Józef Oleksy
Data i miejsce urodzenia |
22 czerwca 1946 |
---|---|
Data i miejsce śmierci |
9 stycznia 2015 |
Prezes Rady Ministrów | |
Okres |
od 7 marca 1995 |
Przynależność polityczna | |
Poprzednik | |
Następca | |
Marszałek Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej | |
Okres |
od 21 kwietnia 2004 |
Przynależność polityczna | |
Poprzednik | |
Następca | |
Marszałek Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej | |
Okres |
od 14 października 1993 |
Przynależność polityczna | |
Poprzednik | |
Następca | |
Wiceprezes Rady Ministrów, minister spraw wewnętrznych i administracji | |
Okres |
od 21 stycznia 2004 |
Przynależność polityczna | |
Poprzednik | |
Następca | |
Minister-członek Rady Ministrów | |
Okres |
od 23 marca 1989 |
Przynależność polityczna | |
Przewodniczący Sojuszu Lewicy Demokratycznej | |
Okres |
od 18 grudnia 2004 |
Przynależność polityczna | |
Poprzednik | |
Następca | |
Odznaczenia | |
ⓘJózef Oleksy (ur. 22 czerwca 1946 w Nowym Sączu, zm. 9 stycznia 2015 w Warszawie) – polski polityk. W okresie PRL działacz Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i pierwszy sekretarz Komitetu Wojewódzkiego PZPR w Białej Podlaskiej. Marszałek Sejmu II i IV kadencji, premier Polski w latach 1995–1996, w 1989 minister-członek Rady Ministrów w rządzie Mieczysława Rakowskiego, a w 2004 Wiceprezes Rady Ministrów oraz minister spraw wewnętrznych i administracji w rządzie Leszka Millera, poseł na Sejm X, I, II, III i IV kadencji, przewodniczący Socjaldemokracji Rzeczypospolitej Polskiej (1996–1997) i Sojuszu Lewicy Demokratycznej (2004–2005), wiceprzewodniczący SLD w latach 2003–2004 i 2012–2015.
Życiorys
Wykształcenie i działalność zawodowa
W młodości mieszkał w Nowym Sączu, był ministrantem w parafii św. Małgorzaty w tym mieście[1]. Był absolwentem I Liceum Ogólnokształcącego im. Kazimierza Brodzińskiego w Tarnowie[2]. Ukończył studia na Wydziale Handlu Zagranicznego Szkoły Głównej Planowania i Statystyki w Warszawie. Uzyskał następnie stopień naukowy doktora nauk ekonomicznych.
Był dziekanem i wykładowcą na Wydziale Stosunków Międzynarodowych Akademii Finansów w Warszawie oraz Szkoły Głównej Handlowej. Zasiadał w radach nadzorczych Polonii Warszawa[3], J.W. Construction[4], J.W. Biochemical[5].
Działalność polityczna w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej
Od 1969 do 1990 należał do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej[6]. Zasiadał w prezydium zarządu głównego Socjalistycznego Związku Studentów Polskich. W latach 1970–1978 był tajnym współpracownikiem wojskowego Agenturalnego Wywiadu Operacyjnego. Przewodniczył Ogólnopolskiej Radzie Młodych Naukowców. Pełnił funkcję sekretarza komitetu uczelnianego PZPR w Szkole Głównej Planowania i Statystyki. W 1977 przeszedł do pracy w aparacie partyjnym w Wydziale Pracy Ideowo-Wychowawczej Komitetu Centralnego PZPR. Od 1981 do X Zjazdu kierował biurem Centralnej Komisji Rewizyjnej PZPR. W latach 1987–1989 pełnił funkcję I sekretarza Komitetu Wojewódzkiego partii w Białej Podlaskiej. W 1989 zajmował stanowisko ministra-członka Rady Ministrów do spraw współpracy ze związkami zawodowymi. W tym samym roku po stronie rządowej uczestniczył w rozmowach okrągłego stołu.
Działalność polityczna w III RP
W 1990 był jednym z założycieli powstałej na bazie PZPR Socjaldemokracji Rzeczypospolitej Polskiej, zajmował funkcję przewodniczącego tego ugrupowania od 28 stycznia 1996 do 6 grudnia 1997, w 1999 przystąpił do Sojuszu Lewicy Demokratycznej. W latach 1989–1991 sprawował mandat posła na Sejm kontraktowy, następnie do 2005 posła na Sejm I, II, III i IV kadencji z okręgów Biała Podlaska, bialskopodlasko-siedleckiego i siedleckich: nr 39 i nr 18. W wyborach parlamentarnych w 2005 bezskutecznie kandydował do Senatu.
