István Bethlen
István Bethlen (ur. 8 października 1874 w Gorneşti, zm.5 października 1946 w Moskwie) – węgierski arystokrata, mąż stanu oraz premier Węgier w latach 1921-1931.
Spis treści
Pochodzenie oraz początki kariery politycznej[edytuj | edytuj kod]
Istvan urodził się w 1874 roku w Gorneşti (obecna Rumunia), w rodzinie transylwańskich arystokratów.
W 1901 roku, Bethlen został wybrany do węgierskiego parlamentu z ramienia Liberałów. W 1919 Bethlen reprezentował nowy rząd Węgier podczas konferencji pokojowej w Paryżu. W międzyczasie, na Węgrzech upadł slaby centrystyczny rząd a w jego miejsce powstała komunistyczna, Węgierska Republika Rad pod przywództwem Belli Kuna. Po powrocie do kraju, Istavan dołączył do sformowanego m.in przez Miklosa Hortheyego, antykomunistycznego rządu który mieścił się gdzie w Szegedzie.
W 1920 roku, już po odbiciu władzy z rąk komunistów, Horthy został mianowany na węgierskiego Regenta. Rok później nie udała się próba restauracji Habsburgów na Węgrzech pod rządami Karola I Habsburga (na Węgrzech Karola IV). Wówczas Horthy poprosił Bethlena o objęcie funkcji premiera Węgier oraz stworzenia silnego rządu.
Bethlen jako premier Węgier[edytuj | edytuj kod]
Za swoich rządów Bethlenowi udało się zjednoczyć dwie najsilniejsze warstwy w węgierskim społeczeństwie którymi byli bogaci żydowscy przedsiębiorcy z Budapesztu oraz węgierskie ziemiaństwo z rolniczych terenów kraju. Oprócz tego sukcesami rządu Bethlena było porozumienie ze związkami zawodowymi które poparły jego rząd a także wyeliminowanie różnic poglądowych w polityce wewnętrznej które dzieliły węgierską scenę polityczną.
Rząd Bethlena wprowadził także Węgry w struktury Ligi Narodów oraz doprowadził do bliskiego sojuszu z faszystowskimi Włochami. Do porażek Bethlena można zaliczy jednak m.in upadek rewitalizacji przez Węgry, Traktatu z Trianon, zawartego pomiędzy Ententą a Węgrami po I wojnie światowej.
Wielki Kryzys na Węgrzcach doprowadził do radykalizacji węgierskiej sceny politycznej którą zdominowali zwolennicy skrajnej prawicy. Fakt ten doprowadził do odwołania Bethlena z funkcji premiera co nastąpiło w 1931 roku. Na jego miejsce Horthy powołał Guyle Karolyego który jednak szybko został zastąpiony przez Gyule Gömbösa, faszystę, znanego ze swojego antysemityzmu.
Lata późniejsze[edytuj | edytuj kod]
Jako nieliczny węgierski polityk, Bethlen był przeciwnikiem sojuszu z Niemcami a w chwili kiedy III Rzesza zaczęła tracić inicjatywę w II wojnie światowej, Bethlen starał się, bez skutku doprowadzić do osobnego układu pokoju pomiędzy Węgrami a aliantami.
W kwietniu 1945, po zdobyciu Budapesztu przez wojska sowieckie, Bethlen został aresztowany i wysłany do ZSRR, zmarł 5 października 1946 w moskiewskim więzieniu w wieku 72 lat.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Rothschild, Joseph: East Central Europe Between the Two World Wars. University of Washington Press (1990)
- Seton-Watson, Hugh: Eastern Europe between the wars, 1918-1941. Cambridge : University Press, (1945)
