Iwan IV Smilec
| |
| car Bułgarii | |
| Okres | |
|---|---|
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Dane biograficzne | |
| Ojciec | |
| Matka | |
Iwan IV Smilec (bułg.: Иван IV Смилец, Iwan IV Smilec)[1] – car bułgarski w latach 1298 – 1299. Syn cara Smilca
Życie[edytuj | edytuj kod]
Iwan IV Smilec był synem cara bułgarskiego Smilca i poślubionej przez niego około 1292 roku, nieznanej z imienia córki Konstantyna Paleologa (Smilcena). W chwili objęcia władzy w Tyrnowie po śmierci ojca nie mógł mieć więcej nad 6 lat[2]. Chcąc zachować prawa syna do korony zagrożone przez opozycję wewnętrzną oraz interwencję tatarską, carowa wdowa przyzwała wygnanego przez męża despotę Eltimira, brata cara Jerzego I Tertera i oddała mu za żonę córkę męża z pierwszego małżeństwa, przyznając mu władzę nad ziemią kryńską w dolinie rzeki Tundży. Starała się też wykorzystując poparcie swego zięcia, syna króla serbskiego Stefana Milutina zawrzeć przymierze z Serbią[3]. Najwyraźniej udało jej się pokonać braci męża, Radosława i Wojsiła, dążących do przejęcia władzy w państwie, którzy ratowali się ucieczką na dwór bizantyński i oddali się na usługi rządu greckiego[4]. Próby zawarcia przymierza z królem serbskim zakończyły się natomiast niepowodzeniem[2].
Jesienią 1299 roku z rąk chana Złotej Ordy Toktaja zginął chan Nogaj. Jego syn Czaka, na czele wiernych sobie oddziałów, wraz z synem Jerzego I Tertera, Teodorem Swetosławem, będącym zakładnikiem tatarskim, zbiegli w granice Bułgarii. Regenci, carowa wdowa i Eltimir nie byli w stanie stawić im oporu. Teodor Swetosław skłonił bojarów tyrnowskich do obrania Czaki carem[3].
Iwan IV i jego dwór schronili się w dobrach Eltimira, gdzie przebywali nadal po objęciu władzy w 1300 roku przez bratanka Eltimira Teodora Swetosława. W 1305 roku matka Iwana prowadziła w Konstantynopolu rozmowy z rządem bizantyńskim z ramienia syna lub Eltimira. Klęska zadana w tym samym roku Eltimirowi przez Teodora Swetosława położyła im jednak kres[4].
Iwan IV spędził resztę życia na wygnaniu w Bizancjum jako Jan Komnen Dukas Angelos Branas Paleolog (po dziadkach Konstantynie Angelosie Komnenie Dukasie Paleologu i Irenie Komnenie Laskarinie Branainie). Zmarł jako mnich około 1330 roku[2].
Rodzina[edytuj | edytuj kod]
Iwan IV Smilec miał troje przyrodniego rodzeństwa
- Iwana, który wstąpił do klasztoru przyjmując imię Joasafa[5] ,
- Teodorę wydaną za nieślubnego syna Stefana Milutina, przebywającego w niewoli tatarskiej jako zakładnik, Urosza, późniejszego króla Serbii Stefana Deczańskiego
- nieznaną z imienia siostrę, wydaną za Eltimira brata Jerzego I Tertera[2].
| 1 córka Konstantyna Ticha |
Smilec (panował 1292–1298) |
2 Smilcena Paleologina |
|||||||||
| 1 | 1 | 1 | 2 | ||||||||
| Iwan mnich Joasaf |
Teodora ∞ Stefan Deczański |
NN córka ∞ Eltimir |
Iwan IV Smilec (panował 1298–1299) | ||||||||
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ J. Fine liczy Iwana Smilca jako drugiego cara tego imienia po Iwanie Władysławie. T. Wasilewski po Iwanie Władysławie jako kolejnych Iwanów na tronie bułgarskim uznaje dwóch Asenów noszących imię Iwan: Iwana Asena II i Iwana Asena III, dlatego określa syna cara Smilca jako Iwana IV Smilca (Historia, s. 102).
- ↑ a b c d Ch. Cawley: Medieval Lands.
- ↑ a b T. Wasilewski: Historia Bułgarii. s. 102.
- ↑ a b John V.A. Fine Jr.: The Late Medieval Balkans.
- ↑ J. Fine uznaje, że jest on tożsamy z Iwanem IV Smilcem, a imię Joasaf jest imieniem zakonnym Iwana Smilca
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Ch. Cawley: Medieval Lands. Foundation for Medieval Genealogy, 2006–2007.
- John V.A. Fine Jr.: The Late Medieval Balkans. Ann Arbor, 1987.
- T. Wasilewski: Historia Bułgarii. Wrocław: Ossolineum, 1988. ISBN 83-04-02466-7.