W latach 1993–1995 pełnił funkcję Marszałka Sejmu II kadencji. Od 7 marca 1995 do 7 lutego 1996 zajmował stanowisko prezesa Rady Ministrów. Ustąpił po oskarżeniu go przez ministra spraw wewnętrznych Andrzeja Milczanowskiego (zasiadającego w rządzie z ramienia prezydenta Lecha Wałęsy) o działalność szpiegowską na rzecz Rosji pod pseudonimem „Olin”[7]. Zarzuty te nie zostały potwierdzone.
Od stycznia do kwietnia 2004 zajmował stanowisko wiceprezesa Rady Ministrów i ministra spraw wewnętrznych i administracji w rządzie Leszka Millera. Został wybrany na funkcję Marszałka Sejmu IV kadencji 21 kwietnia 2004 po ustąpieniu Marka Borowskiego. Podał się do dymisji po niekorzystnym dla niego nieprawomocnym wyroku sądu lustracyjnego I instancji. 5 stycznia 2005 Sejm odwołał go z tej funkcji stosunkiem głosów 379 do 17 przy 48 wstrzymujących się.
Od 29 czerwca 2003 pełnił funkcję wiceprzewodniczącego SLD, a 18 grudnia 2004 na III kongresie partii został wybrany na jej przewodniczącego, zastępując Krzysztofa Janika. Zrezygnował z tej funkcji 21 maja 2005. Od 29 marca 2007 do 1 lutego 2010 był bezpartyjny. 21 stycznia 2012 został powołany na przewodniczącego rady programowej SLD, a 28 kwietnia 2012 na V kongresie SLD został wybrany na wiceprzewodniczącego ugrupowania.
Należał także do Stowarzyszenia Ordynacka[8].
22 grudnia 2004 sąd lustracyjny pierwszej instancji orzekł, że Józef Oleksy, wbrew swojemu oświadczeniu, był w latach 1970–1978 tajnym współpracownikiem Agenturalnego Wywiadu Operacyjnego. 21 października 2005 sąd II instancji podtrzymał zaskarżony wyrok. Józef Oleksy złożył kasację do Sądu Najwyższego, który 31 stycznia 2007 umorzył sprawę, uznając, że Józef Oleksy nie wpisując do oświadczenia lustracyjnego swojej współpracy z Agenturalnym Wywiadem Operacyjnym działał „w wyniku błędu”. Sąd Najwyższy uznał, że napisał on nieprawdę w oświadczeniu lustracyjnym, ale nie skłamał, gdyż przy wypełnianiu oświadczenia lustracyjnego miał być wprowadzony w błąd przez ówczesnego szefa Wojskowych Służb Informacyjnych kontradmirała Kazimierza Głowackiego, który w 1997 poinformował go za pośrednictwem ministra obrony narodowej Stanisława Dobrzańskiego, że służba w tym wywiadzie nie podlega ujawnieniu w oświadczeniu[9].
W marcu 2007 portal internetowy tygodnika „Wprost”[10] opublikował fragmenty stenogramu nagrań prywatnych wypowiedzi Józefa Oleksego z września 2006, dokonanych w biurze Aleksandra Gudzowatego. Były premier zarzucał w nich Aleksandrowi Kwaśniewskiemu, iż w sposób nielegalny uzyskał składniki swojego majątku i nie będzie w stanie wyjaśnić źródeł jego pochodzenia. Wypowiadał się także negatywnie o innych liderach SLD Wojciechu Olejniczaku (nazwanym „narcyzem”) i Jerzym Szmajdzińskim (nazwanym „bucem nadętym”). Po ujawnieniu tej sprawy został zawieszony na 3 miesiące w SLD. 29 marca 2007 zrezygnował z członkostwa w partii[11].
Do SLD ponownie przyjęty został 1 lutego 2010[12]. 12 maja 2012 został wiceprzewodniczącym tej partii.
Życie prywatne
Józef Oleksy był żonaty z Marią Oleksy. Miał dwoje dzieci, syna Michała i córkę Julię[13]. Brat Wacław był dyplomatą, w tym konsulem RP w Tallinnie[14].
Od 2005 zmagał się z nowotworem. Zmarł 9 stycznia 2015 po tygodniowym pobycie w warszawskim Centrum Onkologii[15]. Uroczystości pogrzebowe z udziałem przedstawicieli władz państwowych, w tym prezydenta Bronisława Komorowskiego, odbyły się 16 stycznia 2015 w Katedrze Polowej Wojska Polskiego w Warszawie[16][17]. Józef Oleksy został pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach[18].
