki 1971 bieg na 200 metrów Brąz Rzym 1974 sztafeta 4 × 100 metrów Brąz Praga 1978 bieg na 400 metrów Brąz Praga 1978 sztafeta 4 × 400 metrów Halowe mistrzostwa Europy Srebro Sofia 1971 skok w dal Brąz Göteborg 1974 bieg na 60 metrów Brąz Katowice 1975 bieg na 60 metrów Odznaczenia

Irena Szewińska, z domu Kirszenstein (ur. 24 maja 1946 w Leningradzie) – polska lekkoatletka specjalizująca się w biegach sprinterskich i skoku w dal, a po zakończeniu kariery działaczka krajowych i międzynarodowych organizacji sportowych. Należy do najbardziej utytułowanych polskich sportowców i najwybitniejszych lekkoatletek w historii: na czterech kolejnych igrzyskach olimpijskich stawała na podium (łącznie zdobyła siedem medali).

Siedmiokrotna medalistka igrzysk olimpijskich (3 złote, 2 srebrne i 2 brązowe) oraz dziesięciokrotna mistrzostw Europy (10 medali na otwartym stadionie i 3 w hali). Wielokrotna reprezentantka Polski w meczach międzypaństwowych i pucharze Europy. W latach 1965–1979 zdobyła też 24 medale mistrzostw Polski w biegu na 100 metrów, 200 metrów, 400 metrów, w sztafecie 4 × 100 metrów oraz w skoku w dal. Dama Orderu Orła Białego.

Życiorys

Pochodzenie i wykształcenie

Irena Szewińska urodziła się w rodzinie żydowskiej. Jej ojciec pochodził z Warszawy, a matka z Kijowa. Poznali się w czasie studiów w Leningradzie. W 1947 roku wraz z córką przyjechali do Warszawy.

Jest absolwentką XXXVII Liceum Ogólnokształcącego im. Jarosława Dąbrowskiego w Warszawie oraz Wydziału Nauk Społecznych Uniwersytetu Warszawskiego (1970, specjalizacja ekonomia transportu).

Kariera sportowa

Lekkoatletykę zaczęła uprawiać jesienią 1960 roku, mając 14 lat, w grupie uczniów Szkoły Podstawowej nr 37 w Warszawie, której trenerem był dawny oszczepnik, finalista igrzysk olimpijskich z Melbourne (1956), Jan Kopyto. Od początku kariery startowała w barwach warszawskiej Polonii. Początkowo występowała m.in. w czwartkach lekkoatletycznych, a w 1962 roku zdobyła w Łodzi pierwsze medale mistrzostw Polski młodzików. Pierwsze międzynarodowe sukcesy odniosła już w 1964 roku – podczas rozgrywanych w Warszawie europejskich igrzysk juniorów (późniejsze mistrzostwa Europy juniorów) zdobyła trzy złote medale wygrywając bieg na 200 metrów i skok w dal oraz wraz z koleżankami w biegu rozstawnym na 4 × 100 metrów. Miesiąc później na igrzyskach olimpijskich w Tokio wywalczyła srebrne medale w skoku w dal i biegu na 200 metrów, a wraz z Teresą Ciepły, Haliną Górecką i Ewą Kłobukowską poprawiając rekord świata (czasem 43,69) zdobyła złoto w sztafecie sprinterskiej. Rok później zdobyła w Budapeszcie trzy medale uniwersjady, a w 1966 także w stolicy Węgier wywalczyła cztery (w tym trzy złote) krążki mistrzostw Europy. W 1968 w Meksyku podczas igrzysk olimpijskich zwyciężyła w biegu na 200 metrów poprawiając czasem 22,58 rekord świata oraz zdobyła brąz na dystansie 100 metrów. W biegu rozstawnym 4 × 100 metrów Polki zgubiły pałeczkę (ostatecznie dobiegły do mety nie awansując do finału) – w efekcie manipulacji medialnych i wydarzeń związanych z Marcem 1968 roku Szewińska stała się w związku z tym wydarzeniem obiektem ataków antysemickich. Wstawił się za nią w „Ekspresie Wieczornym” znany felietonista Wiech^{[potrzebny przypis]}. Zimą 1969 zdobyła w Belgradzie trzy medale lekkoatletycznych europejskich igrzysk halowych. W związku z ciążą opuściła sezon letni 1969, a w 1970 po urodzeniu syna Andrzeja wystartowała w uniwersjadzie w Turynie, odpadając już w półfinale biegu na 100 metrów. Zimą 1971 stanęła na podium halowych mistrzostw Europy w skoku w dal. Latem 1971 na mistrzostwach Europy w Helsinkach zdobyła brązowy medal w biegu na 200 metrów. W sylwestra z 1971 na 1972, podczas zgrupowania w Zakopanem, doznała kontuzji (skręcenie kostki lewej nogi), przez co musiała zrezygnować ze startów w skoku w dal. Podczas igrzysk olimpijskich w Monachium zdobyła brązowy medal w biegu na 200 metrów i dotarła do półfinałów rywalizacji na dystansie 100 metrów. Tuż za podium, na czwartym miejscu, zakończyła start w biegu na 60 metrów podczas halowych mistrzostw Europy w Rotterdamie, a rok później na halowym czempionacie zdobyła brąz w biegu na 60 metrów. Od jesieni 1973 roku rozpoczęła starty w biegu na 400 metrów. W sezonie letnim 1974 trzy medale (w tym dwa złote w biegach na 100 i 200 metrów) podczas mistrzostw Europy w Rzymie. Na początku marca w Katowicach rozegrano halowe mistrzostwa Europy, w których Szewińska zdobyła brązowy medal w biegu na 60 metrów. Na igrzyskach olimpijskich w Montrealu w 1976 roku zdobyła złoty medal, ustanawiając czasem 49,29 nowy rekord świata. Dwukrotnie zdobywała brązowe medale mistrzostw Europy w Pradze (1978). Podczas swojego ostatniego olimpijskiego startu – na igrzyskach olimpijskich w Moskwie w 1980 roku – dotarła do półfinału biegu na 400 metrów.

Po zakończeniu kariery sportowej

Po zakończeniu w 1980 roku kariery sportowej Irena Szewińska rozpoczęła działalność w szeregu organizacji. Od 1980 do 2009 roku zasiadała w Zarządzie Polskiego Związku Lekkiej Atletyki (w latach 1997–2009 była prezesem PZLA). W latach 1982–1989 była członkiem Patriotycznego Ruchu Odrodzenia Narodowego. W 1984 została wybrana do Komitetu Kobiecego International Association of Athletics Federations (IAAF), w 1995 do Rady European Athletics Association. Od 2005 do 2009 i ponownie od 2011 roku zasiada w Radzie IAAF (Międzynarodowego Stowarzyszenia Federacji Lekkoatletycznych). Jest członkiem Polskiego Komitetu Olimpijskiego, a od 1998 jest członkiem Międzynarodowego Komitetu Olimpijskiego. W 2005 była członkiem wyborczego Komitetu Honorowego Lecha Kaczyńskiego. Po aferze finansowej w 2009 roku nie ubiegała się o reelekcję na stanowisku Prezesa Polskiego Związku Lekkiej Atletyki.

Jako przedstawiciel Międzynarodowego Komitetu Olimpijskiego była członkiem Komisji Koordynacyjnej sprawdzającej stan przygotowań do igrzysk olimpijskich w Atenach (2004), Londynie (2012) oraz Tokio (2020).

Została członkiem honorowego komitetu poparcia Bronisława Komorowskiego przed wyborami prezydenckimi w Polsce w 2015 roku.

Nagrody i wyróżnienia

W 1974 została wybrana w plebiscycie agencji prasowej United Press International najlepszą sportswoman świata, wygrała wówczas także doroczny plebiscyt Track & Field Athlete of the Year. Czterokrotnie wygrywała Plebiscyt Przeglądu Sportowego na 10 Najlepszych Sportowców Polski (łącznie dziewięciokrotnie w dziesiątce), siedmiokrotnie triumfowała w rankingu Złote Kolce. W 1981 została wybrana do International Jewish Sports Hall of Fame – międzynarodowej galerii sław sportowców pochodzenia żydowskiego. W plebiscycie „Polityki”, „Przeglądu Sportowego” i „Tempa” została uznana w 1998 za postać numer 1 w polskim sporcie XX wieku. W 2005 Rada Miasta Bydgoszczy nadała jej tytuł honorowego obywatela Bydgoszczy. 29 września 2007 została uhonorowana doktoratem honoris causa przez Akademię Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku. Otrzymała również Medal Kalos Kagathos (w 1994) przyznawany wybitnym sportowcom, którzy odnieśli sukces również poza sportem. W 2009 roku nadano jej tytuł Honorowego Prezesa Polskiego Związku Lekkiej Atletyki oraz w plebiscycie z okazji 90-lecia PZLA wybrano ją najlepszą polską lekkoatletką w biegach na 200 i 400 metrów. W 2012 została włączona do IAAF Hall of Fame.

W Pułtusku znajduje się publiczna szkoła podstawowa jej imienia.