Wyniki wyborcze
Wybory | Komitet wyborczy | Organ | Okręg | Wynik | |
---|---|---|---|---|---|
1989 | Polska Zjednoczona Partia Robotnicza | Sejm X kadencji | nr 8 | 22 831 (51,75%)[19] | |
1991 | Sojusz Lewicy Demokratycznej | Sejm I kadencji | nr 26 | 18 511 (7,44%)[20] | |
1993 | Sojusz Lewicy Demokratycznej | Sejm II kadencji | nr 39 | 24 843 (11,68%)[21] | |
1997 | Sojusz Lewicy Demokratycznej | Sejm III kadencji | nr 11 | 27 259 (13,40%)[22] | |
2001 | KKW Sojusz Lewicy Demokratycznej – Unia Pracy | Sejm IV kadencji | nr 18 | 55 703 (17,45%)[23] | |
2005 | Sojusz Lewicy Demokratycznej | Senat VI kadencji | nr 17 | 39 030 (13,14%)[24] |
Odznaczenia
- Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski – 2015 (pośmiertnie)[25]
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1984)
- Srebrny Krzyż Zasługi – 1972
- Medal Komisji Edukacji Narodowej
- Medal 40-lecia Polski Ludowej
- Medal „Za zasługi dla obronności kraju”
- Złota Odznaka Honorowa Polskiego Czerwonego Krzyża
- Medal „Zasłużony dla Tolerancji” (2003)[26]
- Wielki Krzyż Komandorski Orderu „Za Zasługi dla Litwy” – Litwa, 2004[27]
- Krzyż Wielki II Klasy Orderu Zasługi Republiki Federalnej Niemiec
Odniesienia w kulturze
Do osoby Józefa Oleksego odnosił się bezpośrednio tekst utworu „Łysy jedzie do Moskwy”[28], opublikowany na albumie Oddalenie (1995) Kazika oraz Las Maquinas de la Muerte (1999) grupy Kazik na Żywo[29], a konkretnie jego wizyty w Moskwie w 1995 na oficjalnych obchodach 50. rocznicy zakończenia II wojny światowej (Józef Oleksy zdecydował się na udział w nich wbrew woli prezydenta Lecha Wałęsy, w tym samym czasie trwała I wojna czeczeńska)[30]. Kazik Staszewski w jednym z wywiadów określił tę wizytę jako skandal[31].
Innym bezpośrednim odniesieniem do osoby Józefa Oleksego jest tekst piosenki „Krótki list do Józefa O.” (1997) autorstwa Leszka Czajkowskiego.
Upamiętnienie
- W październiku 2015 jego imieniem nazwano salę komisyjną nr 2 w Nowym Domu Poselskim[32].
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Pożegnanie Krajana. dts24.pl, 9 stycznia 2015. [dostęp 15 stycznia 2015].
- ↑ Nie każdemu było dane kończyć liceum o takiej tradycji. i-lo.tarnow.pl. [dostęp 9 stycznia 2015].
- ↑ Informacje na stronie KSP Polonia Warszawa. [dostęp 8 czerwca 2010].
- ↑ Informacje na stronie J.W. Construction. [dostęp 8 czerwca 2010].
- ↑ Józef Oleksy w radzie J.W. Construction. businessman.pl, 23 października 2008. [dostęp 8 czerwca 2010].
- ↑ Byłem zwykłym chłopakiem. magiel.waw.pl, 14 grudnia 2011. [dostęp 14 grudnia 2011].
- ↑ Premier Józef Oleksy złożył rezygnację. rp.pl, 25 stycznia 1996. [dostęp 4 marca 2011].
- ↑ Rzeczpospolita towarzyska. onet.pl, 29 listopada 2006. [dostęp 28 grudnia 2010].
- ↑ Wojciech Czuchnowski: Koniec sprawy lustracyjnej Józefa Oleksego. wyborcza.pl, 1 lutego 2007. [dostęp 8 czerwca 2010].
- ↑ Zapis rozmowy Oleksego z Gudzowatym. dziennik.pl, 23 marca 2007. [dostęp 12 lipca 2010].
- ↑ Józef Oleksy złożył legitymację SLD. wp.pl, 29 marca 2007. [dostęp 4 marca 2011].
- ↑ Józef Oleksy ponownie członkiem SLD. interia.pl, 1 lutego 2010. [dostęp 8 czerwca 2010].