10 września 2014 została honorową obywatelką Sopotu, 20 września 2014 Pułtuska, a 26 marca 2015 Zgierza.

Odznaczenia

• Order Orła Białego (3 maja 2016).
• Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski (2014)
• Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (1998)
• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski
• Złoty Krzyż Zasługi.

Osiągnięcia

Irena Kirszenstein w 1964

Rok	Impreza	Miejsce	Konkurencja	Lokata	Wynik
1964	Europejskie igrzyska juniorów	Warszawa	bieg na 200 metrów	1. miejsce	23,5
1964	Europejskie igrzyska juniorów	Warszawa	sztafeta 4 × 100 metrów	1. miejsce	46,6
1964	Europejskie igrzyska juniorów	Warszawa	skok w dal	1. miejsce	6,19
1964	Igrzyska olimpijskie	Tokio	sztafeta 4 × 100 metrów	1. miejsce	43,69
1964	Igrzyska olimpijskie	Tokio	bieg na 200 metrów	2. miejsce	23,13
1964	Igrzyska olimpijskie	Tokio	skok w dal	2. miejsce	6,60
1965	Uniwersjada	Budapeszt	bieg na 100 metrów	1. miejsce	11,3
1965	Uniwersjada	Budapeszt	bieg na 200 metrów	1. miejsce	23,5
1965	Uniwersjada	Budapeszt	sztafeta 4 × 100 metrów	2. miejsce	46,1
1965	Półfinał pucharu Europy	Lipsk	sztafeta 4 × 100 metrów	1. miejsce	45,0
1965	Półfinał pucharu Europy	Lipsk	skok w dal	1. miejsce	6,35
1965	Finał pucharu Europy	Kassel	sztafeta 4 × 100 metrów	1. miejsce	44,9
1965	Finał pucharu Europy	Kassel	skok w dal	2. miejsce	6,33
1966	Mistrzostwa Europy	Budapeszt	bieg na 200 metrów	1. miejsce	23,1
1966	Mistrzostwa Europy	Budapeszt	sztafeta 4 × 100 metrów	1. miejsce	44,49
1966	Mistrzostwa Europy	Budapeszt	skok w dal	1. miejsce	6,55
1966	Mistrzostwa Europy	Budapeszt	bieg na 100 metrów	2. miejsce	11,5
1967	Finał pucharu Europy	Kijów	bieg na 100 metrów	1. miejsce	11,2
1967	Finał pucharu Europy	Kijów	bieg na 200 metrów	1. miejsce	23,0
1968	Igrzyska olimpijskie	Meksyk	bieg na 200 metrów	1. miejsce	22,58
1968	Igrzyska olimpijskie	Meksyk	bieg na 100 metrów	3. miejsce	11,19
1968	Igrzyska olimpijskie	Meksyk	sztafeta 4 × 100 metrów	eliminacje	53,02
1968	Igrzyska olimpijskie	Meksyk	skok w dal	el. – 16. miejsce	6,19
1969	Europejskie igrzyska halowe	Belgrad	bieg na 50 metrów	1. miejsce	6,4
1969	Europejskie igrzyska halowe	Belgrad	skok w dal	1. miejsce	6,38
1969	Europejskie igrzyska halowe	Belgrad	sztafeta 1+2+3+4 okrążenia	2. miejsce	4:53,2
1970	Uniwersjada	Turyn	bieg na 100 metrów	eliminacje	12,3
1971	Halowe mistrzostwa Europy	Sofia	skok w dal	2. miejsce	6,56
1971	Halowe mistrzostwa Europy	Sofia	bieg na 60 metrów	4. miejsce	7,5
1971	Mistrzostwa Europy	Helsinki	bieg na 200 metrów	3. miejsce	23,32
1971	Mistrzostwa Europy	Helsinki	skok w dal	5. miejsce	6,62
1971	Mistrzostwa Europy	Helsinki	bieg na 100 metrów	6. miejsce	11,6
1972	Halowe mistrzostwa Europy	Grenoble	bieg na 50 metrów	6. miejsce	6,39
1972	Igrzyska olimpijskie	Monachium	bieg na 200 metrów	3. miejsce	22,74