- ↑ Józef Oleksy. wyborczy.pl. [dostęp 8 czerwca 2010].
- ↑ Znamy datę i miejsce pogrzebu Oleksego. Rodzina załatwiła formalności. fakt.pl, 10 stycznia 2015. [dostęp 11 stycznia 2015].
- ↑ Józef Oleksy nie żyje. Miał 68 lat. interia.pl, 9 stycznia 2015. [dostęp 9 stycznia 2015].
- ↑ Warszawa: Józef Oleksy został następnie pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach. onet.pl, 16 stycznia 2015. [dostęp 16 stycznia 2015].
- ↑ „Ceniłem go za otwarcie na dialog i za ogromne poczucie humoru”. Pożegnanie premiera Oleksego. tvp.info, 16 stycznia 2015. [dostęp 16 stycznia 2015].
- ↑ Pogrzeb Józefa Oleksego: Były premier odznaczony Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski. polskatimes.pl, 16 stycznia 2015. [dostęp 16 stycznia 2015].
- ↑ M.P. z 1989 r. nr 21, poz. 151
- ↑ M.P. z 1991 r. nr 41, poz. 288
- ↑ M.P. z 1993 r. nr 50, poz. 470
- ↑ M.P. z 1997 r. nr 64, poz. 620
- ↑ Serwis PKW – Wybory 2001. [dostęp 17 marca 2016].
- ↑ Serwis PKW – Wybory 2005. [dostęp 17 marca 2016].
- ↑ Józef Oleksy pośmiertnie uhonorowany Krzyżem Wielkim OOP. prezydent.pl, 16 stycznia 2015. [dostęp 16 stycznia 2015].
- ↑ https://bs.sejm.gov.pl/F?func=find-b&request=000003005&find_code=SYS&local_base=ARS10
- ↑ Apdovanotų asmenų duomenų bazė. prezidente.lt. [dostęp 11 kwietnia 2016]. (lit.).
- ↑ Łysy jedzie do Moskwy. staszewski.art.pl. [dostęp 8 czerwca 2010].
- ↑ Lewy rockowy. wprost.pl. [dostęp 8 czerwca 2010].
- ↑ Łysy jedzie do Moskwy. polskieradio.pl, 31 marca 2010. [dostęp 8 czerwca 2010].
- ↑ Moja publiczność jest mądra. kazik.pl. [dostęp 3 września 2014].
- ↑ Józef Oleksy patronem sali komisyjnej. „Kronika Sejmowa”, s. 22, 15 października 2015.
Bibliografia
- Strona sejmowa posła IV kadencji. [dostęp 8 czerwca 2010].
- Profil na stronie Biblioteki Sejmowej. [dostęp 6 grudnia 2013].
- {{{osoba}}}, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI) .[martwy link] [dostęp 28 czerwca 2016].
- Absolwenci Szkoły Głównej Handlowej
- Członkowie Socjalistycznego Związku Studentów Polskich
- Działacze Stowarzyszenia Ordynacka
- Honorowi obywatele Nowego Sącza
- Laureaci Mistrza Mowy Polskiej
- Marszałkowie Sejmu III Rzeczypospolitej
- Ministrowie spraw wewnętrznych III Rzeczypospolitej
- Odznaczeni Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1944–1989)
- Odznaczeni Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski
- Odznaczeni Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski (III Rzeczpospolita)
- Odznaczeni Srebrnym Krzyżem Zasługi (1944–1989)
- Odznaczeni Medalem 40-lecia Polski Ludowej
- Odznaczeni Medalem Komisji Edukacji Narodowej
- Odznaczeni Medalem Za zasługi dla obronności kraju
- Pierwsi sekretarze Komitetu Wojewódzkiego PZPR w Białej Podlaskiej
- Pochowani na Powązkach-Cmentarzu Wojskowym w Warszawie
- Polacy odznaczeni Orderem „Za Zasługi dla Litwy”
- Polacy odznaczeni Orderem Zasługi Republiki Federalnej Niemiec
- Politycy SdRP i SLD
- Posłowie na Sejm kontraktowy
- Posłowie z okręgu Biała Podlaska (PRL)
- Posłowie z okręgu Siedlce
- Premierzy III Rzeczypospolitej
- Przewodniczący Sojuszu Lewicy Demokratycznej
- Sekretarze Komitetów Uczelnianych PZPR
- Urodzeni w 1946
- Wicepremierzy III Rzeczypospolitej
- Zmarli w 2015
- Ludzie urodzeni w Nowym Sączu