1972	Igrzyska olimpijskie	Monachium	bieg na 100 metrów	półfinał	11,54
1973	Halowe mistrzostwa Europy	Rotterdam	bieg na 60 metrów	4. miejsce	7,35
1974	Halowe mistrzostwa Europy	Göteborg	bieg na 60 metrów	3. miejsce	7,20
1974	Mistrzostwa Europy	Rzym	bieg na 100 metrów	1. miejsce	11,13
1974	Mistrzostwa Europy	Rzym	bieg na 200 metrów	1. miejsce	22,51
1974	Mistrzostwa Europy	Rzym	sztafeta 4 × 100 metrów	3. miejsce	43,48
1974	Mistrzostwa Europy	Rzym	sztafeta 4 × 400 metrów	4. miejsce	3:26,4
1975	Halowe mistrzostwa Europy	Katowice	bieg na 60 metrów	3. miejsce	7,26
1975	Półfinał pucharu Europy	Lüdenscheid	bieg na 100 metrów	1. miejsce	11,23
1975	Półfinał pucharu Europy	Lüdenscheid	bieg na 200 metrów	1. miejsce	22,96
1975	Półfinał pucharu Europy	Lüdenscheid	sztafeta 4 × 100 metrów	2. miejsce	43,94
1975	Półfinał pucharu Europy	Lüdenscheid	sztafeta 4 × 400 metrów	1. miejsce	3:29,2
1975	Finał pucharu Europy	Nicea	bieg na 100 metrów	3. miejsce	11,26
1975	Finał pucharu Europy	Nicea	bieg na 200 metrów	2. miejsce	22,84
1975	Finał pucharu Europy	Nicea	bieg na 400 metrów	1. miejsce	50,50
1975	Finał pucharu Europy	Nicea	sztafeta 4 × 100 metrów	4. miejsce	43,82
1976	Igrzyska olimpijskie	Montreal	bieg na 400 metrów	1. miejsce	49,29
1977	Halowe mistrzostwa Europy	San Sebastián	bieg na 60 metrów	eliminacje	7,42
1977	Półfinał pucharu Europy	Sztokholm	bieg na 100 metrów	1. miejsce	11,38
1977	Półfinał pucharu Europy	Sztokholm	bieg na 200 metrów	1. miejsce	22,92
1977	Półfinał pucharu Europy	Sztokholm	sztafeta 4 × 100 metrów	1. miejsce	43,63
1977	Finał pucharu Europy	Helsinki	bieg na 100 metrów	3. miejsce	11,26
1977	Finał pucharu Europy	Helsinki	bieg na 200 metrów	1. miejsce	22,71
1977	Puchar świata	Düsseldorf	bieg na 200 metrów	1. miejsce	22,77
1977	Puchar świata	Düsseldorf	bieg na 400 metrów	1. miejsce	49,52
1977	Puchar świata	Düsseldorf	sztafeta 4 × 400 metrów	2. miejsce	3:25,8
1978	Mistrzostwa Europy	Praga	bieg na 400 metrów	3. miejsce	50,40
1978	Mistrzostwa Europy	Praga	sztafeta 4 × 400 metrów	3. miejsce	3:26,76
1978	Mistrzostwa Europy	Praga	sztafeta 4 × 100 metrów	5. miejsce	43,83
1978	Puchar Narodów	Tokio	bieg na 400 metrów	1. miejsce	50,97
1978	Puchar Narodów	Tokio	sztafeta 4 × 100 metrów	3. miejsce	43,95
1979	Półfinał pucharu Europy	Sittard	bieg na 100 metrów	3. miejsce	11,3
1979	Półfinał pucharu Europy	Sittard	bieg na 200 metrów	3. miejsce	22,94
1979	Półfinał pucharu Europy	Sittard	sztafeta 4 × 100 metrów	2. miejsce	44,21
1979	Finał pucharu Europy	Turyn	bieg na 100 metrów	6. miejsce	11,39
1979	Finał pucharu Europy	Turyn	bieg na 200 metrów	5. miejsce	22,94
1979	Finał pucharu Europy	Turyn	bieg na 400 metrów	3. miejsce	51,27
1979	Finał pucharu Europy	Turyn	sztafeta 4 × 400 metrów	6. miejsce	3:31,25
1979	Puchar świata	Montreal	bieg na 400 metrów	3. miejsce	51,15
1980	Igrzyska olimpijskie	Moskwa	bieg na 400 metrów	półfinał	53,13

Ranking światowy Track & Field News

• 1964 – 2. miejsce na 200 m; 2. miejsce w skoku w dal
• 1965 – 2. miejsce na 100 m; 1. miejsce na 200 m; 2. miejsce w skoku w dal: 6. miejsce w pięcioboju
• 1966 – 2. miejsce na 100 m; 1. miejsce na 200 m; 1. miejsce w skoku w dal
• 1967 – 1. miejsce na 100 m; 1. miejsce na 200 m; 1. miejsce w skoku w dal
• 1968 – 3. miejsce na 100 m; 1. miejsce na 200 m; 6. miejsce w skoku w dal
• 1969 – 6. miejsce na 100 m; 2. miejsce na 200 m; 1. miejsce w skoku w dal
• 1971 – 7. miejsce na 100 m; 3. miejsce na 200 m; 5. miejsce w skoku w dal
• 1972 – 10. miejsce na 100 m; 3. miejsce na 200 m; 9. miejsce w skoku w dal
• 1973 – 3. miejsce na 100 m; 2. miejsce na 200 m
• 1974 – 1. miejsce na 100 m; 1. miejsce na 200 m; 1. miejsce na 400 m
• 1975 – 3. miejsce na 100 m; 2. miejsce na 200 m; 1. miejsce na 400 m
• 1976 – 4. miejsce na 100 m; 1. miejsce na 200 m; 1. miejsce na 400 m
• 1977 – 8. miejsce na 100 m; 1. miejsce na 200 m; 1. miejsce na 400 m; 3. miejsce na 400 m pł
• 1978 – 5. miejsce na 200 m; 3. miejsce na 400 m
• 1979 – 8. miejsce na 200 m; 4. miejsce na 400 m

Rekordy

Rekordy świata

W czasie swojej kariery Irena Szewińska 10 razy poprawiała rekordy świata.

Konkurencja Rezultat Data Miejsce Uwagi Bieg na 100 metrów 11,1 1965-07-099 lipca 1965 Praga pomiar ręczny Bieg na 100 metrów 11,20 1968-10-1414 października 1968 Meksyk pomiar elektroniczny Konkurencja Rezultat Data Miejsce Uwagi Bieg na 200 metrów 22,7 1965-08-088 sierpnia 1965 Warszawa pomiar ręczny Bieg na 200 metrów 22,58 1968-10-1818 października 1968 Meksyk pomiar elektroniczny Bieg na 200 metrów 22,21 1974-06-1313 czerwca 1974 Poczdam

Konkurencja Rezultat Data Miejsce Uwagi Bieg na 400 metrów 49,9 1974-06-2222 czerwca 1974 Warszawa pomiar ręczny Bieg na 400 metrów 49,75 1976-06-2222 czerwca 1976 Bydgoszcz pomiar elektroniczny Bieg na 400 metrów 49,29 1976-07-2929 lipca 1976 Montreal Konkurencja Rezultat Data Miejsce Uwagi Sztafeta 4 × 100 metrów 44,6 1964-10-2020 października 1964 Tokio pomiar ręczny Sztafeta 4 × 100 metrów 43,6 1964-10-2121 października 1964 Tokio pomiar ręczny

Rekordy życiowe

Poniższa tabela prezentuje rekordy życiowe Ireny Szewińskiej w konkurencjach stadionowych.

Konkurencja	Rezultat	Data	Miejsce	Uwagi
Bieg na 100 metrów	10,9 11,13	1974-06-2929 czerwca 1974 1974-09-033 września 1974	Warszawa Rzym	pomiar ręczny pomiar elektroniczny
Bieg na 200 metrów	22,21	1974-06-1313 czerwca 1974	Poczdam
Bieg na 400 metrów	49,29	1976-07-2929 lipca 1976	Montreal	rekord Polski
Bieg na 80 metrów przez płotki	10,8	1965-07-2424 lipca 1965	Spała
Bieg na 100 metrów przez płotki	14,0	1969-05-1717 maja 1969	Rzym
Bieg na 400 metrów przez płotki	56,62	1977-09-2424 września 1977	Hanower
Skok w dal	6,67	1968-08-2727 sierpnia 1968	Warszawa
Skok wzwyż	1,68	1966-09-1111 września 1966	Bari
Pięciobój lekkoatletyczny	4705 pkt.	1965-06-066 czerwca 1965	Warszawa

Życie prywatne

W 1967 roku wyszła za mąż za Sławomira Szewińskiego (znanego pod imieniem Janusz), także sportowca, biegającego na 400 metrów przez płotki (później jej fotografa). Ich synami są:

• Andrzej Szewiński (ur. 1970), wiceprezydent Częstochowy, były członek reprezentacji Polski w siatkówce, były senator
• Jarosław Szewiński (ur. 1981), informatyk.

Linki zewnętrzne

• Irena Szewińska – sylwetka w portalu Polskiego Komitetu Olimpijskiego
• Irena Szewińska w bazie IAAF (ang.).
• Profil w bazie sports-reference.com (ang.)
• Profil zawodniczki w bazie tilastopaja.org (ang.)
• Irena Szewińska na olympic.org
• Irena Szewińska na sporting-heroes.net